салдармен байланысты шығындардың үш негізгі түрі бар: тапсырыстарды бекітуге байланысты, сақтауға байланысты, қорлардың өз көлеміне байланысты шығындар. Соңғысы қордың аяқталуы кезінде орын алады. Осы жағдайда дайын өнімді сату және қызмет көрсету мүмкін емес болады, және, өндірістік жүйелердің тұрып қалуымен байланысты шығындар пайда болады (жұмысшылар сол кезде жұмысістемесе де, олардың еңбегіне қаражат жұмсау қажеттілігі туындайды).
Қорларды жоғарғы деңгейде ұстау, олардың жетіспеушілігімен байланысты шығындардан сақтайды. Қорды құру үшін қажетті материалдарды көп мөлшерде сатып алу, көп жағдайда, тапсырыстарды орналастырумен байланысты шығындар көлемін минимумға шығарады, өйткені, фирма кейбір жеңілдіктерге ие болу мүмкіндігін алады және «қағаздың бетіндегі жұмыстардың» көлемін азайтады. Бірақ, осындай тиімділіктердің орнына сақтауға жұмсалған шығындар, жүкті асыра тию, пайыздарды төлеу, сақтандыруға байланысты шығындар, бұзылуға байланысты шығындар, ұрлық және қосымша салықтар сияқты шығындар келеді.
Осыдан басқа, басқарма шектен асқан қорлардың айналымдағы қаражатпен байланысын ескеру керек, өйткені дұрыс жоспар құрылмаған жағдайда, бұл қаражатты пайда әкелетін акцияларға, облигацияларға және банктік депозиттерге салу мүмкіндігінен айырылуға болады. Қосымша ақпаратты алуға ниет білдіретін басшылыққа көмек ретінде үлгінің бірнеше арнайы варианттары жетілдірілген.
Сызықтық бағдарламалау үлгісін бәсекелес қажеттіліктер жағдайында тапшылықтағы ресурстарды ұтымдылықты бөлу тәсілін анықтау мақсатында қолданады. «Форчун» журналының 500 өндірістік фирмалардың вице президенттерінің арасындағы жүргізген сауалнамасына сәйкес, қорларды басқару және сызықтық бағдарламалау үлгілері өндірісте ең көп қолданылатын әдістер. Сызықтық бағдарламалауды, көбінесе, штабтық бөлімшелердің мамандары өндірістік қиыншылықтарды шешу үшін пайдаланады (4-суретті қара):
Өндірісті ірілендіріп жоспарлау. Қор деңгейі, еңбек ресурстары бойынша белгіленген шектеуліктер, пайыздық ставкалардың өзгеруімен байланысты шығындардан жалпы шығындарды минимизациялайтын өндірістік графиктерді құру.
Бұйымдар ассортиментін жоспарлау. өнімнің әр түріне өз шығындары және ресурстарда қажеттілігі сай болатын өнімнің ұтымдылықты ассортиментін анықтау (мысалы, бензинді, бояуды, адамға арналған тағам өнімдерін, жануарларға арналған жемді өндіру үшін ұтымдылықты құрылымды анықтау).
Бұйым өндірісін багдарлау. Бұйымды жасап шығарудың ұтымды технологиялық бағдарын анықтау. Бұйым тізбек бойынша бірнеше өңдеу орталықтарынан өтуі тиіс және де әр операция өзінің шығындары мен өнімділігімен сипатталатынын ескеру керек.
Технологиялық процесті басқару. Шығындарды минимумға шығару, мысалы, орамадағы матаның артық қалмауы, тері өңдеу кезінде терінің қалмауы, т.б.
Қорды реттеу. Қордағы немесе сақтау бөлмелеріндегі өнімнің ұтымдылықты көлемін анықтау.
Өндірісті