– strój wojskowy, często ze skóry łosia lub wołu. [przypis redakcyjny]
335
rysią (daw.) – szybkim krokiem, chyżo. [przypis redakcyjny]
336
cekhauz (z niem.) – zbrojownia, arsenał. [przypis redakcyjny]
337
bojarzyn putny – uboższy szlachcic litewski lub ruski, służący u bogatszego pana. [przypis redakcyjny]
338
piatyhorska chorągiew – jednostka średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim. [przypis redakcyjny]
339
arkana (z łac.) – sekret, tajemnica. [przypis redakcyjny]
340
emulacja (z łac.) – rywalizacja. [przypis redakcyjny]
341
inkursja (z łac.) – najazd. [przypis redakcyjny]
342
imainować sobie (daw., z łac.) – imaginować sobie, wyobrażać sobie. [przypis redakcyjny]
343
znosić się (daw.) – zmawiać się, mieć konszachty. [przypis redakcyjny]
344
votum (łac.: ofiara, dar, obietnica) – tu: poparcie. [przypis redakcyjny]
345
wolentarz (z łac.) – ochotnik. [przypis redakcyjny]
346
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
347
hajduk – zbrojny służący, lokaj. [przypis redakcyjny]
348
obserwować (z łac.) – zachowywać, uszanować. [przypis redakcyjny]
349
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) – król Szwecji w latach 1654–1660. [przypis redakcyjny]
350
janczar (z tur.) – pieszy żołnierz turecki. [przypis redakcyjny]
351
Adieu, mon frere (fr. frère) – do widzenia, bracie. [przypis redakcyjny]
352
książę Jeremi – Jeremi Michał Wiśniowiecki herbu Korybut (1612–1651), książę, dowódca wojsk polskich w walkach z Kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
353
Koniecpolski ojciec – Koniecpolski, Stanisław (1591–1646), hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
354
hajdawery – szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary. [przypis redakcyjny]
355
kwarta – ok. 1,125 litra. [przypis redakcyjny]
356
gniłka – mała, dzika gruszka, ulęgałka. [przypis redakcyjny]
357
intrata (z łac.) – dochód. [przypis redakcyjny]
358
awarycja (z łac.) – skąpstwo. [przypis redakcyjny]
359
polityczny (z łac.) – uprzejmy, cywilizowany. [przypis redakcyjny]
360
Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów. [przypis redakcyjny]
361
defensor patriae (łac.) – obrońca ojczyzny. [przypis redakcyjny]
362
hostis, hostis (łac.) – wróg, obcy, tu C. lm hostibus: wrogom. [przypis redakcyjny]
363
repeto (łac.) – powtarzam. [przypis redakcyjny]
364
wyżeniem (daw.) – dziś popr.: wygnamy. [przypis redakcyjny]
365
amicus (łac.) – przyjaciel, tu W. lm amici: przyjaciele. [przypis redakcyjny]
366
suffragium (łac.) – głos w wyborach, prawo głosu, tu B. lm suffragia: głosy. [przypis redakcyjny]
367
rekuza – odmowa ręki, odrzucenie oświadczyn. [przypis redakcyjny]
368
ad libitum (łac.) – do woli, ile tylko chcą. [przypis redakcyjny]
369
Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii. [przypis redakcyjny]
370
exquisitissimi (łac.) – wyborni, najwyszukańsi, najlepsi. [przypis redakcyjny]
371
z niebezpieczeństwy – dziś popr. forma N. lm: z niebezpieczeństwami. [przypis redakcyjny]
372
spuszczać się (daw.) – polegać na kimś, liczyć na kogoś, ufać komuś. [przypis redakcyjny]
373
Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis redakcyjny]
374
lama – tkanina jedwabna, przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyjny]
375
rapcie – element umundurowania, paski do troczenia szabli. [przypis redakcyjny]
376
buzdygan (z tur.) – rodzaj broni, ozdobna pałka; w XVII w. symbol władzy oficera. [przypis redakcyjny]
377
periculum