.

331

Rozmowy z Daganem (19 czerwca 2013) i Szaronem (maj 2003); Świadectwo przyznania medalu za waleczność kapitanowi Meirowi Hubermanowi (pierwsze nazwisko Dagana) przez szefa sztabu generalnego generała broni Dawida Elazara, kwiecień 1973.

332

Gazit, Trapped Fools, s. 61–63; Rozmowy z Daganem i Perim; List Dawida Ronena do „Haarecu”, październik 2002; Archiwalne materiały streszczające operacje komandosów z granatami pokazane autorowi przez „Emilię”.

333

Rozmowa z Pundakiem, 6 czerwca 2017. Po jego śmierci w sierpniu 2017 roku i opublikowaniu tego, co powiedział mi o tym dokumencie, syn Szarona, Gilad, zabrał głos w imieniu rodziny: „To kłamstwa i fantazje człowieka, którego najistotniejszym dokonaniem było to, że dożył sędziwego wieku” (Wiadomość od Gilada Szarona, aplikacja WhatsApp, 30 sierpnia 2017).

334

12 sierpnia 1997 roku Daniel Okew, jeden z bojowników Dagana, zabrał dwoje młodych brytyjskich autostopowiczów, Jeffery’ego Maxa Huntera i Charlotte Gibb, jadąc przez pustynię Negew, do kasyna w Tabie, tuż za egipską granicą na półwyspie Synaj. W drodze wyjął pistolet 9 mm i zaczął do nich strzelać. Hunter zginął na miejscu, natomiast Gibb została ranna i udawała martwą. Podczas procesu Okew tak tłumaczył swój czyn: „Usłyszałem obcy język i nagle poczułem się tak, jakbym był w mercedesie [samochodów tej marki używali komandosi z granatami] w Gazie w przebraniu Araba”. Skazano go na dwadzieścia lat pozbawienia wolności. Sąd odrzucił wniosek prokuratury o karę dożywotniego więzienia, uznając, że podczas popełniania morderstwa Okew był niepoczytalny. Zwolniono go warunkowo po trzynastu latach odsiadki. Inny komandos z granatami, Jean Elraz, potwierdził relacje o zabójstwach dokonywanych przez członków jednostki. „Osobiście zabiłem ponad dwadzieścia osób” – pisał z więzienia, w którym odsiadywał wyrok za zamordowanie strażnika w kibucu w marcu 2001 roku oraz kradzież broni i sprzedanie jej terrorystom. Anat Talszir, Igal Sarna, Uwielbiam wkładać kostium i działać na terytorium wroga, „Jediot Achronot”, 24 października 1997. Rozmowa z Jean-Pierre’em Elrazem, styczeń 1993; Więzienne listy Elraza, sierpień 2002; Ronen Bergman i inni, Zabójca, „Jediot Achronot”, 6 września 2002.

335

Rozmowa z Daganem, 19 czerwca 2013.

336

Rozmowa ze Szmulem Pazem, 31 marca 2017.

337

Oświadczenie ministra transportu na temat porwania samolotu El Al, Kneset, posiedzenie 312, 23 lipca 1968.

338

Rozmowa z Eitanem Haberem, 21 czerwca 2009; Bergman, Za wszelką cenę. Tajna wojna Izraela o jeńców wojennych i zaginionych w akcji, s. 28–29 (publikacja w języku hebrajskim).

339

Ja’ari, Strike Terror, s. 242; Merari, Elad, Międzynarodowy wymiar palestyńskiego terroryzmu, s. 29–41 (publikacja w języku hebrajskim).

340

Lot El Al nie odpowiada. Porwanie samolotu do Algierii, strona internetowa Sił Powietrznych Izraela.

341

Lajla Chalid. Porywaczka, film dokumentalny poświęcony Lajli Chalid, reżyseria Lina Makboul, 2006.

342

Joram Peres był pilotem na stażu w El Al. W wyniku ataku odniósł bardzo poważne obrażenia. Zmarł w szpitalu sześć tygodni później. List Tami Inbar (siostry Peresa) do autora, 5 grudnia 2008.

343

„Guardian”, 26 stycznia 2001; Merari, Elad, Międzynarodowy wymiar palestyńskiego terroryzmu, s. 95.

344

Rozmowa z Urim Bar-Lewem, 19 czerwca 2017.

345

Jeszcze przed tą spektakularną operacją Habasz otwarcie przyznawał, że jego celem jest wmieszanie w konflikt państw arabskich. „Tego właśnie chcemy. Te akcje mają ograniczyć możliwości rozwiązań pokojowych, których nie możemy zaakceptować”, „Jerusalem Post”, 10 czerwca 1969, cyt. za: Merari, Elad, Międzynarodowy wymiar palestyńskiego terroryzmu, s. 28.

346

Syria wysłała na pomoc Palestyńczykom swoje wojsko, jednak Izrael, na prośbę Stanów Zjednoczonych, wprowadził oddziały wojskowe na tereny przygraniczne i ogłosił, że jeśli Damaszek się nie wycofa, sam stanie się przedmiotem ataku. Syryjczycy ustąpili i Husajn zyskał całkowitą kontrolę nad Jordanią. Szczegółowy opis wydarzeń Czarnego Września można znaleźć w: Sayigh, Armed Struggle, s. 261–281; Rozmowa ze Szlomem Gazitem, 29 listopada 2016.

347

Protokół spotkania premier Meir z dyrektorem Mossadu Zamirem, 5 stycznia 1972 (pokazany autorowi przez „Paula”). Abu Ijad przyznał po latach w swoich pamiętnikach, że Czarny Wrzesień wchodził w skład OWP. Merari, Elad, Międzynarodowy wymiar palestyńskiego terroryzmu, s. 33.

348

Abu Ijad w rozmowie z „Jeune Afrique”, 19 października 1971; Sayigh, Armed Struggle, s. 309.

349

Rozmowa z Daganem, 29 maja 2013.

350

Sayigh, Armed Struggle, s. 308, przypis 207.

351

Tamże, s. 309, przypis 210.

352

Przywódczyni Japońskiej Armii Czerwonej Fusako Shigenobu, która wysłała swojego męża na samobójczą misję, powiedziała: „Z racji pełnionych obowiązków i małżeństwa z jednym z bojowników byłam ostatnią osobą, która się z nimi widziała, zanim weszli na pokład samolotu lecącego do Lod”. Farrell, Blood and Rage, s. 138.

353

„New York Times”, 1 czerwca 1972; Rozmowa z Eilamem, naocznym świadkiem wydarzeń na lotnisku, 2 grudnia 2009.

354

Jeden z Japończyków, Kozo Okamoto, ku swemu wielkiemu żalowi, przeżył. Odmówił udziału w przesłuchaniu, jednak w odróżnieniu od arabskich terrorystów nie był torturowany. Zgodził się współpracować dopiero wtedy, gdy izraelski generał zaproponował, że da mu pistolet z jedną kulą, aby mógł popełnić samobójstwo. Generał Rechawam Ze’ewi nie dotrzymał jednak obietnicy. Steinhoff, nieopublikowany maszynopis, s. 55, wspomniany w: Blood and Rage, s. 141.

355

„New York Times”, 4 czerwca 1972.

356

Operacja „Prezent”, strona internetowa Sił Powietrznych Izraela, http://iaf.org.il/4694-32941-HE/IAF.aspx.

357

Henry Tanner, France Pledges to Aid Lebanon If Her Existence Is Threatened, „New York Times”, 15 stycznia 1969.

358

Rozmowy z: Hararim (23 marca 2014), Kleinem (28 maja 2014) i „Czarnym” (listopad 2015).

359

Rozmowy z: Cwim Aharonim (lipiec 1998), Amramem Aharonim (14 maja 2016) i „Darrenem” (wrzesień 2014).

360

Rozmowa z Hararim, 10 marca 2014.

361

Rozmowa z Clovisem Francisem, luty 2005.

362

Rozmowa z Hararim, 23 marca 2014.

363

Harari otrzymał od Zamira powolenie na przeprowadzenie próbnej operacji podczas uroczystości. Funkcjonariusz Mossadu miał dostać się do mieszkania, oddać strzał, a potem uciec – w ten sposób chciano udowonić pani premier, że Kejsaria jest w stanie dokonać zamachu. Operacja się udała (jednak funkcjonariusz wyznaczony do „zabicia” Arafata nie miał broni, wymierzył w niego z palców).

364

Rozmowa z Kfirem,