u by die venster sit?” Ek stel die vraag bloot uit beleefdheid.
“Nee, nee, ek sal hier sit.” Sy gaan sit langs my op die bank en kreun saggies toe haar gewrigte kraak.
“Oud en lamlendig.” Sy glimlag vir my, maar ek trek die sak stywer teen my vas en skuif ’n sentimeter nader aan die venster.
“Suster Olivia.” My hoop op rus verdamp toe sy haar hand na my uitsteek. Versigtig vat ek die ou hand en voel bros beentjies onder my vingers beweeg voordat ek my hand kan terugtrek.
“Maria Klomp.” Ek sê niks verder nie en kyk deur die venster buitentoe, waar daar nou ’n groot gedrang is. Daar kon nie baie tyd verloop het vandat ek gaan sit en ingedut het nie, maar tog is daar nou baie meer mense. Asof almal in ’n skuilplek gesit en wag het vir die regte oomblik om aan te breek.
Toe die trein uiteindelik vertrek, kyk ek ongeroer na Vlissingen se stasie wat voor die venster verbygly. Ek dink nie ’n oomblik aan my eie dorp, familie en dorpsgenote nie. Dis erg genoeg dat ek in die komende maande daardie deel van my lewe met my sal saamdra. Ek voel vervloek en vloek my verlede in stilte. Dalk sal ek dit dan kan begrawe en vergeet.
“En waar gaan die reis heen, as ek mag vra?” Weer die ou non. Kon sy nie maar op ’n ander plek gaan sit het nie?
Ek sê vinnig ek het ’n lang reis voor my, tot in Velp. Tot my verbasing begin sy opgeruimd glimlag terwyl ek praat.
“Ag, maar dis wonderlik, kind. Ons Liewe Heer het jou beslis op my pad gebring. Ek gaan ook Velp toe. Ons kan saamreis. Ag, hoe lekker. Ek het ’n hekel aan treinry, weet jy?” Haar plooie rimpel en ontrimpel ritmies soos sy praat, en een wit haar op haar ken beweeg op en af.
“Ek dink nie u Liewe Heer was daarvoor verantwoordelik nie,” sê ek stuurs. Die idee dat God hom steeds met my lewe bemoei, staan my glad nie aan nie, en die woorde het oor my lippe gekom voordat ek hulle kon keer.
“O.” Sy bly stil en vra nie verder uit nie. In plaas daarvan vat sy haar rosekrans en begin saggies mompel.
Skaam oor my woorde kyk ek by die venster uit na die landskap wat verbyrol. Die stilte wat ek so graag wou hê, is onaangenaam, noudat ek self daarvoor verantwoordelik was met my onvriendelikheid. Ná ’n paar minute kan ek nie anders as om verskoning te vra nie.
“Ek is jammer, suster Olivia, ek moes dit nie gesê het nie.” As ek die vrymoedigheid gehad het om meer te sê, sou ek vir haar verduidelik het hoekom ek nie glo dat haar Liewe Heer daarvoor verantwoordelik was nie. Ek bly egter stil, want sy stel sekerlik nie in my redes belang nie. ’n Verskoning is ’n verskoning, nie ’n verduideliking nie, het Mamma altyd gesê.
Die ou non kyk glimlaggend na my en sit haar hand liggies op myne. Onwillekeurig wil ek my hand terugtrek, maar ek kry dit reg om my te beheers en bal net my vuis.
“Dis in orde. Ons praat nie weer daaroor nie, reg so?”
Gelukkig trek sy haar hand terug toe ek knik. Ek vee my hand aan my rok af en steek my hande in my mantel se sakke. Veilig onder die materiaal, onaanraakbaar.
Die trein wieg skielik heen en weer en ons skouers raak aan mekaar. Die trein begin stadiger ry en fluit skril. Ek kyk vinnig buitentoe, nuuskierig oor wat daar te sien is, maar ek merk niks anders as ’n dik wolk stoom wat langs ons hang nie. ’n Rukkie later waai die wolk weg en ek sien ons ry steeds deur weivelde.
“Dis nog ’n rukkie voordat ons gaan stop. Die trein begin al tien minute voor die tyd stadiger ry. Jy kan nog rustig agteroorsit. Middelburg is ’n mooi dorp. Ken jy dit?”
Ek skud my kop. “Nee, ek was nog nooit ver van die huis af weg nie.”
“En nou maak jy so ’n groot reis? Jy is baie dapper, Maria Klomp.” Die non slaan haar hande in haar skoot saam. “Ek was nog nooit ’n reislustige mens nie, maar ’n goeie vriendin het my raad gevra. Anders sou ek nooit hierdie rit aangepak het nie.” Sy knipoog vir my, en ek glimlag effens. Ek kon nog nooit knipoog nie en elke keer as ek probeer het, is ek uitgelag. Daarom het ek jare gelede al besluit om ’n knipoog met ’n glimlag te beantwoord.
“Wat bring jou so ver van die huis, Maria?”
Ek wil antwoord, maar weet nie wat om te sê nie. Ek dink nog daaroor toe ’n golf van naarheid my oorval. Angstig kyk ek rond; ek weet nie wat om te doen nie.
“Is iets verkeerd, kind?” Die non staan bekommerd op en klop my liggies op die rug. “Sommige mense word naar van treinry.” Sy buig oor my en draai die venster ’n bietjie oop. “Vars lug sal help.”
Ek knik, maar weet dis nie die rede nie. Ek het net vergeet om iets te eet en nou keil my leë maag my op.
Met krakende knieë en ’n ligte gekreun gaan suster Olivia weer sit. Ek lig my kop na die oop venster en probeer om soveel vars lug moontlik in te asem met die hoop dat dit sal help. Ek haal stadig en diep asem. Ná ’n rukkie voel dit of die naarheid ’n bietjie minder word en ek soek haastig in my sak na ’n toebroodjie. Die eerste hap is vreeslik, soos gewoonlik, maar ek weet ek sal gou beter voel sodra ek kos in my maag het.
Ek vergeet heeltemal van die non totdat sy weer begin praat. “Dit lyk of ek verkeerd was.”
Met ’n servet wat ek saamgebring het, vee ek die krummels van my mond af. Ek het geen idee wat sy bedoel nie en kyk afwagtend na haar.
“Ek bedoel dat die trein jou naar maak,” verduidelik sy. “Jy is duidelik …”
Sy hou abrup op met praat en kyk my in die oë. Toe kyk sy na my maag en daarna na die ringvinger van my linkerhand. Toe sy daar niks sien nie, kyk sy na die ringvinger van my ander hand.
“Ekskuus, ek praat altyd my mond verby.” Sy sluk moeilik. “Jy is natuurlik naar van treinry.” Haar vonkelende oë word dof en sy kyk weg.
Dit is asof hierdie vreemde vrou se verwarring dit vir my nog duideliker maak waarom my ma haar van my onttrek het. Ek het skielik die behoefte om te praat, te verduidelik, begrip te vra. Maar natuurlik hou ek my mond styf toe en kyk weer by die venster uit. Ek sien nou tog ’n paar huise en voel hoe die trein stadiger en stadiger ry totdat dit uiteindelik stop by ’n stasie wat vir my minder oorweldigend lyk as dié van Vlissingen, hoewel dit ’n groot gebou is. Hier is geen indrukwekkende versierings, kroonlyste en ornamente nie.
Die non laat nie die saak daar nie en raak vlugtig aan my mou. “Dit maak nie saak nie, kind. Moet jou nie steur aan hierdie dom ou non nie. Dit is die grootste vloek in my lewe dat ek nooit geleer het om my tong te bedwing nie. Die heilige apostel Jakobus sê dit so mooi in sy brief, en ek het al so baie probeer om dit te doen …” Sy bly ’n rukkie stil en dit lyk of sy ingedagte raak. “Moet my asseblief nie kwalik neem dat ek verkeerde afleidings gemaak het nie.”
Sy bly stil en ek besef sy wag op ’n antwoord van my, die losbandige, swanger, ongetroude, jong vrou. Ek sluk en wil antwoord, maar die klanke weier om oor my lippe te kom totdat ek uiteindelik daarin slaag om ’n sagte gefluister uit te kry.
“Reg.”
My ma sou my ’n klap teen my agterkop gegee het as sy my dit moes hoor sê, want dit is onbeleefd en kan skaars beskou word as die aanvaarding van ’n verskoning, maar suster Olivia ontspan merkbaar en maak ’n kruis. Dan slaan sy haar oë na die hemel en prewel ’n sagte dankgebed. Toe vat sy weer haar rosekrans en begin mompel.
Ek kyk in stilte na haar, gaan sit regop, met my rug stewig teen die leuning van die bank gedruk, en prent myself in dat elke stasie wat ek vandag agterlaat ’n stap verder is.
Die res van die roete tot by Roosendaal waar ons moet oorklim, praat ons nie. Maar hierdie keer voel ek nie ongemaklik daarmee nie. Ek staar by die venster uit en laat die landskap by my verbystroom. Met elke boom, elke weiveld, elke dorp en elke stasie waar ons verbygaan, laat ek ’n klein deeltjie van die las wat op my druk van my afgly. Eers toe ons Roosendaal nader, raak ons weer aan die praat. Suster Olivia het ingedut en sit saggies en snork langs my. Ek druk liggies aan haar elmboog en maak haar wakker.
“O gaats, is ons al in Roosendaal?”