ion>
Iemand soos jy
Schalkie van Wyk
Melodie
Met liefde opgedra aan Letitia Nel
1
Oudregter Gideon Odendaal kyk met ’n gevoel van innerlike trots na sy kleindogter wat oorkant hom by ’n tafeltjie in die opelugkafeteria sit. Met die strooitjie van haar koeldrank vergete in haar hand staar sy droomverlore voor haar uit.
Elzeri is op byna twee-en-twintig die ewebeeld van sy destydse bruid, die beeldskone Beth, met wie hy ses-en-veertig jaar lank getroud was. Hy maak ’n afwerende handgebaar en sluit sy oë momenteel, asof hy die traumatiese herinnering aan Beth se dood wil uitwis.
“Voel Oupa sleg?” vra Elzeri vinnig en merk besorg die flitsende pyntrek om sy lippe.
Gideon se oë vonkellag gerusstellend in hare. “Sooibrand. Trots gee my sooibrand,” skerts hy.
“Ouma Beth het altyd gesê trots is selfrespek, en ’n goeie eienskap. Trots is nie ydelheid nie, Oupa,” sê Elzeri en proe aan haar koeldrank.
“Vanselfsprekend. Beth was die enigste dogter van die trotse Elizabeth Fitzpatrick – die enigste afstammeling van geslagte trotse, en soms hooghartige, Elizabeths voor haar. Trots was deel van Beth, net soos haar besonderse groen oë en digte, swart hare met ’n sagte krul – oë en hare soos joune. Jy het baie aan die Elizabeths te danke, Elzeri: jou vleklose vel, hoë wangbene en hartvormige gesiggie, selfs jou fyn beenstelsel. En ek moenie van jou parmantige kennetjie vergeet nie, want jy laat jou nie weerspreek nie,” sê Gideon, sy stemtoon wisselend tussen humor en erns.
“Goed, Oupa, as Oupa so sê. Maar dis nie werklik ’n voorreg om soos die klomp Elizabeths te lyk nie. Soms voel ek net soos ’n vyfling,” antwoord Elzeri bedees, en glimlag onnutsig toe hy haar onthuts aankyk.
“En hierdie snipperige kind was reeds mondig,” kom dit kamma misnoeg van hom. “Het jy geen waardering vir my komplimente nie, Elzeri? Dis nie my gewoonte om jong meisies te vertel hulle is mooi nie.”
“Net mooi, Oupa?” vra Elzeri gekrenk. “Ek sal liewer ’n meisie met ’n sterk persoonlikheid of ’n innemende geaardheid wil wees. Mooi meisies, Oupa, is alledaags en oninteressant.” Sy pers haar lippe saam, skreef haar oë en betrag hom nadenkend voordat sy doodernstig versoek: “Sal Oupa nou asseblief sê ek is asemrowend mooi en buitensporig beeldskoon?”
Gideon se groot hand sluit oor hare op die tafelblad, terwyl gedempte lag sy skouers laat skud. “Jý, kleinding, is moontlik beeldskoon, maar ongetwyfeld astrant. Maar dis hoe dit moet wees: jou astrantheid het my en my Beth jonk gehou. Die afgelope ses maande was jy die enigste stukkie sonskyn in die duisternis wat op Beth se skielike heengaan gevolg het. Jy was goed vir my, Elzeri.” Hy druk haar hand waarderend en leun terug in sy stoel.
“Ek het geglo Oupa sal ook doodgaan as ek dit nie kon regkry om Oupa te laat lag nie,” sê sy eerlik en kyk hom krities aan. “Ek is bly Oupa lyk weer soos my oupa, nie soos ’n siek ou oom met ’n grys gesig nie.”
“Ek was bleek, Elzeri, nie grys in my gesig nie,” sê hy geraak.
Sy wriemel haar neusie en skud haar kop ontkennend. “Nee, Oupa speel te veel gholf om bleek te kan wees. Selfs Sonette het gesê Oupa se velkleur was grys. Sy sal weet, want sy is ’n verpleegster.”
Elzeri kyk vinnig op haar polshorlosie en vervolg ontsteld: “Dis al twintig voor een! Die staptoer na die Sterkfonteingrotte begin oor twintig minute en Sonette is nog nie hier nie. Wat nou, Oupa? Sal Oupa saam met my gaan? Oupa weet hoe bang is ek vir die donker. Ek sal baie stadig loop en Oupa se hand styf vashou. Toe, sê nou ja, Oupa.”
“My liewe kind, ek is sewentig, nie sewentien nie! Toe ek en Beth jou tien jaar gelede hierheen gebring het, het my dyspiere so gepyn dat …” Sy sin rafel uit, sy blik op iets of iemand skuins agter haar.
Elzeri draai haar kop en sien ’n onbekende jong man, geklee in ’n liggroen gholfhemp, ’n kakiekortbroek en gemaklike stapskoene. Hy loop na ’n tafeltjie toe, ’n skinkbord met tee en ’n bord toebroodjies in sy hande. Die man is lank en breedgeskouer en sy songebruinde, gespierde liggaam weerspieël sy fisieke krag. Sy fiere houding en die gemak en grasie waarmee hy beweeg, straal selfversekerdheid uit.
Hy het donkerbruin hare wat koperrooi weerkaats toe hy deur ’n sonstreep beweeg, merk sy, en kyk hoe hy op ’n stoel gaan sit en vir hom tee inskink. Miskien was hy eenmaal ’n rooikopseuntjie met sproete op sy neus, mymer sy, maar verwerp onmiddellik dié moontlikheid. Die man se hoekige ken, sterk gelaatstrekke en die ferm lyn van sy mond wis die beeld van ’n onnutsige seuntjie dadelik uit. Hy lyk knorrig, want sy digte, geboë wenkbroue keep saam in ’n frons. Daar is ongeduld in die wyse waarop hy kort-kort sy polshorlosie raadpleeg en herhaaldelik na die kafeteria se ingang kyk.
“Jy gaan ’n aaklige kramp in jou nek kry, Elzeri,” waarsku Gideon, sy stem warm van ingehoue lag.
Sy swaai terug na hom en antwoord selfverdedigend: “Oupa het hom eerste aangestaar … en toe kyk ek ook.” Dan kry haar nuuskierigheid die oorhand en sy vra gedemp: “Wie is hy? Ken Oupa hom?”
Gideon glimlag geamuseerd en antwoord tergend: “My liewe kind, as jy soveel jare soos ek op die regbank gesit het, glo jy later jy ken almal – en dat almal wat jy ken misdadigers is.”
“Dink Oupa hý is ’n misdadiger?” vra sy geskok.
Sy swaai om en kyk vas in die grimmige oë van die vreemde man, wat juis op daardie oomblik opkyk. Sulke koue, gevoellose oë – wrede oë soos dié van ’n roofvoël, dink sy.
Sy draai rillend terug na Gideon en sê: “Hy is definitief ’n misdadiger, Oupa. Hy lyk soos ’n aasvoël wat op my wil afduik en my wil opvreet.”
“Biologie was altyd jou swakste vak, Elzeri. Aasvoëls is hoflike voëls, want hulle wag totdat jy dood is voordat hulle op jou aas. Uile en arende is roofvoëls. Herinner hierdie jong man jou aan ’n uil?”
“Met ’n neus soos syne?” vra sy geniepsig. Sy voel soos ’n katterige kind en vervolg vinnig: “Ouma Beth het altyd gesê ’n man met ’n aristokratiese neus soos Oupa s’n is uiters aantreklik. Ek dink Oupa is baie aantreklik.”
“Bedoel jy ek en jou uil-man het albei groot krom neuse, my ondiplomatiese kleindogter?” vra Gideon kamtig ernstig.
Elzeri kyk onwillekeurig weer oor haar skouer na die vreemde jong man. Sy leun nader oor die tafeltjie en antwoord vertroulik: “Hy lyk soos ’n arend, Oupa, nie ’n uil nie. En sy neus is nie groot en krom nie. Sy neus is effens geboë en sy neusvleuels is fyn afgeëts. As hy nie sulke wrede oë gehad het nie, sou hy aantreklik gewees het. Dink Oupa nie ook so nie?”
Gideon glimlag hoofskuddend. “Jy verstom my, kleinding. Jy het op nege jaar besluit jy gaan met Dawie trou, en as ek reg onthou, is julle twee van plan om af te haak sodra hy sy gemeenskapsdiens voltooi het. Beth het my al die jare verseker as ’n vrou ’n man liefhet, sien sy geen ander man raak nie. Hoe lief is jy vir Dawie as jy jou verkyk aan dié arend-man?”
“Ouma Beth het dit net gesê omdat Oupa so maklik jaloers kon wees, maar ek en sy het gereeld na mans gekyk en besluit of hulle aantreklik is of nie,” antwoord Elzeri onverskillig.
Sy merk die ongeloof op Gideon se gesig en gaan onthuts voort: “Ek het reeds vir Oupa gesê ek het na die man gekyk omdat Oupa hom eerste aangestaar het. Ons was nog besig om oor Sonette … Sonette! O, grieseltjies, Oupa, wat gaan ek doen? Ons is ter wille van Sonette hier, maar nou daag sy nie op nie.”
“Aangesien ek reeds twee kaartjies gekoop het, kan jy net sowel weer die grotte besigtig. Ek sal rustig hier sit, my middagete geniet en my koerant lees. En terselfdertyd my oë oophou vir ingeval Sonette betyds opdaag om by julle stapgroep aan te sluit. Toe, loop nou, kind. Daar sal hope mense wees om te verhoed dat jy bang sal wees as die ligte skielik afgeskakel word.”
“Ek is nie bang nie, Oupa … nie vreeslik nie. Ek en Dawie het verlede jaar ’n hele dag hier by die Wieg van die Mensdom deurgebring. Die liggies in die grotte is klein en ver van mekaar af, en hulle het minstens drie maal uitgegaan,