күштеп көндіру, кулактарды кәмпескелеу науқанының салдарынан туу мен өлім-жетімді жүйелі есепке алу қиындады.
«Азаматтық хал актілері аудандарда сын көтермейді. Екінші бесжылдық негізіне 1926 жыл санағының кейбір түзетулер енгізген мәліметтері ғана алынды», – деп жазды Халық шаруашылығы есебі Орталық басқармасының бастығы В.В. Осинский.
Халықтың тағдырына тек әлеуметтік-экономикалық даму факторлары ғана емес, сонымен қатар елге зауал болып тиетін, демографиялық апатқа дейін алып келетін экстремальдық жағдайлар да әсер етті. Қазақстан үшін сондай қысылшаң жағдай халықтың даладан қалаға, селодан өнеркәсіпті аудандарға экономикалық емес қоныс аударуы жүрді. Есепке алу жүйесін де қалыптасқан жаңа жағдайға сәйкестендіріп, ұйымдастыру керек болды. Халық шаруашылығы есебі Орталық басқармасына қарасты Халықты және Денсаулықты сақтау секторы меңгерушісінің В.В.Осинский, Минаев, Поповтарға жазған ресми хатында: «1929 жылға дейін халықтың ағымдағы есебі халықтың табиғи қозғалысы статистикасымен ғана шектелді. Халық есебін жүргізетін ұйымды елдің шаруашылық мүддесіне қарай қайта құру керек. Әсіресе, мигранттардың есебін дұрыс жолға қою керек. Елде жүріп жатқан орасан қоныс аударуды дер кезінде есепке алу әрі соған байланысты партия мен үкіметтің қабылдаған шараларын көрсету – халықтың механикалық есебін жүргізудегі басты міндет болуы шарт. Соңғы кезде өлімнің көбейіп, табиғи өсімнің азаюы, яғни халықтың табиғи өсіміндегі өзгерістер бұған статистиканың назарын көбірек аударуды қажет етеді…» делінген.145 Көптеген республикаларда (Орта Азия, Кавказ және РКФСР автономияларында) халықтың табиғи өсімі саласы ак таңдақ күйінде қалған»146. Халық шаруашылығы есебінің Орталық басқармасы Халықты және Денсаулықты сақтау бөлімінің басшыларына халық санағының аппаратын орталық, жергілікті жерлерде берік нығайтуды әлденеше рет ұсынған. «Бұл бағытта, – деп жазылған жоғарыда көрсетілген жазбада, – біз орталықта нығыз халық санағы ортасын қалыптастырдық. Курман, Песчанский, Соколов, т.б. жаңа адамдарды жұмысқа тарттық. Миграция, ағымдағы есеп, т.б. мәселелерді шешу, әсіресе, қалалық санақтағы ағымдағы есеп пен халық санағын жолға қоюға қажетті бетбұрыс керек болды»147. 30-жылдардағы КСРО Халық шаруашылығы есебі Орталық басқармасы қызметкерлерінің халықтың ағымдағы есебін тәртіпке келтіруде нақты қызмет еткендерін жоғарыдағы мәліметтер көрсетіп отыр.
КСРО Халық шаруашылығы есебі Орталық басқармасын 1932 жылдан Н.Н.Осинский басқарды. Оның қолдауымен «КСРО халық шаруашылығы» статистикалық журналы шығарылды. Тек сегіз нөмірі ғана жарық көрді, оның статистикалық-экономикалық материалдары көпшілікке танылып үлгермеді. Енді қоғамға қажетті статистикалық мәліметтер біртіндеп жабыққа айналды.
30-жылдардың 1-жартысында статистикалық жинақтардың шығуы әрі қарай жалғасты. Олардың ішінде 1934 – 1936 жылдары шыққан «Социалистік құрылыс» статистикалық жылнамасын неғұрлым толыққанды деуге болады. 1937 жылдан статистикалық