Lalka, tom drugi. Болеслав Прус

– fort w Andaluzji w Hiszpanii, zdobyty w 1823 r. przez Francuzów. Na tę pamiątkę nazwano tak wzgórze w Paryżu na prawym brzegu Sekwany i wzniesiony tam w r. 1878 pałac wystawowy w stylu orientalnym. [przypis redakcyjny]

      100

      katakumby – podziemne cmentarze. Katakumby paryskie są to dawniejsze kamieniołomy, od drugiej połowy XVIII wieku zamienione na zbiorowe cmentarze dla zwłok ekshumowanych z cmentarzy, które zostały zabudowane. Katakumby te tworzą obok kanałów drugie podziemne miasto Paryża. [przypis redakcyjny]

      101

      Louvre – dawny pałac królewski w Paryżu (z XVI–XVII w.), od roku 1793 muzeum światowej sławy, mieszczące wspaniałe dzieła sztuki i pamiątki historyczne. [przypis redakcyjny]

      102

      Cluny – właściwie Hotel de Cluny, pałac z w. XV, mieszczący cenne zbiory z zakresu sztuki stosowanej i rzemiosła (XIV–XVI w.); nazwa od opactwa w Cluny, do którego niegdyś należał. [przypis redakcyjny]

      103

      Lasek Buloński – obszerny park naturalny na zachodnim krańcu Paryża, ulubione miejsce spacerów. [przypis redakcyjny]

      104

      cmentarze – słynne cmentarze paryskie: Montmartre (północna część miasta), Montparnasse (południowa), Pere–Lachaise (wschodnia). [przypis redakcyjny]

      105

      de la Rotonde, du Grand Balcon – popularne kawiarnie paryskie. [przypis redakcyjny]

      106

      Sorbona – uniwersytet paryski, założony w 1253 r. przez Roberta de Sorbon; znajduje się w dzielnicy łacińskiej. [przypis redakcyjny]

      107

      konserwatorium muzyczne – nazwa znakomitej paryskiej szkoły operowej. Koncerty publiczne w konserwatorium mają europejską sławę. [przypis redakcyjny]

      108

      giełda – monumentalny gmach, wzniesiony w XIX w. [przypis redakcyjny]

      109

      Burbonowie – dynastia królów francuskich (1589–1792 i 1815–1830). [przypis redakcyjny]

      110

      luidor – tradycyjna nazwa dwudziestofrankówki. [przypi

1

wojny: pruska i francuska, rozpoczynały się w lecie – wojna prusko-austriacka rozpoczęła się w czerwcu 1866 r., wojna francusko-niemiecka w lipcu 1870 r. [przypis redakcyjny]

2

Moltke Helmut (1800–1891) – pruski feldmarszałek i szef sztabu, opracował plany zwycięskich wojen z Danią, Austrią i Francją. [przypis redakcyjny]

3

Hadżi Loja – dowódca powstańców bośniackich walczących z austriackimi okupantami, proklamował „świętą wojnę” muzułmanów przeciw Austrii. [przypis redakcyjny]

4

szwarcgelber (z niem.) – „czarno-żółty”, Austriak (od dawnych barw państwowych Austrii). [przypis redakcyjny]

5

krócica – ręczna broń palna nazywana krócicą, ponieważ miała krótką lufę. [przypis edytorski]

6

kościół Aleksandra – kościół na placu Trzech Krzyży, zniszczony zupełnie w czasie powstania warszawskiego, odbudowany został w takim kształcie, jaki miał w czasie akcji Lalki a nie w takim, jaki miał tuż przed zburzeniem (tj. po przebudowie w latach 1886–1894). Rzecki idzie „aż za kościół Aleksandra”, prawdopodobnie na ul. Kruczą. [przypis redakcyjny]

7

cesarz – Napoleon III. [przypis redakcyjny]

8

kampania włoska – wojna Francji i Królestwa Sardynii z Austrią w r. 1859. [przypis redakcyjny]

9

Magenta – miejscowość w północnych Włoszech, gdzie 4 czerwca 1859 r. wojska francuskie i włoskie odniosły zwycięstwo nad armią austriacką. [przypis redakcyjny]

10

eks-obywatel – tu w znaczeniu: były właściciel ziemski. [przypis redakcyjny]

11

uwłaszczenie – uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim, przeprowadzone przez rząd carski dekretem z 2 marca 1864 r. Z chwilą uwłaszczenia chłopi otrzymywali na bezwzględną własność uprawianą przez siebie ziemię, a ich dotychczasowe „powinności” wobec szlachty (pańszczyzna, czynsze) zostały zniesione. Podstawowe grunty folwarczne pozostały jednak w posiadaniu obszarników. [przypis redakcyjny]

12

kirasjerzy – żołnierze ciężkiej jazdy noszący kirys, czyli zbroję, która osłania tylko tułów. [przypis redakcyjny]

13

szlemy – ślemy. [przypis edytorski]

14

kirysy – zbroja na piersi. [przypis redakcyjny]

15

Eviva Italia! (właście evviva… wł.) – Niech żyją Włochy! [przypis redakcyjny]

16

plenipotent – pełnomocnik, osoba upoważniona do działania w czyims imieniu. [przypis edytorski]

17

wokalizy – ćwiczenia w śpiewie bez słów, polegające na śpiewaniu jednej samogłoski. [przypis redakcyjny]

18

stójkowy – posterunkowy ówczesnej policji rosyjskiej. [przypis redakcyjny]

19

znarowić się – spowodować, że ktoś stał sie zuchwały i samowolny. [przypis edytorski]

20

frant – (daw.) człowiek miły, zabawny, ale do tego cechujący sie przebiegłością. [przypis edytorski]

21

Św. Krzyż – kościół Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu z końca XVII w. (zniszczony w czasie powstania, obecnie odbudowany). [przypis redakcyjny]

22

wotywa – msza śpiewana, odprawiana specjalnie na czyjąś intencję. [przypis redakcyjny]

23

reflektować – tu: uspokajać, hamować. [przypis redakcyjny]

24

cal – dawna miara długości: 2,4 cm. [przypis redakcyjny]

25

nihilizm – nurt społeczny w XIX wieku odrzucajacy wszelkie społeczne normy i wartości. Nihilista to osoba żyjąca według zasad nihilizmu. [przypis edytorski]

26

premia Towarzystwa Sztuk Pięknych – Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (założone w 1858 r.) wydawało corocznie reprodukcje obrazów jako premie dla swych członków. [przypis redakcyjny]

27

Lucyper – inaczej: Lucyfer. [przypis edytorski]

28

pasterka – kapelusz damski z dużym prostym rondem. [przypis redakcyjny]

29

kolej warszawsko–bydgoska – linia kolejowa Skierniewice–Łowicz–Kutno–Włocławek zbudowana

---