śmierci. W Polsce dotyka około 220 tysięcy osób, częściej chorują kobiety.
Stawy to miejsce, w którym stykają się dwie kości. U zdrowych osób koniec kości pokryty jest chrząstką, która jest powierzchnią gładką i śliską. Cały staw otoczony jest torebką stawową, która od wewnątrz wysłana jest błoną maziową, a jama stawowa zawiera gęsty płyn, który chroni kości i stawy. Chrząstka natomiast pozwala, aby ruch kości względem siebie w stawach odbywał się praktycznie bez ocierania się jednej o drugą.
W RZS zapalnie zmieniona błona maziowa rozrasta się i wytwarza nadmierną ilość płynu, co powoduje obrzęk w stawie i w tkankach go otaczających. Prowadzi to do ograniczenia ruchomości i bólu, który występuje w czasie ruchu w stawie. W przebiegu choroby dochodzi do zniszczenia chrząstki stawowej oraz kości, które występują „po sąsiedzku”.
Rys. 1. Budowa zdrowego i chorego stawu.
Wiele osób kojarzy choroby stawów z podeszłym wiekiem. Wynika to z faktu, że najczęściej to osoby starsze skarżą się na bóle występujące w okolicach stawów, jednak w ich przypadku najczęściej mamy do czynienia z chorobą zwyrodnieniową stawów.
RZS jest chorobą autoimmunologiczną, na którą można zachorować w każdym wieku. Należy to mocno podkreślać, ponieważ młodym osobom wydaje się, że ten problem ich nie dotyczy. Kiedy pojawiają się bóle stawów winą obarczają przepracowanie, przeciążenie i nie konsultują swoich przypadłości w gabinecie lekarskim. Tymczasem wczesne rozpoznanie i leczenie, może skutecznie opóźnić proces destrukcyjny spowodowany chorobą.
Aby nie doprowadzić do ciężkich powikłań RZS, a nawet kalectwa, po postawieniu diagnozy konieczne jest rozpoczęcie jak najszybszego leczenia lekami, które zmienią przebieg choroby – leki modyfikujące przebieg choroby.
Rys. 2. Pierwsza lokalizacja zmian stawowych w przebiegu RZS (6)
W wyniku nieleczonego RZS może dochodzić do deformacji stawów, których niestety nie da się cofnąć. Najczęściej zajęte chorobą są stawy nadgarstków i palców oraz stawy łokciowe i kolanowe. Charakterystyczne dla RZS jest symetryczne zajęcie stawów. Co to znaczy? Jeśli cierpi staw łokciowy w jednej ręce, to wcześniej czy później i ten w drugiej też będzie cierpieć.
Co powinno Cię szczególnie zaniepokoić:
˚ ból i obrzęk stawów – na początku jest on spowodowany stanem zapalnym, który ma miejsce w zajętych stawach, z czasem może być wynikiem uszkodzenia stawów,
˚ sztywność poranna stawów (ma ona miejsce nie tylko zaraz po wstaniu z łóżka, ale również w momencie, kiedy dłużej znajdujesz się w danej pozycji),
˚ silne zmęczenie – dużo większe niż zazwyczaj – mogą pojawić się objawy grypopochodne, takie jak gorączka, czy ból mięśni.
W przebiegu choroby można spodziewać się również wystąpienia takich objawów jak:
• pojawienie się guzków reumatoidalnych,
• zniekształcenie stawów,
• ograniczenie ruchomości stawów.
Niestety, RZS jest chorobą układową, co oznacza, że może dotknąć szereg układów czy też narządów. Jest to więc tak naprawdę choroba całego ciała.
Najczęściej występującymi powikłaniami, które towarzyszą RZS są:
• Osteoporoza – Utrata gęstości mineralnej kości może się zwiększyć już na wczesnym etapie choroby, niezależnie od stosowania glikokortykosteroidów (GKS) i jest związana z poziomem markerów stanu zapalnego. Dodatkowo leczenie przewlekłe wspomnianymi GKS znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy.
• Niedokrwistość – Hepcydyna (hormon), która syntetyzowana jest w hepatocytach (komórkach wątroby), przy udziale interleukiny 6 (IL-6, białka odpowiedzialnego m.in. za pobudzanie stanu zapalnego), powoduje zahamowanie wchłaniania żelaza, przez co nie może być ono wykorzystane w procesie krwiotwórczym.
• Choroby serca i naczyń – Trwający przewlekły proces zapalny częściej predysponuje pacjentów z RZS do wystąpienia chorób serca. Dlatego bardzo ważne jest, abyś dbał o utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu LDL, HDL, ale również triglicerydów, o odpowiednią masę ciała, ciśnienie krwi oraz abyś zrezygnował z palenia – każdy z tych czynników zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca.
• Depresja – Częstość występowania depresji jest dwu- trzykrotnie wyższa u pacjentów z RZS niż w populacji osób zdrowych. Istnieją dowody naukowe, które mówią, że możliwy jest ścisły związek pomiędzy rozwojem depresji, a aktywnością cytokin zapalnych takich jak interleukina 6 (IL-6) i czynnik martwicy nowotworów (TNF-α). Wystąpienie depresji w przebiegu RZS może pogarszać objawy choroby, jak również zaostrzenie objawów RZS może powodować pogorszenie stanu psychicznego pacjenta.
• Choroby układu pokarmowego – Występowanie chorób układu pokarmowego nie tyle związane jest z samym RZS, co ze stosowaniem leków, głównie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ np. aspiryny, ketonalu, ibupromu). Do powikłań tych należą: zapalenie żołądka i choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.
• Choroby nerek – RZS wiąże się również z różnymi zaburzeniami czynności nerek, co spowodowane jest przede wszystkim przewlekłym stanem zapalnym i przyjmowanymi lekami oraz z częstym występowaniem chorób sercowo-naczyniowych.
• Nowotwory – Niektóre publikacje sugerują, że chorzy na RZS są bardziej podatni na rozwój pewnych nowotworów, zwłaszcza chłoniaków, niż populacja osób zdrowych. Największe ryzyko zachorowania występuje u pacjentów ze współistniejącym zespołem Sjögrena oraz zespołem Felty’ego. Najnowsze badania dowodzą, że leki stosowane w leczeniu RZS, zwłaszcza nowoczesne leki biologiczne raczej nie mają wpływu na zwiększenie częstości występowania nowotworów u leczonych nimi pacjentów z RZS.
O czym powinny pamiętać osoby z rozpoznanym RZS?
• Odpowiednia dieta – Jak już wspomniałyśmy na wstępie, dieta nie zastąpi tradycyjnego, farmakologicznego leczenia, może jednak wspomóc Twój organizm, zredukować stres oksydacyjny, stany zapalne, zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych i układu krążenia, zmniejszyć ryzyko wystąpienia otyłości i osteoporozy.
• Aktywność fizyczna – Zdajemy sobie sprawę, że aktywność fizyczna nie jest łatwa w przypadku chorób stawów, jednak wszystkie badania są zgodne, że regularne ćwiczenia pomogą utrzymać ruchomość Twoich stawów, spowolnią utratę masy mięśniowej, poprawią nastrój oraz ułatwią zasypianie. Dodatkowo, z dietetycznego punktu widzenia zmniejszą ryzyko wystąpienia insulinooporności, chorób serca, poprawiają wydolność płuc.
• Znajdź lekarza, któremu zaufasz – Bardzo ważne jest, abyś przestrzegał zaleceń lekarskich. To, jakie leki masz przyjmować i w jakich dawkach, najlepiej powie Ci lekarz reumatolog. To, że Twojej koleżance pomógł dany lek, nie znaczy, że w Twoim przypadku będzie podobnie. Informuj swojego lekarza o wszelkich zmianach oraz o tym, jakie suplementy przyjmujesz.
• Troszcz się o swoje stawy – Nie przeciążaj dodatkowo swoich stawów, dbaj o to, abyś mechanicznie nie uszkodził stawu, nie noś ciężkich rzeczy, nie schylaj się podnosząc rzeczy z ziemi – tylko przykucnij. Każde