die uitgeboude fondasie van die huis.
Sagie sien van ver af sy pa se bakkie onder die afdak langs die huis staan. Oubaas en Willou kom blaffend na hom toe aangehardloop en spring teen hom op.
Sy pa sit op die stoepbankie. “Waar was jy? Dis oor hier werk is wat gedoen moet word dat jy nie kerk toe is vanoggend nie, nie om leeg te lê nie. Wat is daardie merke aan jou arms en bene? Botterboom?”
Sagie merk die vlekke nou eers op.
“Het jy botterboom gery, Sagrys?” Barend staan op.
Sagie sien die moeilikheid kom. “Pa, daar is fout by die mense, Pa. Is Jannetjie. Jan Julies sê hy is gemoor. Hy sê Pa moet soontoe kom. En lat ek die polisie moet bel.”
“Los eers die polisie. As hulle vir elke bakleiery moet uitkom, boer hulle op my grond.”
“Is nie gewone baklei nie, Pa, ek dink Jannetjie is dood. Hy lê net. Hy praat nie as sy pa met hom praat nie.”
“Bel dan maar, ek gaan kyk wat aangaan.”
Sagie vertel die polisie van Jannetjie wat nie wakker wil word nie en Freek wat vasgehou moes word.
“Ons kom sodra daar kans is,” sê die polisieman.
“Konstabel Olckers,” sê Sagie, “ek wou nog sê … Hallo, konstabel … Deshit.” Hy draai die telefoon se slinger vinnig. “Sentrale, weer die polisie, asseblief. Hallo, konstabel Olckers. Dis weer Sagrys van Greunen hierso.”
“Ek wou nog sê van die dogtertjie, konstabel, daar was bloed aan haar.”
“Watter dogtertjie? Toe maar, Sagrys, ek is nou daar.”
Sagie hardloop weer na die werkershuise toe; hy wil weet wat aangaan. Dit was seker Freek wat Jannetjie geslaan het. Sê nou hy word tronk toe gestuur?
Die plaas sonder Freek sal vir Sagie nie dieselfde wees nie.
Freek sit op die trap voor sy ma se huis. Toe Sagie hom groet, kyk hy nie op nie.
Jannetjie is dood. Hy lê nog waar hy geval het, onder die kombers wat sy pa laat oorgooi het. Sagie wonder hoe hulle die bloedvlekke uit die kombers gaan kry.
Sy pa kom uit Mieta se huis geloop. “Sagrys.”
“Pa?”
“Gaan bel die hospitaal ook, laat hulle ’n ambulans stuur. Sê hulle moet gou maak.”
“Wat het gebeur, Pa?”
“Loop jy nou, Sagrys. En bly by die huis tot die polisie en die ambulans kom, dan beduie jy hulle hiernatoe. Maak nou gou.”
Sagie is bly dat hy die ambulans kan bel, maar hy wil darem ook weet wat aan die gang is. Hy word altyd weggestuur as daar ’n ding gebeur. Sy pa het die manier om wanneer hy iets gedoen het wat verkeerd is, vir hom te sê hy is al ’n groot man wat van beter behoort te weet. Hy word dan kwaad, want op dae soos vandag word hy weggestuur.
Die ambulans daag ’n ruk ná die polisie op, maar vertrek gou weer met Sofiatjie. Sagie sorg dat daar water op die stoof is voor hy weer na Freek toe gaan. Konstabel Olckers ondervra die mense oor wat gebeur het terwyl sy pa staan en luister. Freek sit agter in die vangwa.
“Miskien sal konstabel Olckers koffie wil hê voor hy ry, Pa. Ek het water opgesit.”
“Ja, dalk kan ’n man maar eers gou …”
“Die konstabel het werk, Sagrys.”
“Ja-nee,” sê die konstabel gou, “’n man sal seker maar die Freek-kêrel op hok gaan sit, nè. Nou maar goed, oom Barend, dankie dat oom laat bel het. Ek sal ’n speurder stuur vir die ondersoek. Hy sal ’n bietjie hier kom rondvra.”
Freek kyk net stip voor hom en sien nie vir Jakkelien wat agter ’n onderdeur staan en huil nie. Hy word van die plaas af weggery.
“Wat gaan nou van Freek word, Pa?”
“Ek weet nie. Hy sal moet hof toe om te sê wat hy gedoen het.”
“Het hy Jannetjie sommer so aspris doodgeslaan? Hoekom, Pa?”
“Gaan gooi solank vir my koffie in, ek is netnou daar.”
“Ja, Pa.” Sagie loop dikmond huis toe. En bang oor Freek wat weggevat is.
Later die middag, toe sy pa ná ete gaan skuins lê, loop Sagie terug na die werkershuise toe. Vroeër dae kon hy altyd na oom Gert du Toit gaan as hy iets wou weet wat sy pa hom nie wou sê nie. Oom Gert wat op Kopland geboer en graag met Sagie gepraat het. Dis hy wat verduidelik het dat die hemel nie ’n dorp is soos Oudtshoorn of George nie, en dat ’n mens nie ’n lyf nodig het om daar te kom nie – dis hoekom mense wat doodgaan, begrawe word. En die mense wat soontoe is, kom nie terug nie omdat hulle nie wil nie, omdat dit beter daar is as hier. Maar nou is oom Gert ook al dood en nog net Mieta het oorgebly, Freek se ma. Sy sal weet wat gebeur het.
Hy kry haar langs haar huis. “Mieta?”
Sy kyk op en in sy oë. Sagie staan met sy hoed in sy hand. Sy begin sommer huil en dit lyk of sy lus het om hom styf teen haar vas te druk. Sy skud haar kop, nee, en draai na haar deur toe om.
Twee
Dit is Klein-Piet van oom Pieter Steenekamp se verjaardag. Die Steenekamps woon teen die berg op Landskap, die grootste van die plasies in die vallei. Sagie onthou verjaardae, want waar daar verjaardag is, is daar eetgoed: sjokoladekoek en melktert en rosynetert. Sy pa koop nooit koek nie, oor dit geldmors is. Dit is ook nie eens gesond nie, sê hy, al het ’n mens die geld daarvoor, en dié by ant’ Jopie se winkel is tog nooit vars nie. Daarom, as daar verjaar word, is Sagie by om geluk te wens. Dan gee die tantes vir hom groot borde vol lekkernye sonder dat hy vra. As hy nie opdaag nie, sê die mense: “Sagrys is seker siek.”
Sy pa laat hom toe om te gaan gelukwens, maar waarsku elke keer dat die boerdery nie wag nie.
Hy draf met die stofpad na Landskap toe. Ant’ Loekie bak beter as enigeen in die Klein-Karoo en wen eerste pryse op elke skou. En al hou Sagie nie juis van Klein-Piet nie, bly hy hom jaar na jaar gelukwens.
Langs die pad sien hy hoe die boere hul wingerde wat in bot staan, swael teen knoppiesblaar.
“Ek het gewonder wanneer jy kom,” groet ant’ Loekie. “Sagrys, ou seun, jou deel staan reg. Jy moet maar inkom vandag, want Klein-Piet sit weer met die bors, jong. Vanjaar lyk dit my gaan hy sommer die somer daarmee in. Kom, hy is in die voorhuis.”
“Dankie, ant’ Loekie. Hoe sien ek dan so min vir Lucas die laaste tyd, antie? Hy het dan altyd, tot naweke ook, so gewerk op die plaas.”
“Vryery, jong. Boer nou meer op die aanstaande se plaas as hier, sê ek. Die twee is vandag Kaap toe om ringe te gaan uitsoek, so in die middel van die week in. Klein-Piet! Sagrys kom geluk sê.”
“Baie geluk, Klein-Piet,” sê Sagie. Ant’ Loekie glimlag. Klein-Piet sukkel om dankie te sê tussen die hoesbuie deur. Sagie se pa sê altyd die kind hoes nes die John Deere as daar sneeu op Towerkop is. Sagie skud Klein-Piet se hand. Hy het al geleer om nie te hard te druk nie, want dan kerm die mannetjie so dat sy ma dalk minder koek sal gee. “Nee, Klein-Piet, man, baie geluk. Ek hoor jy’s nou ook by die halfpadmerk.” Sagie lag. Hy het nou die dag iemand vir oupa Henrie op die dorp so hoor sê toe dié negentig geword het. Almal het geglimlag toe hulle dit hoor en Sagie het besluit om die sê-ding te onthou.
Maar ant’ Loekie glimlag nie. “My magtig, is jy dan nou heeltemal aan’t mal word? Hy is dan net tien…” Sy sit haar stewige arm om Klein-Piet. “Kry jou loop dan nou, Sagrys, en skaam vir jou!”
Sagie sit sy hoed op toe hy buite kom. “Wat maak dit tog nou saak hoe oud ’n mens is – ’n grappie is mos ’n grappie.” By die tuinhek hoor hy nog vir Klein-Piet hoes. Ek hoop jy stik aan daai rosynetert, dink hy.
Nou moet hy weer gaan ploeg.
Voor hy na Klein-Piet toe is, was