hulle afspraak gewag het, het saam tee gedrink en gesels asof ons by die een of ander geselligheid was.
Die volkome toegewyde, deernisvolle en meelewende manier waarop elke personeellid by die kliniek ons behandel het, het ons laat voel ons is deel van ’n familiekring. Almal het ons welkom laat voel: van die vriendelike vrou wat die tee en versnaperings bedien het, tot die eienaar van die kliniek en haar kollegas wat in beheer van die studieprogramme was. Hulle was nie net hoogs opgelei in psigiatrie en sielkunde nie, maar ook opgeleide verpleegkundiges. Die neuroloog wat saam met hulle gewerk het, was net so noukeurig en toegewy. Soos almal daar ’n wonderlike, sagte omgeemens.
CJ Langenhoven se bekende wysheid het my te binne geskied terwyl ek die ratte van daardie geoliede masjien se werking gesit en bekyk het: “Die hoës is gewoonlik minder hoog as die minder hoës.”
3
Voorwaarts op die alzheimerpad
Intussen het ons so normaal moontlik met ons lewe aangegaan. Die een ding wat my man nog self wou doen, was om op ’n Donderdag die pos te gaan uithaal en ons plaaslike koerant by die kafee te gaan koop. Die R4 vir die koerant moes hy tussen ’n hand vol kleingeld uitsoek sodat ek dit in sy hempsak kon gooi. Ek het hom dan vir ’n rukkie gelos met die geld, uitgesprei op die eetkamertafel, sodat hy self die nodige muntstukke eenkant toe kon skuif. Ná ’n rukkie moes ek egter maar by hom gaan sit en kamma saam sukkel, totdat ons saam besluit het die regte hoeveelheid geld is nou eenkant toe geskuif.
Hoe vreemd dat die rolle so stilletjies omgekeer het. Hy was altyd die een wat met die grootste gemak hierdie soort takies namens ons al twee gedoen het. Uiteindelik reg met die possak oor sy skouer, het hy doelgerig en belangrik die alleentog poskantoor toe aangepak.
Ek het intussen met ons posmeester onderhandel om ’n ogie oor hom te hou. Dié wonderlike man het altyd toegesien dat my man weer die posbus gesluit en die pos in die sak gesit het. Hy het my ook soms gebel as hy kon sien dinge verloop nie na wense nie. Dit was vir my ’n voorreg om aan die einde van elke jaar vir hom en sy gesin ’n sjokoladekoek te bak om dankie te sê. Ek was so dankbaar vir hierdie persoonlike verhouding wat natuurlik net in ’n klein dorpie moontlik is.
Soos alles, het hierdie laaste onafhanklikheid egter ook vir my man tot ’n einde gekom. Een oggend het hy van die poskantoor af teruggekom en ons dogter langsaan se klokkie gaan lui. Sy het die deur oopgemaak en hom by die hek sien staan met die posstukke styf teen sy bors vasgedruk, maar geen teken van die possak nie. Sy het dadelik haar pa, wat bedremmeld en ontsteld voor die hek gestaan het, met koekies en tee probeer kalmeer.
Na sy my gebel het, het ek gaan ondersoek instel by die poskantoor. Langs die straat het ek ’n paar posstukke opgetel, die sak het in die poskantoor op die vloer gestaan en die posbus se sleuteltjie was nog in die slot van die oop posbus. ’n Onbekende man het daardie dag ons posmeester afgelos en nie geweet hy moes help nie. Daardie dag moes ons hierdie laaste onafhanklikheid ook van hom wegneem.
Hy het altyd so opgewonde en belangrik gelyk as hy die pos plegtig op die tafel kom uitpak het. Dat hierdie hoogtepunt van sy week nou ook in die niet moes verdwyn was vir ons almal hartseer en swaar. Ek het begin om saam met hom poskantoor toe te stap. Daar het hy die belangrike werk self gedoen, totdat hy ná ’n paar maande glad nie meer die sleutel in die slot kon kry nie.
Die koerant met die woordspeletjie wat ons elke Donderdag gekry het, was egter steeds ’n groot opwinding en uitdaging. Dié speletjie het vir ons agt letters gegee om woorde mee te bou. Een van dié woorde moes al agt die letters bevat. Hy het ure lank daarmee gesit en dit was verbasend hoeveel woorde hy nog kon maak. Soms het hy selfs die agtletterwoord gevind. Om dit vir hom makliker te maak het ek vierkante uit karton gesny en die letters van die alfabet daarop neergeskryf. Hy kon dit dan in sy woordbouprojek gebruik.
Ek het ook begin om blokraaisels saam met hom in te vul. ’n Dierbare buurvrou het vir ons ’n blokraaiwoordeboek geleen en ek het elke dag tyd gemaak vir hierdie breinstimulering. Eie aan sy aard om te presteer, het my man angstig geraak as hy nie die regte woord kon kry nie. Ek het my telkens verstom oor die moeilike woorde en veral algemene kennis waarmee hy vorendag gekom het. Maar sommer gou het hy sy naels begin kou van spanning en ek moes noodgedwonge hierdie aktiwiteit stopsit. Dit het maande geduur voordat ons die gewoonte om sy naels te byt onder beheer gekry het.
Sy stokperdjie om seëls te versamel, iets waarmee hy as kind reeds begin het, was grootliks verantwoordelik vir sy wye algemene kennis. Nou het al hierdie inligting wat jare lank in sy brein gestoor was, deurmekaar begin koek. Hoe frustrerend moes dit nie vir hom gewees het nie – om te weet jy weet, maar jy weet nie.
Ons het toe maar begin stap. Al singend het ons elke stappaadjie aangepak. Dit was voorwaar baie terapeuties en hy kon nog redelik baie van die woorde van sy gunstelingliedjies onthou. Ons gunstelingstapplek was langs die meer. Dit het natuurlik ook sommer ’n rit met die motor ingesluit, nog ’n heerlike tydverdryf vir hom.
In hierdie stadium het ek besef dat my man deeglik deur ’n tandarts ondersoek sou moes word, voordat hierdie soort ondersoeke te moeilik sou word. Ek het agtergekom hy kou nie meer so lekker ná ’n onsuksesvolle klein operasie aan sy kaak jare vroeër nie. Ek het dus geweet daar sou moeiliker werk aan sy tande voorlê as gewoonlik. Ná ’n gesprek met ’n ortodontis wat ek geken het, het hierdie man wonderlike begrip vir sy toestand gehad.
My man was heeltemal gewillig om die tandarts te gaan besoek, maar terwyl ons in die wagkamer gesit het, het hy my gevra om tog net saam met hom in te gaan en by hom te bly.
Daar was baie meer werk nodig aan sy tande as wat ek gedink het. In die volgende twee maande het ons gereeld tandarts toe gegaan, hy in die stoel en ek by sy voete met sy beige pet op my skoot en al twee my hande om sy voete. Die hele tyd was sy oë op my gerig en ek het hom ondersteun met ’n gerusstellende uitdrukking op my gesig. Hulle moes twee van sy tande trek, een tand stop en vir hom ’n plaatjie maak. Ná vele passings was die finale produk uiteindelik klaar. Wat vir ons tandarts die moeilikste was, was dat sy pasiënt nie regtig kon sê of die plaatjie goed pas nie.
Om die plaatjie in te sit en uit te haal en gereeld te dra het in die volgende maande maar baie op en af gegaan. Party dae was hy in die wolke omdat hy weer lekker kon kou; ander dae het hy die plaatjie sommer net uitgehaal en weggegooi. Soms het hy die plaatjie maklik ingesit en ander dae het dit drama veroorsaak. Ek het later die plaatjie vir hom ingesit en uitgehaal en skoongemaak. Menige kere het ek die plaatjie met sy pienk lyfie buite opgetel. Die plaatjie was ’n groot uitdaging wat mettertyd al groter geword het. Ek het by voorbaat geweet so iets is nie regtig haalbaar vir ’n alzheimerpasiënt nie, maar solank dit vir hom meer gerief kon bring, was dit die moeite werd.
Later, toe die tekstuur van kos hom begin irriteer en al sy kos baie fyn gemaak moes word, was die plaatjie nie meer nodig nie. Al was dit ’n duur en langsame proses, was dit volkome die moeite werd om sy tande te laat versorg. Ek het nou die versekering gehad dat pyn en ongerief in sy mond uitgeskakel was.
’n Artikel in ’n tydskrif oor ’n sekere behandeling wat in ’n versorgingsoord vir bejaardes toegepas word, het op ’n dag toevallig my aandag getrek. Dit het gegaan oor die bevordering van die bloedsomloop na die brein. Planke is in die middae skuins teen die inwoners se beddens neergesit en hulle moes ’n halfuur met hulle koppe laag en hulle voete omhoog lê. Die bejaardes van daardie oord het, volgens die artikel, baie verbeter wat hulle algemene gesondheid en onthouvermoë betref.
Met ’n plank het ek dié storie probeer toets, maar dit het nie vir ons so goed gewerk nie, want my man wou nie langer as ’n paar minute lê nie. Later het hy net geweier om dié snaakse idee te beproef.
Die volgende plan was ’n baksteen onder elke poot aan die voetenent van ons bed. Ons het maande lank só geslaap. Maar met hierdie soort planne kan ’n mens ongelukkig nooit bepaal hoe doeltreffend dit regtig is en wat die uitkoms daarvan is nie, want waaraan meet jy dit?
Die einde van 2010 het ons by die einde van ons eerste studie by die kliniek gebring. My man het nou reeds ses maande lank daagliks die medisyne vir alzheimers (Aricept) getrou gedrink.
In die eerste tien dae van 2011 het ons, soos ons gewoonte was, weer ’n