moet toegee dat die lig van lamp en kers ’n manier het om saam te snoer, selfs waar soveel disharmonie bestaan tussen die mense wat ’n kring in die lig vorm. En dis asof mens jou gevoelens beter kan verberg in die subtieler atmosfeer.
Hulle dek in die kombuis omdat dit te koud in die eetkamer is. Hoe anders sou dit tog nie kon wees nie; ’n laggende moeder, gelukkige kinders wat trots hulle vriende huis toe bring.
Hoe sal sy ooit vir Johan hier kan ontvang? Ondenkbaar.
“Iets ruik tongafbytlekker,” sê Deon toe hy van buite af inkom.
“Jou bolip?” terg Irma.
“Moenie stuitig wees nie, Maria,” maan Matilda uit tweede natuur.
“Boemerang. Jy wil mos,” sê Deon en plaas die emmer melk op die klein tafeltjie. “Buite waai ’n windjie wat deur murg en been sny.”
“Ek skep op,” sê Matilda, Die warm gloed van die stoof dring deur tot in elke koue hoekie. Deon stook die vuur weer eens goed voordat hy kom aansit. Selfs Vader ontdooi en gesels ’n paar woorde, al is dit meestal oor werk. “Het jy die gus-ooie uit die lusernkamp laat bring?”
“Ja, oom Isak.”
Dis net as hy haar pa aanspreek dat Irma onthou haar pa het ’n naam.
“Lekker reën gehad, regtig; ons sal minder weggooi-ooie hê vanjaar.”
Maar oor my werk en my lewe vra hy niks uit nie, dink Irma met ’n gevoel van swaar verlies. Sou dit hom werklik nie raak aan wie ek verloof is nie? Sy kan die swygende man nie vereenselwig met die liefdevolle vader wat eens haar vertroueling was nie.
Daar is geen Boekevat nie. Skielik op ’n aand, jare gelede, het vader nie volgens gebruik die Bybel deur Irma laat haal nie. Dit was asof hy na ’n lang tyd van rustelose soeke tot ’n besluit geraak het. Toe Matilda op skerp toon wou weet wat nou, het hy uitgestap in die nag en laat eers teruggekom. Die huisgodsdiens het ’n vergete aksie geword. En tog kan Irma haar herinner dat sy hom by verskeie geleenthede onverwags in ’n biddende houding betrap het.
Hulle ruim op en was skottelgoed.
“Nou gaan ons almal slaap,” kondig Matilda aan.
“Ek en Deon gaan nog eers ’n bietjie voor die vuur sit en gesels,” weerspreek Irma haar met opsetlike behae. Sy knipoog ongemerk vir Deon.
“Nou ja, dan sit ons maar nog ’n bietjie,” besluit die ouer vrou rats hoewel teensinnig. Toe sy die geamuseerde blik sien wat gewissel word tussen die ander twee, vlieg sy vervaard op: “Gaan julle gang. Onthou net wat met Tillie gebeur het.”
“Nou gaan jy te ver!” Irma spring self op, onmagtig om die mens op hierdie oomblik “Ma” te noem, aangevuur deur ’n wilde opstand, erger as ooit voorheen. “Dit kan wees dat Tillie daar lê deur iemand anders se sondes …”
“Heel moontlik …” antwoord Matilda snedig as sy veelbetekend kyk na die vuur in die jong meisie se oë en op haar wange, na die glansende goudbruin hare en die slanke, lewende liggaam. “Dis hoekom jy kans sien om so onbeskof met my te praat.”
“Bly liewer stil, Irma,” waarsku Deon gedemp.
“Nag, kinders,” prewel Isak de Wet verslae en gaan kamer toe.
“Vader …” Met bewende knieë gee Irma ’n tree agter hom aan, en die vasgekeerdheid, die desperate smeking in haar stem spreek so duidelik tot hom dat hy in die gang gaan staan en huiwerig omkyk. Een oomblik vang sy blik dié van sy enigste dogter, en wat hy daarin sien, laat hom ineenkrimp. Dis meer as ’n aanklag, meer as ’n woordelose smeking. Dis ’n verwyt in vuur, ’n verskriklike vinger teen die muur: jy is geweeg, geweeg en te lig bevind …
Hy vlug byna ylings na die kamer, voel die oë van sy oorlede vrou op hom brand vanuit die portret teen die skemer gangmuur.
Grimmig deur die koppige teenkanting van Irma, volg Matilda hom, terwyl sy die gangdeur opsetlik wyd agter haar laat oopstaan. Subiet gaan Irma dit toemaak met ’n harde slag en leun met haar rug daarteen. ’n Ligte bewing gaan oor haar hele liggaam, asof sy ’n riet is wat sidder in die wind: “As ek vir haar sê dat ek nog onskuldig is, sal sy seker waansinnig aan die lag gaan.” Sy sê dit meer tot haarself as tot Deon, wat twee stoele voor die vuur regskuif.
“Hoewel ek nie dink jy het ekstra vuur nodig nie. Jy sal jou uitbrand, Irma.”
“Hoe kan jy so kalm bly, Deon? So baie opvreet? Hoekom pak jy nie jou goed op en gee pad nie?”
“Hoekom sal ek? Sy peuter nie veel met my nie, en ek en jou pa kom goed klaar.”
“Maar Deon, hoe kan ’n mens so erg haat en wantrou?”
“Ek vrees dis moontlik. Sy is die lewende getuienis daarvan. Kom ons aanvaar maar net sy is ongebalanseerd.”
“Ongebalanseerd.” Sy lag deur haar neus. “Sy is versteur in ’n ernstig graad. En dit het erger geword vandat ek laas hier was.”
“Kom sit hier, meisie.”
Rustig druk hy nog houtjies by die stoof se bek in. Die aangename rookgeur en die geknetter van veldhout laat die kalmte oor haar neersak. Sy wil net so bly sit met toe oë, agteroor geleun in die diep stoel, sonder om te dink aan Tillie in die wit-wit kamer, met die grou leemte in haar gemoed en die ongelooflike leweloosheid in haar bene.
Sy maak haar oë oop, merk dan tot haar verwarring dat Deon blykbaar heeltyd na haar gesit en kyk het. Vir ’n wilde, onkeerbare oomblik wens sy dat hy na haar toe wil oorleun, haar teen hom vastrek sodat sy daar ’n klein bietjie beskerming, ’n klein bietjie menslike warmte kan vind. Sy slaan haar blik neer en die bloed stoot in haar wange op.
“Bakvissie,” terg hy. “Is dit so snaaks dat ek na jou kyk?”
“Het jy ’n nooi?”
“Nee. Jy kan maar probeer.”
“Ek is ernstig; ek wil werklik graag weet.” Hy merk in haar ernstige, openhartige blik dat sy nie wil gekskeer nie en voel skielik behoefte daaraan om haar in sy vertroue te neem.
“Daar is ’n meisie wat saam met my in die kinderhuis grootgeword het,” erken hy.
“Deirdre Johnson? Jy het my al van haar vertel. Ek dag dis sommer kalwerliefde.”
“Blykbaar nie. Sy verpleeg nou in Groote Schuur.”
“Hoe weet jy dit?”
“Sy het na al die jare vir my geskryf. Daar was mos ’n foto van my en jou pa in die landboutydskrif, by ’n tentoonstelling. En sy het dit gesien.”
“Hoe toevallig.” Irma kan nie help dat sy effens sarkasties is nie. Om dit te versag, voeg sy by: “En voel julle dat julle mekaar weer vind … na al die jare?”
“Jy weet hoe dit is met pen en papier,” antwoord hy niksseggend.
“Het jy haar vertel van jou studie … en hoe gáán dit hoeka met jou studie?” stuur sy die onderwerp veilig weg van die vreemde meisie. Dink Deon dalk aan haar elke keer as hulle Tillie besoek en hy die verpleegsters sien, kraakwit geklee en met dienende hande?
Hy is skynbaar ook dankbaar om die onderwerp te verander. “Ek hoop om volgende jaar my graad te kry.”
“Uitstekend, En daarna? Gaan jy hier bly? Tog seker nie vir altyd nie.”
“Dit was nie voorheen die plan nie. Nou weet ek egter nie. Ek dink aan Tillie.”
Die verwysing na haar skuif ’n ondeurdringbare wolk voor hulle in.
“Wat sou jy anders wou doen?” probeer sy die gesprek in die tevrede loomheid van die vuurgloed herstel.
“Die radio het my nog altyd getrek.”
“Radioman Deon Barnard. Jy sal altyd welkom wees by my en Johan in die huis in Johannesburg.”
“Deirdre woon in Kaapstad,” herinner