дакладна! Гэты канцэрт і ёсць яе час развітальны.
Да Надзі прыйшло адчуванне, што яна згадвае ўсё так ярка ў апошні раз. Карціны іх агульнага мінулага не будуць больш апякаць душу. Яна спявае і чуе нейчы голас, падобны на яе ўласны і разам з тым чужы, голас нейкай жанчыны, якую Надзя не ведае: «Я развітваюся з табой, мой каханы. Развітваюся з табой назаўсёды. Калі-небудзь мы ўбачымся. Магчыма, ты прынясеш мне свае новыя ноты і будзеш захоплена разважаць пра тое, як я магу іх праспяваць. Але я не буду іх спяваць.
Тое, што было, не вернецца. Не вернецца пачуццё палёту і неабдымнасці свету, не вернецца тое лета. Яно было абяцаннем незямнога, нерэальнага шчасця. Такога не бывае. Можа, таму ўсё скончылася так хутка? Тое лета застанецца толькі ва ўспамінах. Можа, маіх, а не нашых з табой агульных. Бывай…
Не ведаю, як далей будзе складвацца мой і твой лёс. Не ведаю, хто з’явіцца ў тваім жыцці пасля мяне. Але калі-небудзь, праз шмат гадоў кола Фартуны зробіць паварот. І ўжо ты будзеш стаяць перад зачыненымі дзвярыма нейчай душы і спадзявацца, што яны адчыняцца. Будзеш пакутаваць, не спаць ночы і думаць: чаму Яна такая жорсткая?
Мо тады ўспомніш нашы сустрэчы і зразумееш, што такіх пачуццяў у цябе больш не будзе. Болей кахаць немагчыма. Так, як цябе разумею і адчуваю я, ніхто не разумее і не адчувае. Так, як я спявала твае творы, ніхто не здолее спяваць. Не атрымаецца…
Цяпер ты гэтага не разумееш. Усвядоміш праз колькі гадоў, калі магутная плынь часу, адкінуўшы ўсё выпадковае, выявіць сапраўдны маштаб існага. Я хачу беззваротна знікнуць з твайго жыцця. Ты не зможаш мяне вярнуць. I нават чароўная ўлада – сіла тваёй музыкі будзе тут бяссільная. Бывай. Але я дзякую Богу, што ты быў у маім жыцці…»
Спявачка амаль не чула апладысментаў, а ўспрымала іх краем свядомасці. Яны здаваліся не патрэбнымі ёй, бо адцягвалі ўвагу ад таго важнага, што адбывалася ў душы і што імкнулася сказаць слухачам у зале. Паўзы паміж нумарамі ўспрымаліся толькі невялікімі перапынкамі ў магутнай плыні музыкі, якая, здавалася, зноў узнімала яе ў вольную прастору.
Апошні твор цыклу – вакаліз. Па эмоцыях і сэнсу такое рашэнне знойдзена аўтарам вельмі пераканаўча. Апошняя кропка, дакладней, шматкроп’е… Сапраўды, навошта словы, калі ўсё сказана і скончана? Застаюцца толькі ўспаміны, бесцялесныя, нерэальныя, якія з часам разбурыць плынь жыцця і вецер часу.
Надзя выконвае вакаліз, і ёй здаецца, што як фізічнай і рэальнай істоты яе няма. Уся Надзіна існасць, былое і будучае жыццё ператварыліся ў Голас. Ён свабодна запаўняе прастору, гатычныя аркі, лунае пад купалам і скляпеннямі залы. Артыстка спявае, і ёй здаецца, што на сапранавых вышынях голасу душа ўзнімаецца над глядзельнай залай, над саборам і журліва пазірае на спявачку, аркестр і гледачоў. Журліва, бо ведае штосьці такое, чаго не ведае ніхто з прысутных. I моліцца яна і за свайго Маэстра, і за ўласнае неўладкаванае жыццё, і за кожнага слухача, які знаходзіцца ў зале.
Частка трынаццатая
Расстанне
Гучаць заключныя такты, музыкі апошні раз узмахнулі смычкамі… Калі пасля паўзы, пранізлівай цішыні, якая падалася спявачцы бясконцай,