бағытталған әдістер мен тәсілдердің жиынтығы.
Банктің несиелік тәуекелін басқару функциясы келесі жоспар бойынша жүргізіледі:
1. Несиелік портфельді басқару.
Несиелік портфельді басқарудың ортақ шарттары келесідей:
1) қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің ішкі банктің лимиттерін белгілеу;
2) несиелік рейтингпен байланысты болатын жекелеген қарыз алушының тәуекел деңгейін көрсететін несиелік тәуекел талдау формасын жасау;
3) әртүрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
4) төменгі тәуекел деңгейі бар маңызды салаларды анықтау;
5) жоғары тәуекелі бар салаларға қатысты несиелік саясатты қатаңдату;
6) несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Тәуекел дәрежесіне қарай несиелер былай жіктелініп, оларға қарсы провизиялар құрылады:
1. Стандартты несиелер – қайтарылу уақыты жетпеген, қайтарылымында ешқандай күмән жоқ несиелер.
2. Күмәнді несиелер – қайтарылу мерзімі ұзартылған, қайтарылуында күмән бар несиелер:
A) күмәнді 1-категория – қайтарылу мерзімі 30 күнге дейін кешіктірілген, қайтарылу мерзімі бір рет ұзартылған, банкке біршама тәуекел әкелетін несиені білдіреді. Мұндай несиенің түрі бойынша негізгі қарыз сомасынан 5 % мөлшерінде провизия құрылады;
Б) күмәнді 2-категория % қайтарылу мерзімі 30-60 күнге кешіктірілген, мерзімі бір реттен ұзартылған, банк үшін тәуекел тудыратын несиені білдіреді, мұндағы провизия сомасы 20 % мөлшерінде;
B) күмәнді 3-категория % қайтарылу мерзімі 60-90 күнге дейін кешіктірілген, мерзімі бірнеше рет ұзартылған, банк үшін тәуекелі жоғары несиені айтамыз, провизия сомасы 20 % көлемінде;
Г) күмәнді 4-категория % қайтарылу мерзімі 90-120 күнге кешіктірілген, мерзімі бірнеше рет ұзартылған, банк үшін үлкен тәуекел тудыратын несие, провизия сомасы 25 % сомасында;
Д) күмәнді 5-категория % қайтарылу мерзімі 120-150 күнге кешіктірілген, қайтарылу мерзімі бірнеше рет ұзартылған, тәуекелі банкке жоғары болып келетін, провизия 50 % көлемінде құрылған несиелер.
3. Үмітсіз несиелер – қайтару мерзімі 180 күнге дейін және одан жоғары мерзімге кешіктірілген, банк үшін өте қауіпті, яғни пайдасы есебінен жабылатын, 100 % мөлшерде провизия құрылатын несиені айтамыз.
Екінші деңгейдегі банктердің несие бойынша провизияларды құру мен заңды және жеке тұлғаларға ұсынылған несиелердің жіктелінуі 1-кестеде көрсетілген.
Банк салымшылар мен акционерлер алдындағы міндеттерін орындай отырып банктің несиелеу функциясы келесідей үш міндетке бағытталуы керек:
– ссудаларды оның қайтарымдылығына сенімді болған жағдайда ғана беру керек;
– акционерлер мен салымшылардың қызығушылығын оятатындай ақша қаражаттарын тиімді инвестициялау;
– несиеге деген экономикалық сұранысты қанағаттандыру.
2. Несиелік процесті талдау.
Несиелік процесті талдаудың басты мақсаты – несиелеу процесі мен оның шарттарына дәйекті түрде бағалау жасау. Басқа сөзбен айтқанда, несиелік процестің қаншалықты дұрыс ұйымдастырылғанын, жүргізіліп жатқан