en Jans gebeur het dat sy glad nie die realiteit van die situasie ingeneem het nie, maar nou maak vrees ’n naar kol op haar maag. Sê nou hulle kry nie die skuldige nie? Sê nou sy word tronk toe gestuur? Wat sal van haar ouers word? Hulle sal dit mos nooit kan verwerk nie! Wat sal van háár word?
Uiterlik kalm gaan sit sy op die stoel oorkant Jans, maar haar oë staar onsiende voor haar uit. Jans moet drie maal praat voor sy registreer wat hy sê.
“Fransien? Vertel my hoe dit gebeur het dat jy op Ferdie de Lange se liggaam afgekom het.”
“Huh?”
“Ek wil weet hoe dit gebeur het dat jy op Ferdie de Lange se liggaam afgekom het,” herhaal hy geduldig.
“Hoekom?” Sy lyk verward, en dan skemer begrip deur.
“O, ek dog julle wil my weer ondervra oor Chris se dood. Dus is meneer De Lange regtig vermoor? Ek het gisteraand iemand in die restaurant daaroor hoor praat.”
Sy is so verlig dat sy aanhou babbel: “Hulle sê dis die dokter wat dit agtergekom het. Weet julle al wie dit gedoen het, en hoekom?”
Nie een van die mans antwoord haar nie. Gerrie en superintendent Johnson lyk ongemaklik, terwyl Jans meer verveeld as ooit tevore lyk. Die drie paar oë wat op haar gerig bly en die lang stilte ontsenu haar, maar sy kyk dapper terug.
Jans sê weer: “Vertel ons hoe dit gebeur het dat jy op hom afgekom het.”
“Wel, Estie – dis een van Mitzi se kinders – het seergekry. ’n Swaai het haar teen die kop gekap. Mitzi het my gestuur om vir Daan te gaan haal, en ek het die kortpad tussen die bome deur gevat. Ek en Barnie het altyd daardie kortpad gebruik as ons laat was vir houtwerk. Ek het gehardloop en toe …”
“Toe wat, Fransien?”
“Toe val ek oor hom. Hy was slap en warm en sy oë was oop, maar ek het geweet hy is dood.”
“Hoe het jy geweet?”
“Sy oë was oop, maar hulle was snaaks … leweloos. Toe weet ek hy’s dood.”
Die afgryse wat sy toe ervaar het, wys weer duidelik op haar gesig.
“Wat het jy toe gedoen?”
“Ek het saal toe gehardloop en eers vir Daan gesê van Estie en toe van meneer De Lange. Daan en ’n paar ander mans is toe daar uit.”
“Het jy enigiemand anders in die tuin raakgeloop? Of iets vreemds opgemerk, soos spore?”
“Nee. Ek het te groot geskrik. Ek het net gehardloop.”
“Hoekom het jy nie saam met die mans gegaan om vir hulle te wys waar die liggaam lê nie?”
Fransien is wit in die gesig. Die rooi van haar lippe skreeu teen die bleekheid van haar vel. “Ek was te naar. Daarna het van die vrouens vir my koffie gegee, want ek was koud. En die dokter het vir my ’n pil gegee,” antwoord sy soos ’n outomaat.
Jans merk met bekommernis haar groeiende ontsteltenis. Hy haat homself vir die volgende vraag wat hy moet vra, maar hy het geen keuse nie.
“Het jy Ferdie de Lange vermoor, Fransien?”
“Nee! Hoe kan jy so iets vra? Ek sal nooit ’n mens kan doodmaak nie! Ek sal nie eens ’n dier kan doodmaak nie! Hoe kan jy so iets van my dink? Hoe kán jy?”
Fransien spring geskok op. Sy laat Jans dink aan ’n wildsbokkie wat in doodsgevaar verkeer, maar wat nie weet watter kant toe om te vlug nie.
“Sit asseblief, Fransien. Ek beskuldig jou nie. Dis ’n roetinevraag wat ons vra vir die eerste persoon wat op die moord afgekom het,” probeer hy haar kalmeer.
“Het julle dit gevra vir die een wat op Chris de Wet se liggaam afgekom het?”
“Nee …”
“Hoekom nie?”
“Dit was ’n groep mense wat op hom afgekom het. Hulle het ’n alibi gehad.”
“As ek geweet het daar lê ’n dooie mens in die skooltuin, sou ek ook ’n alibi gehad het. My alibi sou wees dat ek nie my voete daar naby sou sit nie! En as ek geweet het iemand gaan vir Chris de Wet skiet tien minute nadat ek hom ’n klap gegee het, sou ek daarvoor ook ’n alibi gehad het. Al moes ek ook die rumba op een van die tafels dans sodat almal my kon sien!” Daar het ’n tikkie histerie in haar stem ingesluip.
“Fransien, bedaar asseblief. Jy is nou besig om heeltemal onredelik te raak.”
“Ek sou reken dis nou die perfekte tyd om onredelik te raak! Twee mense is dood. Twee mense, moet ek byvoeg, wat my en ’n hele paar ander mense se skooljare hel gemaak het. Al wat ek gedoen het, was om oor die een te val toe hy reeds dood was, en om die ander een ’n taai klap te gee toe hy nog gelewe het. Maar nou is ek die polisie se hoofverdagte!”
Jans laat sak sy kop ’n oomblik moedeloos in sy hande. Met haar tirade het Fransien haar net dieper in die moeilikheid ingekry.
“Kom ek verduidelik vir jou waarom jy – teoreties, in elk geval – die hoofverdagte is,” probeer hy haar kalmeer. “Eerstens, De Wet se moord. Jy het ’n paar minute voor sy dood ’n argument met hom gehad, jy het hom met die dood gedreig en jy het geen alibi vir die tyd wat hy dood is nie. Dis basies omstandigheidsgetuienis, want jy kan nie direk met die moordtoneel verbind word nie. Die moordwapen is wel gevind, maar dis ’n vuurwapen wat twee jaar gelede al gesteel is en daar was geen vingerafdrukke daarop nie. Daar was ook geen spore in die omgewing nie, die gras is te ruig.”
“Hoekom maak dit mý die sogenaamde hoofverdagte? Chris was stormdronk; hy het waarskynlik ’n hele paar mense daardie aand die duiwel in gemaak. Wat van Barnie, byvoorbeeld? Hy en Chris het ook ’n relletjie gehad, en hy is kort voor my by die saal uit. Maak dit outomaties van hóm ’n verdagte?”
Jans skryf ingedagte iets in sy boekie, voor hy weer na haar kyk. “Niemand het iets daaroor gesê nie, maar ons sal dit opvolg. Is daar iemand wat dit sal kan bevestig?”
“Mitzi sal kan, ons was bymekaar toe dit gebeur het.”
Jans maak nog ’n aantekening in sy boekie en vervolg dan: “Tweedens, meneer De Lange. Die tyd wat jy op hom afgekom het, stem ooreen met die tyd van sy dood. Hy is vermoor met ’n goed gemikte hou of skop teen die keel. Net ’n persoon met deeglike opleiding in aanvalstegnieke kon dit doen. Dis die soort opleiding wat jy ook ondergaan het en wat jy sorgvuldig vir die wêreld wegsteek, Fransien. Daar het nog net ’n motief kortgekom, en dit het jy so pas self verskaf: hy het jou skooljare hel gemaak.”
Fransien se oë rek. “Jy kan nie ernstig wees nie! ’n Mens maak nie iemand dood oor hy tien jaar terug mislik met jou was nie. As dit die geval was, sou daar ’n ry mense voor my gewees het wat hom eerste wou bykom!”
“Jou vriend Barnie ook?”
“Ja … nee … ek weet nie. Barnie was bang vir hom. Nadat ek begin houtwerk neem het, het hy my laat belowe dat ek hom nie alleen by Langes sal los nie. Ek moes altyd ná klas vir hom wag. Dis waarom ek die kortpad geken het, want die houtwerkklas is eenkant en ons sou gedurig laat gewees het vir ander klasse as ons nie die kortpad gebruik het nie.”
“Hoe bedoel jy?”
“Langes het baie vir Barnie werkies gegee ná klas. Saagsels opvee, die swartbord skoonmaak, gereedskap bêre, daardie soort ding. Dan het ek hom gou gehelp, sodat hy vinnig kon wegkom.”
“Net vir Barnie?”
“Nee, een of twee van die ander seuns moes ook gereeld agterbly. Gewoonlik dié wat die bangste was vir hom. Ek dink hy het dit geniet dat hulle so verskrik was; hy was daardie soort mens.”
“Hoekom was hulle so bang vir hom? As hy hulle aangerand het of so iets, kon hulle hom mos by hulle ouers of by die skoolhoof gerapporteer het?”
“Jy verstaan nie, Jans. Die kinders wat hy die meeste geterroriseer het, was juis kinders wat nie op hulle ouers se ondersteuning kon