rannego. Kontynuuj podawanie preparatów krwi do momentu uzyskania tętna na tętnicy promieniowej lub uzyskania ciśnienia skurczowego na poziomie 80–90 mm Hg.
• Jeżeli produkty krwi nie są dostępne, podaj hydroksyetylowaną skrobię, 500 ml dożylnie w bolusie;
• Podaj mleczan Ringera lub 0,9% NaCl, 500 ml. Po każdej dawce płynu oceń stan rannego. Kontynuuj płynoterapię do momentu uzyskania tętna na tętnicy promieniowej lub uzyskania ciśnienia skurczowego w granicach 80–90 mm Hg.
Opisana procedura przetaczania krwi obowiązuje w niektórych armiach NATO (Wielka Brytania i Stany Zjednoczone). W SZ RP przetaczanie krwi rozpoczyna się w szpitalu polowym.
✓ Kontynuowanie resuscytacji płynowej musi być rozważone, biorąc pod uwagę względy taktyczne i logistyczne, tak aby nie ryzykować zwiększenia liczby poszkodowanych.
✓ Jeśli poszkodowany z zaburzeniami stanu świadomości i podejrzeniem urazu czaszkowo-mózgowego ma słabo wyczuwalne lub nieobecne tętno obwodowe, należy zastosować płynoterapię, jeżeli jest to konieczne, do momentu uzyskania tętna na obwodzie.
Zgodnie z przepisami polskiego prawa, ratownik medyczny nie może samodzielnie podawać płynów koloidowych, do których zalicza się hydroksyetylowaną skrobię. W takiej sytuacji należy rozważyć podanie płynów krystaloidowych.
✓ Zapobiegaj narażeniu poszkodowanego na wszelkiego rodzaju niekorzystne warunki pogodowe. Jeżeli jest to możliwe, nie zdejmuj z rannego odzieży. Jeśli musisz ją zdjąć, ułóż ją w pobliżu poszkodowanego.
✓ Jeśli jest to możliwe, zmień mokre ubrania na suche. Możliwie jak najszybciej połóż poszkodowanego na powierzchni izolowanej.
✓ Zastosuj koc typu Ready-Heat Blanket, zapobiegający hipotermii z zestawu kontroli hipotermii (HPMK), na klatkę piersiową poszkodowanego (nie bezpośrednio na skórę) oraz przykryj go śpiworem HRS.
✓ Jeśli śpiwór HRS nie jest dostępny, można zastosować zestaw koców typu Ready-Heat Blanket i Blizzard Survival Blanket.
✓ Jeśli wymienione powyżej materiały nie są dostępne, użyj suchych koców, śpiworów czy pałatek, które utrzymają ciepło i będą chronić poszkodowanego przed wilgocią.
✓ Podgrzej płyny, które podasz drogą dożylną.
✓ Jeśli istnieje podejrzenie wystąpienia penetrującego urazu oka:
• wykonaj szybkie polowe badanie wzroku,
• przykryj oko sztywnym opatrunkiem (BEZ podkładki uciskowej).
✓ Upewnij się, że poszkodowany, jeśli było to możliwe do wykonania, połknął tabletkę 400 mg moksyfloksacyny pochodzącą z jego indywidualnego zestawu z lekami lub w sytuacji, gdy nie było możliwości podania tego leku doustnie, otrzymał antybiotyk drogą dożylną lub domięśniową.
W Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (SZ RP) żołnierze nie mają indywidualnego zestawu leków. W takim wypadku antybiotyki powinny być podane w placówce medycznej.
Pulsoksymetria powinna być dostępna, aby wesprzeć monitorowanie kliniczne. Wszystkich poszkodowanych z łagodnym/poważnym urazem mózgowo-czaszkowym należy objąć monitorowaniem z użyciem pulsoksymetru. Odczyty mogą jednak być niemiarodajne w sytuacji wstrząsu lub zaawansowanej hipotermii.
> Sprawdź i zaopatrz znalezione rany.
> Upewnij się, że nie ma dodatkowych ran.
> W razie potrzeby podaj leki przeciwbólowe.
Nie należy stosować ketaminy, jeżeli u rannego podejrzewa się wystąpienie urazu penetrującego oka lub poważnego urazu czaszkowo-mózgowego – TBI (objawami tych urazów są penetrujący uraz głowy oraz zaburzenia świadomości).
Jeśli poszkodowany jest zdolny do walki, leki te powinien zastosować samodzielnie, tuż po zranieniu:
Mobic (meloksykam) 15 mg raz dziennie podany doustnie (PO – per os),
Tylenol (paracetamol) 650 mg dwuwarstwowa tabletka 2×PO co 8 godz.
Jeśli poszkodowany jest niezdolny do walki:
Podając opioidowe leki przeciwbólowe, zawsze miej pod ręką nalokson.
Fentanyl w lizaku (oral transmucosal fentanyl citrate) (OTFC) 800 µg, ze względów bezpieczeństwa zaleca się przyklejenie lizaka plastrem do palca poszkodowanego.
> Oceń stan poszkodowanego po 15 min.
> Dodaj drugi lizak, w drugi policzek, jeśli jest to konieczne do uśmierzenia silnego bólu.
> Obserwuj, czy nie występują zaburzenia oddychania.
W SZ RP żołnierze mają ampułkostrzykawki z morfiną w dawce 20 mg do podania domięśniowego. Dlatego warto rozważyć ten sposób uśmierzania bólu.
Ketamina 50–100 mg domięśniowo.
> Powtarzaj dawkę co 30 minut do godziny, w razie potrzeby, w celu ograniczenia silnego bólu lub do momentu, w którym u poszkodowanego wystąpił oczopląs (powtarzalne, mimowolne ruchy gałek ocznych).
Ketamina 50 mg podana do nosa (stosując pojemnik z atomizerem do nosa – nasal atomizer device).
> Powtarzaj dawkę co 30 minut do godziny, w razie potrzeby, w celu ograniczenia nasilającego się bólu lub do momentu, w którym u poszkodowanego wystąpił oczopląs (powtarzalne, mimowolne ruchy gałek ocznych).
Poszkodowany z zabezpieczonym dostępem dożylnym lub doszpikowym (IV lub IO):
Siarczan morfiny, 5 mg IV/IO.
> Oceń stan poszkodowanego po 10 min, powtórz dawkę w celu ograniczenia silnego bólu.
> Obserwuj, czy nie występują zaburzenia oddychania.
Ketamina 20 mg podawana powoli przez ponad minutę IV lub IO.
> Oceń stan poszkodowanego po 5–10 min, powtórz dawkę w razie potrzeby, w celu ograniczenia silnego bólu lub do momentu, w którym u poszkodowanego wystąpił oczopląs.
Promethazine 25 mg dożylnie/domięśniowo/doszpikowo