na die agtergrond. Die klavier behandel die temas op ’n verskeidenheid van vindingryke maniere. II. Romanze: Larghetto Na ’n kort inleiding deur gedempte strykers begin die klavier met ’n pragtige nokturne-agtige melodie. Chopin het in ’n brief geskryf dat die beweging melancholies is, “’n soort bepeinsing in pragtige lenteweer in die maanlig. Dit is waarom ek die begeleiding so gedemp gemaak het . . .” III. Rondo: Vivace Dit volg onmiddellik op II. Na ’n kort orkesinleiding speel die solis die eerste, Pools-gekleurde tema met ’n lang bewerking. Die tweede tema is sagte, hoë oktawe teen strykeragtergrond. ’n Bruisende coda sluit die werk af.
Klavierconcerto no 2 in F min op 21 (32 min) I. Maestoso ’n Betreklik kort orkesuiteensetting van die temas lei tot ’n opwindende klavierintrede. Stormagtig word binne die eerste mate die hele klawerbord van bo tot onder bespeel. Met egte pianistiese virtuositeit word die temas verwerk en versier. II. Larghetto Met dieselfde tempo-aanduiding as in die Concerto no 1 is ook hierdie beweging in die styl van ’n nokturne. Aanvanklik omspeel die klavier koloratuuragtig die tema, maar na ’n onstuimige middeldeel word die innige tema sonder enige ornamentasie in alle eenvoud herhaal. III. Allegro vivace Hierdie rondo is eerder soos ’n Poolse volksdans, ’n mazurka of krakowiak. Die eerste danstema word gevolg deur ’n scherzando deel. Chopin gebruik die strykers *col legno, wat pas mode geword het. Ná ’n horingsinjaal volg ’n opwindende coda.
KLAVIERSOLO
Ballades Dit is ’n instrumentale vorm wat Chopin geskep het, hoewel sy vier Ballades nie as ’n eenheid gekomponeer is nie, maar oor ’n tydperk van sewe jaar ontstaan het. Nietemin is daar ’n sekere ooreenkoms tussen die vier, nie net in die feit dat hulle in 6/4- of 6/8-maat is nie; daar is ’n soort innerlike eenheid, ’n gemeenskaplike dramatiese karakter wat Chopin die benaming Ballade laat kies en aan hierdie vier werke laat gee het. No 1 in G min op 23 (9 min) Chopin het vier jaar aan hierdie nege minute gewerk! Die werk begin met ’n treffende stygende figuur van vyf mate wat nie weer voorkom nie. Die kragtige hooftema staan in teenstelling tot ’n idilliese tweede tema wat self lei tot ’n heftige fortissimo, afgesluit deur ’n dramatiese coda. No 2 in F op 38 (8 min) Dié ballade, opgedra aan Schumann, het ook oor verskeie jare ontstaan. Dit begin met ’n kalm, byna rimpellose ritmiese patroon wat plotseling deur magtige akkoorde van weerskante oor die lengte van die klawerbord oorweldig word. Na ’n merkwaardige, kragtige bewerking van die temas keer die rustige sfeer van die openingsmate as slot terug. No 3 in A-mol op 47 (8 min) Soos No 1 begin No 3 met ’n stygende figuur, maar ’n korte wat onmiddellik lei tot ’n elegante, sjarmante eerste tema. Daar is heelwat spel met tonaliteite en dan verskyn die tweede tema, ook sangerig gebou op gebroke akkoorde wat byna sinkopaties met verspringde aksente verskyn. Die uitwerking en ontwikkeling van hierdie temas is van die kragtigste wat Chopin ooit geskryf het en bevestig ook sy meesterskap van modulasie. No 4 in F min op 52 (11 min) Dié ballade, dalk die hoogtepunt van die groep, begin bykans aarselend en dit duur geruime tyd voordat die eerste tema sy vorm aanneem, maar geleidelik groei die spanning en dit is ’n klankgety wat oor die toetsbord spoel en met een van die oorweldigendste en moeilikste codas eindig.
Barcarolle in F-kruis op 60 (9 min) Hierdie werk in die vorm wat verskeie komponiste uit die Venesiese bootlied verfyn het, is in dieselfde tyd as die Sonate no 3 geskryf, maar ’n groter teenstelling is moeilik denkbaar as tussen die twee werke. Chopin begin nie dadelik met die ritmiese patroon nie, maar ’n kort inleiding vang die luisteraar vas en impliseer dat meer as ’n blote bootlied gaan volg. Die stuk in 12/8-maat is ’n modelvoorbeeld van hoe Chopin met beperkte melodiese materiaal en ’n neergelegde, vaste ritmiese patroon ’n wonderwêreld van klankkleur en spanning kan skep; en soos die spanningsvolle inleiding gee hy ook ’n ander kleur aan die lied deur dit nie singend te laat wegsterf nie, maar met fortissimo akkoorde laat eindig.
Berceuse in D-mol op 57 (4-5 min) Hierdie “wiegelied” is nog een van die meesterwerke wat Chopin in die nie-klassieke vorm geskryf het. Die stuk bestaan uit 70 mate waarvan elkeen begin met ’n D-mol-pedaal en ’n begeleiding in die linkerhand wat feitlik sonder afwyking deurgaans herhaal word. Daarbo sweef ’n melodie wat met dertien variasies en ’n coda subtiel verander en die baspatroon voortdurend omspeel. Dit is ’n ongelooflike demonstrasie van vormtug in ’n vrye fantasie en ’n hoogtepunt in Chopin se werk en die klavierliteratuur.
Études Chopin het feitlik geen formele klavierles ontvang nie en het homself geleer. Hy het ’n aantal studies gekomponeer om tegniese probleme i.v.m. klavierspel op te los; tegelykertyd het hy uitstekende kuns gelewer, in teenstelling tot soortgelyke werk van Czerny, Clementi e.a. Die Études beslaan twee boeke, elk met twaalf studies. Dit is twee pragtige versamelings, maar dit is nie moontlik om by elkeen stil te staan nie. Boek I op 10 (26 min) Chopin was negentien toe hy hierdie stel van twaalf tegniese probleme vir homself geskep het. No 3 in E het ’n liriese melodie wat selfs met woorde verwerk is as So deep is the night; No 5 in G-mol word net op die swart klawers gespeel; No 12 in C min is die sg. “revolusionêre” studie. Boek II op 25 (29 min) Hulle is in Parys geskryf en in 1836 gepubliseer. Chopin staan terug van die virtuose-stryd van die destydse konsertsaal en beoefen sy studie privaat. No 2 in F min is ’n openbaring in die funksionele gebruik van ornamentasie. No 4 in A min is die verbysterende staccato-studie, des te verbasender omdat Chopin selde staccato gebruik. In die “vlinder”-studie, no 9 in G-mol, moet staccato en legato met dieselfde hand gespeel word. No 11 in A min staan bekend as die “winterwind”.
In 1839 het Chopin nog drie studies gekomponeer, die Trois nouvelles études (Drie nuwe studies), sonder opusnommer. Hulle word nie dikwels uitgevoer nie.
Fantaisie in F min op 49 (12 min) Hierdie werk is in 1840-41 gekomponeer, omtrent dieselfde tyd as die Ballade no 3, en soos die benaming Ballade, is Fantasie hier ook ’n unieke term, hoewel komponiste soos Bach en Mozart dit al tevore gebruik het, maar gewoonlik bloot as inleiding tot of onderdeel van ’n werk. Dit is ’n komposisie wat van Chopin se rykste gedagtegang weerspieël, maar daar is ’n ontwykende element, soos ook in sommige van die Ballades, wat tot die ryke geskakeerdheid van hierdie Fantasie bydra. Die werk begin met ’n stadige marsagtige tema gevolg deur ’n tweede motief; en as hierdie deel afgehandel is, word dit nie weer gebruik nie. Nou volg passasies met triole wat lei tot die Allegro en sy hartstogtelike tema. ’n Gedugte verwerking lei eindelik tot ’n middeldeel, gemerk Lento sostenuto, ’n pragtige melodie. Maar die triole keer terug en voer tot ’n triomfantelike slot in die majeur.
Fantaisie-Impromptu in C-kruis min op 66 post (4 min) Hoewel dit vandag een van Chopin se gewildste werke is, het hy dit nie self uitgegee nie. Dit sluit in die vinnige hoofdeel aan by die drie Impromptus, maar die liriese middeldeel, wat aanleiding gegee het tot die liedjie I’m always chasing rainbows, is te maklik en neig tot sentimentaliteit.
Mazurkas Chopin het die vorm van dié tradisionele Poolse volksdans verfyn en die moontlikhede daarvan ten volle uitgebuit in 51 mazurkas, wat nie as ’n eenheidsgroep gekonsipieer is nie, maar oor baie jare ontstaan het, van op 6 tot op 68. Die mazurkas is nie op werklike temas uit die volksmusiek gebaseer nie, maar Chopin het die ritme en die sfeer van die danse as bron gebruik. Reeds by sy eerste stel van vier mazurkas op 6 het hy geskryf dat dit nie vir dans bedoel is nie. Al die elemente van die tipiese mazurka is egter daar: die brombas, die trioolfigure, die kort motiewe (soms net een balk), die sg. “vroulike” slot op die “swak” slag van die maat, e.d.m. Dit is onmoontlik om die mazurkas afsonderlik te bespreek of selfs om sommiges uit te sonder; ’n baie bekende is op 67 no 3 wat voorkom in die ballet Les Sylphides.
Nocturnes Die negentien nokturnes is ook nie as ’n eenheid gekomponeer nie en het tot stand gekom vanaf Chopin se sewentiende jaar tot 1846, drie jaar voor sy dood. Hierdie nokturnes hou geen verband met die agtiende-eeuse notturno nie en het as voorbeeld die weemoedige, sangerige klavierstukke van die Ierse komponis John Field. Die nokturnes weerspieël ’n verskeidenheid stemmings en hulle toon ook (soos trouens Field s’n) die invloed van die Italiaanse bel canto-styl wat so gewild was in Europa en sy mees tipiese gestalte gevind het in die ornamentele opera-arias van Bellini. Die gewildste nokturnes is seker op 9 no 2, op 15 no 1 en 2, op 27 no 2, op 32 no 1 en 2.
Polonaises Soos die mazurkas het Chopin in sy sestien polonaises geen direkte temas uit die talryke Poolse volksdanse met dié benaming geneem nie. Die polonaise was egter die ideale vorm vir Chopin om sy hartstogtelike patriotisme in uit