kraakgeluid laat haar ruk van skrik, en sy kyk skigtig rond. Maar sien niks nie … ’n Tak in die wind, miskien, of ’n velddiertjie wat self geskrik het vir die breek van ’n droë stokkie. Maar Clara is skielik weer bang. En sy voel kwesbaar en alleen. Sy is darem so ’n oop skyf vir die wind en wie weet wat nog hier teen die skemerdonker hang …
In haar onverklaarbare vrees is sy meteens weer vatbaar vir ou, hartseer gedagtes. Dit draai al om haar, óm haar soos die bye bedags om die kosmos draai …
Want netnou se herinnering aan haar ouers stem haar droef. So was haar pa en ma se gesprekke byna altyd – tersyde. Soos mense wat bolangs die dinge aan mekaar sê wat hulle moet, en dan hul gedagtes hardop fluister aan wie ook al wil hoor. En sy wat Clara is, moes alles aanhoor, of sy wou of nie. As haar pa nog met haar gepraat het, was dit soos daardie dag toe sy van die skool af gekom het. ’n Teregwysing eerstens aan haar gerig, maar wat in die loop van sy pratery ’n soort selfgerigte filosofie geword het waarmee haar ma om vredeswille saamgestem het en dan agteraf uitgerafel het.
Kas Coetzer was verbitterd oor alles. Sy talent wat maar skrams erken is. Sy skilderye het sporadies verkoop. Hy was ook voortdurend half ontwrig oor sy bure wat kort-kort sy stukkie grond hier teen die berg wou opkoop. Op hulle het hy tot aan die einde van sy dae sy bitterheid geprojekteer. Die Minnaars en die Struwigs van agter die berg. Die lae lakke. Woekeraars wat alles wou opkoop. Oor sy dooie liggaam sou dít tog gebeur …
En dit het amper. Clara se ma is een nag in Clara se matriekjaar stil dood, haar kop na die muur gedraai asof sy nog vir oulaas iets tersyde wou sê. Kas Coetzer het weke lank nie aan ’n kwas geraak nie, net gesit. Hy het eintlik vir Clara vreemd begin ruik – na seep en haarolie, in plaas van die bekende terpentynreuk. Oplaas het hy hom skrams na Clara gewend en verwoed gesê: “Nóú sal die Minnaars en die Struwigs seker weer op ’n mens toesak!”
“Hoekom dan?” wou Clara verwese weet, die hartseer en die skrik van die dood soos ’n tamheid in haar jong liggaam.
“Aasvoëls, die lot van hulle!” het Kas gesê. “Maar ek sal hulle wys …”
Sy weet nou nog nie wat hy probeer wys het nie. Tot vandag toe weet sy nie. Die Minnaars en die Struwigs het wel gekom. Maar met borde vol eetgoed en om stilweg te simpatiseer. Selfs Janus, wat toe al saam met sy bejaarde vader agter die berg op Minnaarshoek geboer het, het gekom en sy hand plegtig op haar kop gesit toe hy sê: “Sies tog, ou Sneeuwitjie … ek is régtig jammer, hoor.”
Toe het sy haar lankal nie meer vervies vir hul gespot oor haar wit-wit hare nie. Op hul manier was die Minnaars en die Struwigs vir haar ’n soort verweer teen die wêreld. Die ander skoolkinders het net in die beginjare ’n bietjie gespot met die klein witkopdogtertjie wat elke dag saam met nie minder nie as vier seuns skool toe en terug gestap het. Hulle het gou geleer dat dié vier Clara soos een man sal verdedig. Sy was húlle s’n om te terg en te treiter. Op hulle manier, weet Clara tot vandag toe, was dié seuns van agter die berg nogal lief vir haar.
Aan die einde van haar Matriekjaar het sy ’n beurs gewen om universiteit toe te gaan. Sy wou kuns studeer. Vir die eerste maal in haar lewe het haar pa met egte, gloeiende entoesiasme na haar gekyk, maar voordat hy iets kon sê, het sy mond begin beef en het hy weggeloop na waar sy esel op die ou plek onder die populiere gestaan het. En sy het gesien hoe hy met homself praat toe hy gaan sit en die kwas opneem. Dit was die naaste wat sy ooit aan haar pa gekom het. Sy is weg universiteit toe sonder dat hulle ooit by mekaar uitgekom het.
Daardie jaar het sy die dood leer kén. Na haar ma het sy dikwels smartlik verlang. Toe is Barry Struwig se ouer broer, Piet, in ’n botsing dood. En ses maande later het haar pa aan ’n hartaanval gesterf. Alleen soos wat hy geleef het.
Clara bewe waar sy sit. Van die koue aandluggie en ’n ou droefheid en … vreemd, steeds ’n effense vrees wat haar kort-kort laat skrik vir ’n roering tussen die herfsblare en ’n dassie wat dit een keer tot naby waag en dan laat spaander. Maar sy bly tog sit, vasgevang in lank gelede … Buitendien, waarom sou sy bang wees? Dis háár plek, háár berghang as dit daarop aankom. Dié plek waaraan haar pa ook in sy laaste eensame maande so verbete bly klou het.
“Die eensaamheid het vir hom te veel geword,” het ou meneer Minnaar met die begrafnis aan Clara gesê, en Janus en Alfons het plegtig geknik. Dit was tydens die Desembervakansie en Barry Struwig was tuis van sy landboustudie in Bloemfontein en Alfons van Tukkies waar hy regte geswot het. Hul oë het geïnteresseerd oor haar gegaan in haar swart roupakkie met sy vleiende snit, haar witblonde hare versteek onder ’n parmantige swart baret. Later het hulle en die ouer mense ook kom tee drink en mooi met haar gepraat. Sy is nou heeltemal alleen, het die gesprek gelui. Sy kan tog nie die plek behou nie. Wil sy nie maar verkoop nie?
Aasvoëls, het sy gedink, en wou kwaad word, maar sy het nie. Nee wat, het sy net gesê. Ek sal maar die plek hou. Dalk kom ek eendag weer terug. Hulle het haar nie geantwoord nie, net veelseggend na mekaar geloer. Wat wou so ’n maer, bleek ou meisietjie nou ’n stuk grond in die berge behou … Sy sal nog van plan verander. Sy kon hulle dit hóór dink.
Maar hulle was verkeerd. Sy het wel weggegaan en sewe jaar lank weggebly, maar hierdie stuk grond teen die berg met die sandsteenhuis het hare gebly. Dit was eers toe sy in Italië die pottebakkerskuns bemeester het, dat sy werklik begin terugverlang het. Sy het net eendag in ’n werkwinkel in die fraai heuweldorp Orvieto gesit met ’n vaas in haar hand wat sy klaar gegraveer het en pienk en wit wou glasuur, toe verlange soos ’n vlam in haar opskiet. Wit en pienk … Kosmoskleure van haar hartland. Sy het die vaas klaargemaak en dit met betraande oë in die groot oond gesit.
“Carissima Clara,” het haar ou leermeester weemoedig gesug, “ek dink ek lees die tekens reg. Sodra jy kan huil oor ’n stuk klei wat jy tot kunswerk gevorm het, het jy genoeg geleer.”
“Dankie, Signor Luigi,” het sy gesê en haar trane bedwing. “Ek dink ook ek sal nou alleen kan werk.”
Sy het die pienk-en-wit vaas met haar saamgebring. Dit en die kennis van die pottebakkers van Orvieto. Daar was niks aards aan hul werk nie. Dit was soos ’n blomtuin, vol vorm en kleur. En juis daarom wou sy ook sulke potte maak. Dit sou weldra haar eie stempel dra.
Clara het teruggekom berge toe. Die sandsteenhuis se verweerde rooi dak is vervang deur ’n geelgroen grasdak wat die ou plek eensklaps pragtig met die omgewing laat saamsmelt het. Die een groterige buitekamer het sy in ’n ateljee omgeskep en begin werk, en mettertyd bekend geraak vir haar vrolike potte, vase, borde en bekers: goudgeel teestelle met koningsblou ontwerpe, roomwit bakke met donkerrooi blomme op en bruin borde met oranje blare. ’n Lustige kleurrykheid tekenend van die geluk wat sy elke dag opnuut in die huis en die werf met sy hoë populiere ervaar. Sy wil juis hê haar werke moet blydskap oordra – anders as haar pa s’n, wat ’n soort angs wou uitbeeld.
Vanaand staan haar voorhuis en voorstoep propvol van haar werke, reg vir haar eerste groot tentoonstelling. Almal weet daarvan, van die dorpskoerantjie en die streekkoerant tot die groot dagblad uit Johannesburg. Clara se hart klop vinniger van opwinding en haar gedagtes los die verlede. Sy kom haastig orent, stof haar sitvlak met haar hande af en kyk om haar rond. Dis reeds goed skemer en moeilik om iets uit te maak in die donkerte wat suutjies tot hier bo gesluip het. Dis stil. Clara hou onwillekeurig asem op. En skielik weet sy – sy is bang. Onverklaarbaar en onteenseglik bang, soos netnou …
Sy frons, probeer die vrees ontleed, maar dis ágter haar, lángs haar, óm haar en haar vingernaels kerf in haar handpalms in. Sy blaas haar asem sidderend uit. Vanaand is tog die aand dat sy nie kan bekostig om bang te wees nie. Dit kom nou van haar gesit hier teen die hang. Sy ken nooit haar tyd as sy hier is nie. Netnou is sy laat vir die uitstalling. Eintlik wou sy net ’n bietjie kom asem skep voor die groot ding vanaand, en toe pak die versoeking haar om al hoe hoër te klim tot hier by die ronde sandsteenrots. Dis omtrent op dié hoogte dat die salpetergrot is, maar die grot mond aan die ander kant van die berg op die grens tussen die Minnaars en die Struwigs se grond uit.
Dis ’n interessante ou plek, dink sy half gesellig om die bangheid te laat bedaar, en sy begin voetjie vir voetjie terugloop. Dit sal nou vir jou ’n affêre wees as sy nou hier neerslaan en ’n arm of ’n ding breek. Almal sal opdaag vir die uitstalling