soos “gratitude” of “thankfulness” in Engels. Erkentlikheid, waardering, dank, lof. “Dis om jou toe te lê op die bewuswording van die klein, voorheen onopgemerkte dingetjies in jou dag,” sê Mark Williams, ’n kliniese sielkundige in Oxford.
En dalk lê die diepte van dankbaarheid in die belewing van die emosie wat dit beskryf, of in die reaksie op die emosie wat dit in ons wakker maak. Die uitspreek van dít wat in ons hart gebeur wanneer ons dankbaar is.
Die werklike omvang van hierdie ryk woord se betekenis lê egter opgesluit in die Woord self. In Jesus Christus, die Woord wat mens geword het en tussen ons kom woon het (vgl. Joh 1:14). Hy is die Woord wat elke ander woord vir ons oopbreek sodat ons insig in die volle betekenis daarvan kan kry.
Here Jesus, dankie dat ek by U kan leer wat dankbaarheid alles behels.
Gerigte genade
Wanneer ons oor dankbaarheid dink, help dit om te weet dat dié ingesteldheid eintlik ’n erkenning van genade is. Die woord “gratitude” waarmee Engels dankbaarheid beskryf, is afgelei van die Latynse woord “gratia”. Oftewel genade, goedhartigheid, erkentlikheid.
Al die woorde wat van “gratia” afgelei word, het te make met goedhartigheid, vrygewigheid, geskenke, die mooi van gee en ontvang, of om iets vir niks te ontvang. Dit is sonder twyfel so: Dankbaarheid en genade het alles met mekaar te doen.
Jou dankbaarheid wys natuurlik ook altyd weg van jouself af. Dit word gerig op ’n ander persoon, op iets in die natuur of iets bonatuurliks. Dit beskryf die wete dat jy persoonlik positiewe gevolge beleef, boonop sonder dat jy daarvoor gewerk of dit verdien het.
Sal ons dankbaarheid dan nie toeneem as ons elke dag God se genade raaksien nie? Sal ons God se genade nie voller kan beleef as ons gereeld oor die omvang daarvan kennis neem nie?
Hoe wonderlik dat die Bybel ons help om juis genade raak te sien én in soveel stories en gebeure en woorde die omvang hiervan te leer ken.
God wat sê: “Kom hier! Jy is Myne,” rig hierdie woorde aan hulle wat Jesus as Verlosser erken. Hiermee sê Hy: “Jy is baie duur gekoop. Jy is my eiendom. Jy is ’n kind in my huis.”
Hy roep ons uit die duisternis na sy wonderbare lig. Deur sy barmhartigheid het Hy ons deel van sy volk gemaak.
Hy het al ons dae in die boek van die lewe opgeskryf nog voordat ons begin leef het. En toe het Hy ons gekies om goeie werke vir Hom te doen. Méér: Hy het die Heilige Gees gegee om ons met hierdie goeie werke te help. Boonop het Hy sy liefde in ons hart uitgestort.
Hy het egter nie net die krag en liefde en vreugde van die Heilige Gees aan ons gegee nie; Hy seën ons ook met al die seëninge wat daar in die hemel is.
Dis Hy wat aan ons genade bewys, dié God wat goedhartig en vrygewig is en wat gee wat ons nie verdien nie. Dis Hy wat ál ons dankbaarheid moet kry.
Here, dankie vir u onbeskryflike genade. Ons kan nooit ophou dankie sê daarvoor nie.
Voel dit!
’n Vriendin vertel hoe sy nooit deur ’n materiaalwinkel kan stap sonder om aan al die verskillende lappe te voel nie. Om net te kyk, is nie genoeg nie. “Ek vat sommer so ’n hand vol lap en vou dit in my vuis toe,” sê sy.
Sy wil die weefwerk onder haar vingers voel, die tekstuur ervaar, die patrone met haar hand aftas. Sy wil die lappe belééf.
Só werk dit ook in die lewe. Dis nie genoeg om net ’n toeskouer te wil wees nie; die werklike lewe word ervaar, en dan in al die tekstuur en detail wat hierdie wonderlike wêreld ons bied.
Die kenners sê dankbaarheid werk ook so. Daar is klaarblyklik ’n proses in twee stappe wat aan die gang kom wanneer jy dankbaarheid beleef, en die eerste hiervan is ’n soort voel-die-lap-tussen-jou-vingers-belewenis.
Die eerste fase gaan gepaard met die erkenning dat jy nou iets goeds beleef. Dat jy die tekstuur en detail van die lewe beleef, en dat dit ’n positiewe ervaring is. Tydens die tweede fase besef en erken jy dat die bron van hierdie positiewe ervaring buite jou lê. Dít waaraan jy nou raak – die kleur, tekstuur en skoonheid daarvan – is nie in jouself geleë nie en is nie uit jou afkomstig nie.
Hierdie dankbaarheidsproses gebeur nie net in jou kop nie; dit betrek ook jou hart, dit katrol jou emosies in. Die geleerdes stel dit só: Dankbaarheid is ’n kognitiewe sowel as ’n emosionele toestand. Dis aanskou en voel en dink en beleef.
Dankbaarheid is om die lewe se goedheid te erken, al is daar net ’n spikkeltjie daarvan waarneembaar. En om hierdie goedheid aan te gryp en in te drink. Bo alles leef dankbaarheid in die besef dat die lewe voorwaar ’n geskenk uit God se hand is.
Here, dankie dat ek die goedheid van die lewe kan beleef. Só leer ek dat U die Bron van mooi dinge is.
Dankie! sê jou brein
Daar is wetenskaplikes1 wat hulle op navorsing oor dankbaarheid toespits. Hulle het onder meer bevind dat wanneer jy met waardering aan iemand of iets dink, of wanneer jy uit dankbaarheid iets doen, daar iets baie besonders in jou brein gebeur: Die voorste gedeelte van die brein se buitenste laag skei die sogenaamde goedvoel-hormone af, te wete dopamien en serotonien.
Dit wil sê: Of jy nou jou “dankies” dink of jou “dankies” doen, dit het dieselfde gevolg.
Dopamien, sê die kundiges, kan depressiewe gevoelens verlig en het tot gevolg dat jy oor die algemeen minder pyne en skete het. Dit kan jou motiveer om te oefen en jou help om beter te slaap.
Navorsing het ook bevind dat ’n dankbaarheidsgevoel aktiwiteit in die hipotalamus meebring wat ’n hele reeks liggaamlike funksies beïnvloed, insluitend eet, drink en slaap. Dit het ook ’n positiewe uitwerking op jou metabolisme, en kan selfs die neiging om te eet ten einde beter oor jouself te voel, teenwerk.
Méér: Die brein het die interessante manier om jou gedagtepatrone met verloop van tyd in gewoontepatrone om te skakel.
Bogenoemde wetenskaplikes verduidelik dat enigiets wat ’n verslawing of ’n gewoonte is, of ’n outomatiese gedragspatroon – soos om ’n motor te bestuur sonder om aan die detail daarvan te dink – ’n sirkelgang tussen ’n klompie breinselle tot gevolg het. Rondom hierdie “baan” breinsel-konneksies word ’n proteïen afgeskei wat sorg dat die gewoonte of verslawing stewiger vasgelê word.
As jy gereeld dankbaar is omdat jy ingestel is op die raaksien en waardering van alles wat goed en mooi is, vorm daar ook so ’n sirkelgang. Jou brein skoffel dus ’n soort voetpaadjie oop, dit vorm ’n ingesteldheid om dankbaar te wees.
Dit alles werk mee aan ’n positiewe uitwerking op jou gesondheid, jou lewensvreugde en jou algemene welsyn.
Here, dankie dat U my wonderbaarlik geskep het. Help my om U met liggaam en siel te loof.
1.Dr Robert Emmons en dr Michael McCullough
O, my hart …
Die kenners sê: Jou brein skryf aan jou hart voor hoe hy moet klop. Wanneer jy aan iets dink wat jou dankbaar maak, aktiveer dit die kalmerende gedeelte van die outonome senuweestelsel. En as hierdie deel van jou senuweestelsel herhaaldelik geaktiveer word, het dit ’n beskermende uitwerking op jou hart.
Hoe dankbaarder jy voel en hoe meer dikwels jy daarvolgens optree, hoe egaliger is jou hartritme. Hierdie reëlmatigheid is oor die algemeen voordelig vir jou gesondheid en kan die kanse op ’n verhoogde bloeddruk en ’n hartaanval of beroerte verklein.
Navorsers het op ’n keer aan ’n groep mense gevra om ’n lysie te maak van dié dinge wat die voorafgaande week gebeur het waarvoor hulle dankbaar is. ’n Tweede groep moes neerskryf watter dinge hulle geïrriteer of ontevrede gemaak het. En ’n derde groep moes sê watter dinge hulle in die voorafgaande week geraak het, sonder enige aanduiding of dit positief of negatief