się – tu: rozciągać się. [przypis edytorski]
32
tyna a. tyn (daw.) – ogrodzenie drewniane, z gałęzi a. belek. [przypis edytorski]
33
od deszczów wypłukana – dziś: przez deszcze wypłukana. [przypis edytorski]
34
wiszar – kożuch roślin (czyli pło), trzcin i paproci, porastających torfowisko położone na stromym zboczu; torfowisko wiszące. [przypis edytorski]
35
w zrąb – daw. technika wznoszenia zabudowań polegająca na wypełnianiu drzewem lub innymi materiałami ustawionego uprzednio szkieletu z potężnych belek. [przypis edytorski]
36
mieniać (daw.) – zamieniać. [przypis edytorski]
37
Wineda – na pół legendarne słowiańskie miasto u ujścia Odry, mające być ważnym ośrodkiem handlowym. [przypis edytorski]
38
przyjść do czegoś (daw.) – zdobyć coś, zyskać; tu: jakeście do niej przyszli: jak ją dostaliście. [przypis edytorski]
39
wiedźma – tu: kobieta doświadczona, znająca życie; od wiedzieć: ta, która wie. [przypis edytorski]
40
kołacz – bułka pszenna, białe, delikatne, jedzone często tylko od święta pieczywo. [przypis redakcyjny]
41
tyn – płot z gałęzi a. belek. [przypis redakcyjny]
42
szemrać – rozmawiać półgłosem, szeptać. [przypis edytorski]
43
zawierać – tu: zamykać. [przypis edytorski]
44
tok – podłoga z ubitej gliny; klepisko. [przypis edytorski]
45
dym się dobywał (…) przez nieszczelny dach – jest to opis tzw. kurnej chaty. [przypis edytorski]
46
dzieża – drewniane naczynie do rozczyniania mąki. [przypis redakcyjny]
47
ceber – duże naczynie wykonane z drewnianych deszczułek ułożonych pionowo jedna obok drugiej i spiętych razem dookoła obręczami; w dwóch dłuższych, przeciwległych deszczułkach znajdowały się otwory, przez które przekładano drąg, dzięki czemu naczynie mogły nieść dwie osoby; w cebrach noszono najczęściej wodę. [przypis edytorski]
48
żarna – przyrząd do ręcznego mielenia zboża, złożony z dwóch kamieni: dolnego, nieruchomego, często wgłębionego dla pomieszczenia ziarna oraz górnego, ruchomego, służącego do miażdżenia ziarna na mąkę. [przypis edytorski]
49
bodnia – duża drewniana beczka; od jej nazwy pochodzi określenie zawodu osoby zajmującej się wyrobem takich i podobnych naczyń, bednarza. [przypis redakcyjny]
50
zwodnictwo – oszustwo. [przypis edytorski]
51
kosa (daw.) – warkocz. [przypis redakcyjny]
52
kopa – daw. jednostka obrachunkowa, 60 sztuk (5 tuzinów). [przypis edytorski]
53
kolec – tu: kółko; por. kolczuga: pancerz z drobnych, splecionych z sobą kółek. [przypis edytorski]
54
kowany – kuty. [przypis edytorski]
55
kosaciec – irys. [przypis edytorski]
56
doma – w domu. [przypis redakcyjny]
57
niewiastka (daw.) – synowa; nazwę tę tłumaczy się tak, że była to osoba wchodząca do rodziny, o której się nic nie wiedziało. [przypis edytorski]
58
kosa (daw.) – warkocz. [przypis edytorski]
59
usty – dziś popr. forma N. lm: ustami. [przypis edytorski]
60
ruciany wianuszek – wianuszek z ruty, rośliny o drobnych żółtych kwiatach, będącej symbolem panieństwa; ruta – znana jest od starożytności jako zioło lecznicze, służące także w kuchni do nacierania mięs w celu zachowania ich świeżości; daw. wierzono również, że ruta chroni przed złym urokiem. [przypis edytorski]
61
gościniec – podarunek dawany w podzięce za gościnę. [przypis edytorski]
62
potrząsła – dziś popr. potrząsnęła a. potrzęsła. [przypis edytorski]
63
ksiądz (starop.) – książę. [przypis edytorski]
64
żupan – naczelnik żupy, czyli okręgu; odpowiednik kasztelana a. (w Europie Zach.) komesa. [przypis redakcyjny]
65
wiano – posag. [przypis redakcyjny]
66
chłopcy dorosłe (daw. forma) – dziś: chłopcy dorośli. [przypis edytorski]
67
zapaśny – posiadający zapasy czegoś; zasobny. [przypis edytorski]
68
oba – dziś: obaj. [przypis edytorski]
69
po jednemu – dziś: po jednej. [przypis edytorski]
70
wiele – tu: ile. [przypis edytorski]
71
stawić życie – ryzykować życie. [przypis edytorski]
72
życie się stawi – życie się ryzykuje. [przypis edytorski]
73
dola – tu: los. [przypis edytorski]
74
wiele – tu: ile. [przypis edytorski]
75
Pomorcy – rosyjscy osadnicy nad Morzem Białym. [przypis redakcyjny]
76
Ranowie – plemię zachodniosłowiańskie, zamieszkujące wyspę Rugię. [przypis redakcyjny]
77
Serby – Serbowie. [przypis redakcyjny]
78
Chrobatowie – plemię słowiańskie zamieszkujące na Łysej Górze, rywalizujące z Polanami o panowanie nad krajem. [przypis redakcyjny]
79
Morawianie – plemię słowiańskie zamieszkujące Morawy na terenie dzisiejszych Czech. [przypis redakcyjny]
80
przecie – mimo to. [przypis edytorski]
81
przecie – mimo to. [przypis edytorski]
82
krom – oprócz. [przypis redakcyjny]
83
nazajutrz do dnia (daw.) – jutro przed świtem. [przypis edytorski]
84
kneź – kniaź; tytuł władcy. [przypis edytorski]
