sytuacjach klinicznych (choroba dekompresyjna, zatory gazowe), ale w większości przypadków jest stosowane u pacjentów z niedokrwionymi i niedotlenionymi tkankami i/lub ranami, jako leczenie wspomagające typowe postępowanie terapeutyczne. Efekt terapeutyczny osiąga się, umieszczając chorego w środowisku o wyższym ciśnieniu atmosferycznym i stosując 100% tlenu w mieszaninie oddechowej. Uzyskuje się w ten sposób zwiększone ciśnienie parcjalne tlenu w płucach, prowadzące do większego rozpuszczania tlenu w osoczu i większej dostępności na poziomie uszkodzonych tkanek.
Na poziomie morza (1 ATA) ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej (PO2) wynosi około 100 mm Hg, natomiast przy ciśnieniu 3 ATA i 100% tlenie PO2 wynosi często około 2000 mm Hg. Jest to zgodne z prawem Henry’ego, które mówi, że ilość gazu rozpuszczonego w cieczy jest wprost proporcjonalna do ciśnienia parcjalnego tego gazu nad powierzchnią cieczy.
Wraz ze wzrostem ciśnienia rośnie ciśnienie parcjalne tlenu, zwiększa się więc ilość tlenu rozpuszczonego fizycznie we krwi. Efektem tego jest zwiększenie zawartości tlenu ponad poziom przenoszony przez hemoglobinę i wzrost dostępności tlenu na poziomie tkankowym. Wysokie stężenie tlenu w osoczu przyczynia się do zwiększenia promienia dyfuzji tlenu z naczyń włosowatych do otaczających je niedotlenionych tkanek – czterokrotnie po stronie tętniczej, a dwukrotnie po stronie żylnej krążenia włośniczkowego.
DOSTARCZANIE TLENU W ZALEŻNOŚCI OD CIŚNIENIA I MIESZANINY GAZÓW
W leczeniu stosujemy dwa rodzaje komór hiperbarycznych.
Komory jednomiejscowe (monoplace chambers) przeznaczone są do indywidualnej terapii. Wśród nich istnieje podział na:
» komory tlenowe, w których pacjent oddycha bezpośrednio tlenem wypełniającym całą komorę,
» komory powietrzne, wypełnione powietrzem, w których tlen do oddychania dostarczany jest przez specjalne maski bezzwrotne lub hełmy.
W komorze typu monoplace pacjent najczęściej znajduje się w pozycji leżącej, komunikuje się z personelem medycznym przez systemy typu interkom, nie ma jednak możliwości bezpośredniego dostępu do chorego w trakcie trwania zabiegu. Ze względów bezpieczeństwa (ryzyko pożaru), nie ma możliwości zastosowania żadnych urządzeń elektronicznych w komorze, urządzenia monitorujące muszą być zlokalizowane na zewnątrz komory, a przed każdym sprężeniem obowiązują restrykcyjne zasady bezpieczeństwa, dotyczące zarówno pacjenta, jak i personelu. Komory typu monoplace są atestowane do ciśnienia pracy 3 ATA (ryc. 3.50).
Komory wieloosobowe (multiplace chambers) umożliwiają uzyskiwanie wyższych ciśnień niż komory jednomiejscowe i pozwalają na jednoczasową terapię nawet kilkunastu osób. Każdy pacjent ma własne stanowisko poboru tlenu, podawanego przez maskę lub specjalny hełm. Komory wieloosobowe mają znacznie większą powierzchnię, dzięki czemu można się w niej swobodnie poruszać.
Rycina 3.50.
Komora hiperbaryczna typu monoplace (CUMRiK).
W trakcie sprężenia pacjentom towarzyszy zawsze atendent medyczny, czyli osoba z personelu medycznego (pielęgniarka, lekarz) sprawujący bezpośredni nadzór nad leczeniem i bezpieczeństwem pacjentów. Możliwe jest także zastosowanie specjalistycznego sprzętu medycznego (systemu monitorowania, respiratora, pomp infuzyjnych), co umożliwia w razie potrzeby szybką interwencję medyczną, a także wykonywanie niezbędnych zabiegów medycznych.
Komory wieloosobowe mogą również być przystosowane do umieszczenia w nich pacjenta z oddziału IT i wykonywanie sekwencji sprężeń. Cały sprzęt pracujący w komorach pod ciśnieniem musi spełniać określone wymagania i posiadać odpowiednie atesty. Komory wieloosobowe wyposażone są w specjalistyczne systemy gaśnicze umożliwiające wytworzenie mgły wodnej w razie pożaru. Nad całością przebiegu terapii hiperbarycznej czuwa technik obsługujący panel kontrolny znajdujący się na zewnątrz komory (ryc. 3.51). Za pomocą panelu technik sprawuje pełną kontrolę nad parametrami sprężenia i utrzymania właściwego środowiska w komorze (gazy, ciśnienie).
Rycina 3.51.
Komora hiperbaryczna „multiplace”.
Terapia tlenem hiperbarycznym opiera się na trzech podstawowych mechanizmach zachodzących równocześnie, wynikających z działania podwyższonego ciśnienia i wysokich ciśnień parcjalnych tlenu. Są to:
» zmniejszenie rozmiaru zatorów gazowych (jatrogenne zatory gazowe, choroba dekompresyjna),
» wazokonstrykcja – zmniejszenie obrzęku – poprawa ukrwienia (w urazach, zmiażdżeniach, zespołach kompartmentalnych) przy równoczesnym zwiększeniu dostępności tlenu,
» zwiększenie prężności tlenu w tkankach, wzrost dostępności tlenu, stymulacja angiogenezy (hiperoksja).
W efekcie dochodzi do:
» ograniczenia obszaru niedokrwienia, śmierci komórek i stanu zapalnego,
» zmniejszenia produkcji mleczanów i kwasicy tkankowej,
» wzmocnienia efektu bakteriobójczego zależnego od tlenu,
» zachowania zależnego od tlenu mechanizmu transportu antybiotyków.
Wpływ podwyższonego ciśnienia parcjalnego tlenu na organizm człowieka w warunkach hiperbarycznych odpowiada za całą gamę indukowanych reakcji na poziomie komórkowym. Na ich podstawie można określić zakres wskazań do HBOT.
Wskazania do terapii HBOT różnią się nieznacznie pomiędzy poszczególnymi krajami. Są na bieżąco modyfikowane w miarę postępu wiedzy i opierają się na EBM.
Obecnie