en diep onder in die masjienkamer die polsing van die enjin.
Daar is nagte wanneer die vis ver en skaars is en Auret voor van die kop af in die swart water sit en tuur dat sy lewe soos ’n film voor hom verbyrol. Dan is hy weer die kortbroekseun van verarmde boeremense wat ’n lewe op Vollemink kom soek het.
Sy skoolgaan is onderbreek toe sy pa hom as sestienjarige aan Friedman verhuur het as toonbankklerk. Dis nadat hy etlike jare lank soggens voor skool op die fiets gespring en bestellings geneem het by die vaste kliënte, en smiddae afgelewer het. Buitenstyd het hy net gesteek en harders getrek en kreef gevang.
Maar al die tyd had hy sy oog op die trollers, waar hy meer sou verdien. Wanneer ’n skuit ’n man kortgekom het en die vis nie ver was nie, het hy die nag site gevang en gesorg dat hy die volgende oggend weer betyds by die winkel was. Snags het hy nie saam met die manne in die bonks gelê nie, maar voor by die skipper gesit en uit hul ondervinding geleer van vis. Hoe dit in die water vertoon, watter soort vis dit is, hoe dik die skool is, watter kant toe dit loop, hoe die net gegooi moet word om die kol toe te maak.
Veral van ou Jas, die nors en stugge man wat min praat, en as hy die slag sy mond oopmaak, vloek, het hy alles van die see te wete gekom. Van visvang en kreef ook, maar veral van vis. Jas het van die kop af gejag, heelnag deur, en eers wanneer hulle met ’n vol vrag huis toe loop ’n rukkie gaan skuinslê. Maar kort duskant die baai, as hulle in die jobbel kom, staan hy op en stuur self deur die passasie.
Auret is feitlik agter die winkeltoonbank uitgehaal en skipper gemaak. Toe hy die boodskap kry dat Frost hom wil sien, het sy broek letterlik gebewe. Frost is bekend daarvoor dat hy ’n werksman, goed of sleg, die dood op die lyf kan jaag. Hy het vreesaanjaend gelyk agter die lessenaar so groot soos die eiland toe hy daardie oggend Auret se lewe vir hom oplepel van sy vulletjiedag af.
“Ek sien jy is ’n kêrel wat nie omgee vir werk nie. Sulke mense gee ons graag ’n kans. By Friedman sal jy nooit verder as hoofklerk kom nie.” Frost maak hom toe ’n aanbod wat hy geglo het hy nie maklik weer sal kry nie. Hy word skipper op een van die fabriekskuite, die Lorelei.
Sy ma was oorstelp, bly om sy onthalwe. “Jy verdien dit, Auret. God seën die kind wat na sy ouers omsien.”
Hy het sedert sy pa se dood ná ’n beroerte die verantwoordelikheid vir sy ma op hom geneem. Maar nie altyd genoeg gedoen nie, moes hy erken. Hy het sy kop laat sak, skuldig oor hy nie meer kon bekostig nie. Hy het toe al ’n noi aangehou, en Vilna was ’n duur meisie. Wat haar oë raakgesien het, moes sy hê: ’n armband, oorkrabbertjies, stringe duur krale. Hy moes soms ’n kar huur en haar uitneem na ’n dans op ’n ander dorp. ’n Donker pak laat maak en ’n wit borshemp koop.
Aanvanklik was sy groot vrees met die Lorelei dat hy nie vis sou vang nie. Hy was dankbaar vir die vertroue wat in hom gestel word, maar alles hang daarvan af hoeveel vis hy vang. En hy het geweet hy het nie genoeg ondervinding nie.
Toe Frost sien hy twyfel, gee hy hom dié raad: “Gaan praat met Jas. Dis hy wat jou aanbeveel het, jou hemelhoog geprys het.” Hy gluur Auret dreigend van onder swaar wenkbroue aan. “Sê vir hom ek donner hom as jy kak droogmaak,” praat hy vissermantaal.
En wat antwoord Jas? “Gaan vra hom liewer of hy weet jy vry agter sy rug na daardie Vilna-meisiekind van hom. Dan kyk ons wie donner vir wie.”
“Nee, oom!” skrik Auret.
“Jy dink niemand sien jou nie, nè? Maar hier is mense wat niks anders te doen het as om van die duine af te spioeneer nie. Jy probeer hard, maar jy het dit nie in jou om skelm genoeg te wees nie. Vollemink is klein en die vissie groot. Pasop!”
Meer het die ou nie gesê nie, maar die sluwe kyk in sy klein blou ogies het ’n onrus in Auret laat roer.
Van Vilna Frost was hy knaend bewus vandat sy met spikkelbruin oë onder ’n swart gordyntjie na hom geloer het wanneer hy as winkeljongetjie aan hul agterdeur kom klop en die swart boekie oor die onderdeur aangee.
Met dieselfde oë het sy later sy beskeie ouerhuis verken wanneer sy Vrydae saam met mevrou Frost ’n sjokoladekoek en beskuit kom koop het wat sy ma as byverdienste gebak het. En as niemand kyk nie, ’n skelm vinger deur die karamelversiersel getrek en afgelek het. Die toonbeeld van maagdelikheid staan sy later op die werktafel in die voorhuis wanneer die nate van ’n halfklaar rok aan haar vormlose dogtertjielyf afgesteek word en sy ma, die modemaakster van Vollemink, some invou om die benerige knieë. ’n Fees vir sy vyftienjarige oë.
Smiddae het sy saam met die skoolkinders by die winkel aangekom om lekkergoed te koop. Deur comic-boekies geblaai. Saam met daardie wildewragtig van Jas wawiele op die strand gemaak, hul rokke ingesteek in hul blou bloemerpype. Saam met die honde ver verby die mond gehardloop en swerms meeue opgejaag. Nat tot in die middellyf die hardernette help uitsleep.
Hulle het mekaar regtig in die oë gekyk die oggend toe die net dik gemas was met harders en hulle die bakkie opdra. Sy het vasgenael in die kiel se sleepspoor staan en kyk hoe hy en nog ’n man onder die drastok inbuk en soos trekdiere vorentoe beur; sy broek opgerol tot hoog in sy lieste, spiere en are bultend, senings styf gespan.
Verleë het sy weggekyk toe hy sy pype afrol, en die honde geroep en weggedraf, onbewus daarvan dat sy self nat is en deurskyn. Hy het eers later besef hy het nie ’n onderbroek aan nie.
Haar broer en susters is op twaalf reeds weggestuur na Engelse skole in die stad, maar om die een of ander rede was Frost se laatlam op veertien nog in Vollemink Sekondêr. Teen daardie tyd was Auret reeds verlief op haar, op die kyk-stadium, maar te bang om aan haar te raak. Saterdagaande sit hulle langs mekaar op die harde bankies in die ou bioskoopsaal waar ’n stokou cowboyprent draai en eet grondboontjies uit ’n papiersak. Wat meer was daar om te doen?
Met die bakkie roei hulle oor die baai eiland toe waar die malgasse broei en die robbe wag dat dit aand word om die neste te beroof. Met sy bokskameratjie het hulle foto’s geneem; hy van haar en sy van hom.
Een Sondag het hulle met die fietse na die plaas gery waar hy grootgeword het. Afgestap na die varswaterfontein waar ’n kis in die skoon sand ingelaat is en die suiwer water opwel. Sy wou proe en het uit sy hand gedrink en hy het die druppels van haar ken afgelek, en haar op haar mond gesoen. Sy het hom teruggesoen en hy het gedink dis die afskeid. Die volgende jaar is sy na ’n Engelse meisieskool gestuur.
Hy was seker sy sal nuwe vriende maak wat naweke sal saamkom Vollemink toe, soos haar susters voor haar gemaak het, hom maklik vergeet tussen al die grênd Engelse kêrels. Tot sy verbasing het sy nie.
Daar was af en toe tog ’n brief in die pos in haar ronde meisiehandskrif waarin sy kla oor die streng reëls in die koshuis, dat sy feitlik ingehok is, geen telefoonoproepe mag ontvang nie behalwe van haar ouers, dat sy na haar honde verlang, en die see en die ruik van vis en die hawe. Dat sy die brief met ’n dagleerling moes uitsmokkel. Dat sy nie die vakansie huis toe kom nie, maar saam met haar ouers Karoo toe gaan, waar Frost renperde teel.
Dan een mooiweersdag kom sit sy op die net by hom waar hulle ’n nuwe stoot inboet, in die voorvlerk of buik. Naels pêrelpienk, lippies ’n aks donkerder, kortbroekie ’n goeie raps bo haar knieë help sy om die netnaalde vol te maak. Dring sy opsluit aan om ook te brei, sodat hy agterna die skuifknope moet losryg.
Mettertyd het die onskuldige vryery waarteen Jas hom gewaarsku het van fietsry en resies jaag oor die strand gevorder tot perdry en die duine verken, volstruisneste soek, met die .22-geweertjie skyfskiet, waar sy met die eerste probeerslag die blikkie van die paal af geklits het. Stelselmatig het dit tot iets meer verdiep.
Sy ma het ’n stokkie daarvoor gesteek toe Vilna agter hom begin aanloop huis toe, vrypostig die buitekamerdeur oopmaak as hy bedags probeer slaap en haar sandvoete tussen die lakens afskud. “Sy’s ’n skoolkind, Auret, dis nie betaamlik nie. Soek jou eie portuurs. Sy kan jou in ernstige moeilikheid laat beland.” Tronksake as ’n man met ’n minderjarige verkeer.
Maar hoewel onmondig, was sy goed jarig, en sonder gelyke. Dit het uitgeloop op ’n uitgerekte verhouding wat hom tot in die heerlikste hoogtes van die hemel gevoer het, maar ook laat afsak het in die dieptes van die hel se onsekerheid. Ná skool het