ляхі клятыя, – крыкнулі задзіракі, апынуўшыся за некалькі дзясяткаў крокаў, – на чорта мост разабралі, вашу маць? А ну склалі назад, морды ляцкія!
Балашэвічы прамаўчалі.
Неўзабаве падцягнуліся асноўныя сілы нітаўцаў і, абступіўшы завадатараў, падышлі да самага моста, але па апорах пераходзіць ніводзін не наважыўся. У бок Балашэвічаў паляцелі кляцьба, лаянка і разнастайныя мацюкі.
– Мяцежнікі, маць вашу! Чаго мост разбіралі? Сучыя сыны, недавяркі! Мост назад вярнулі, маць вашу, а то мы вам зараз пакажам!
Некаторыя для лепшай акрасы сваіх «матушак» пачыналі з «так і разгэтак», аж брыдка было слухаць.
Стары падаў знак, што хоча гаварыць. Натоўп крыху прыціх.
– Вы чаго, хлопцы, крычыцё? – прымірэнча загаварыў ён дрыготкім ад старасці і хвалявання голасам. – Навошта калы на плечы пабралі, нібы на ваўкоў ідзяце альбо на сабак шалёных? Скажыце па-добраму, чаго вы ад нас хочаце.
– Навошта мост разабралі, пытаемся! – выступіў наперад адзін з завадатараў – мужык, што адбыў службу ў войску і на праве знаўся. – Ва ўсім гасударстве расійскім ніхто не можа дарогу загароджваць. Давай, старык, складзі мост і нас пусці.
– Гэтая дарога не дзяржаўная, яна толькі на наш хутар і вядзе. Мы яе самі збудавалі і маем права ёю распараджацца. Людзям, якія да нас з добрымі намерамі ідуць, мы дарогі не заступім. Чаго вам трэба на нашым баку? Навошта вам мост?
– На пасбішча нашае, на сервітуты, хочам з быдлам і коньмі! Вярні насціл і ўсё тут!
– На гэтым баку – нашы лугі і збожжа, а вашых сервітутаў – ніводнага. Не вы дарогу нам пракладалі, не вы сеялі, то і пасвіць права не маеце.
– Маем права! Нашы атцы паншчыну служылі! Нам цар усюды дазволіў пасвіць! Маем права, маем! – пасыпаліся галасы з натоўпу.
– Ні мне, ні бацьку майму вы паншчыны не служылі, – адказаў Балашэвіч. – Я бедны працоўны чалавек, як і вы ўсе. Дзеткі мае, ці ж вам няма пашы апроч нашага хутара? Пяцьсот валокаў лесу перад вамі ляжыць, на дваццаць вашых статкаў хопіць. Вы ж сваёй худобе больш шкоды, чым карысці, чыніце, на пяць вёрст яе гонячы. Няўжо ж у вас конь пасыцее ці карова больш малака дасць, калі на нашым лузе паскубе альбо аўса ўшчыпне? Нашто ж хочаце шкоды людзям, што, як і вы, на кавалак хлеба цяжка робяць і ў таго самага Пана Езуса вераць, га?
На тварах прыхадняў нібыта нават нейкі сорам з’явіўся і збянтэжанасць. Але не на ўсіх.
– А і пасыцеюць! – вырвалася ў кагосьці.
– Рэпы хочам! – пасмялеў яшчэ адзін.
– Так, рэпу давайце! Гароху зялёнага! І маркоўкі! – адно за адным паляцелі патрабаванні.
– Добра, дамо вам рэпы, – пагадзіўся стары. – А гароху не магу, ён толькі цвісці пачаў, там пакуль адно пустыя струкі. У морквы таксама завязь з п’яўку. Не будзеце ж вы націны есці.
– Тады рэпу давай! Нясі зараз жа! І сала! Сала нам! І мёду! І сахару! – прыхадні рабіліся ўсё больш патрабавальнымі, бачачы падатлівасць ляхаў.
– Мёду, хлопцы, цяпер няможна, у пчолак