Сайланма әсәрләр. Том 4. Аллаһы бүләге. Батый хан һәм Ләйлә / Избранные произведения. Том 4
Син хәзер Үрәктәй атасы, кияү. Кабул ит угланны. Синең угланың ул, Күлкәнгә өмет итмә. Хан угланы булгач, борынын бик тиз чөяр ул бала. Синең угланың Үрәктәй, кияү. Ата бул!
Сүбәдәй көтүбаш белән Сөябелгә: «Югалыгыз күз алдымнан!» – дигән ишарә ясады, тегеләр чыгып киткәч, бер чүмеч кымыз сорап алды да күтәреп бер сулыш белән эчеп бетерде, аннары арак китертте, аны эчте һәм утырган урынында авып йокыга китте.
Иртән аңа шул ук әнисе бер кәсә арак бирде, бер чүмеч кымыз, түтәрәме белән ит китерде.
– Аша, эч, кеше көлдереп йөрмә, кияү. Сабыр ит. Үрәктәй бер дә төшеп калганнардан түгел, бүген үк кулыннан камчы-кылыч, ук-җәя төшми, кинәнәсе ит…
– Кинәнәсе ит, – диде Сүбәдәй, башына шаулап киткән арак хәмерен тоеп, һәм авыз чите белән мыскыллы елмаеп куйды. – Кинәнәсе ит…
Ахыр килеп, Үргәнечне алгач, Җучи ханга дип сайланган гүзәл хатын Зөлхидәне үзенә ала язды. Алмады, Җучи ханга җибәрде, ә Җучи хан ул барыр җайда җан тәслим кылган булган инде, хатынны кире алып кайттылар. Хәтта шунда да ул аны үзенеке итә ала иде. Ошаган иде аңа хатын. Әмма ахыр чиктә киң күңеллелек күрсәтте: Күнбай бәккә бирде. Хәзер әнә Күнбай бәк ул хатынны юртасыннан да чыгармый, әллә урларлар дип курка, әллә яратуы шулай.
Китәр җайда булса да, Сүбәдәйнең Сөябелне күрәсе килә иде. Ул аңа нәрсә әйтәсен дә белми, әмма күреп китәсе килде. Үрәктәйне дә ул ике-өч тапкыр гына күрде. Сөябел һәрчак, әле уенда, әле ауда, дип ялганлады. Күргәч, ул аңа баштан ук ят тоелды, бала анасына охшаган иде, шуңа бераз тынычлана төште. Тик барыбер күңеле китек иде.
Сүбәдәй ашады-эчте дә сузылып ятты. Түшәкне ул Үргәнечтән җибәргән иде, кәсәләрне – Бохарадан, чапаннарны, кием-салымны – Сәмәркандтан. Бай яшәгән харәземлеләр, тик шушы байлыкның кадерен генә белмәгәннәр. Ә кадерле илне ахмак түрә кадерсез итә. Шулай ди Чыңгыз хан. Ул, әлбәттә, бу сүзләрне Олуг Мөхәммәдне күз алдында тотып әйткәндер, чөнки шаһ сараеннан йөзгә якын җария кызлар алып чыктылар, Чыңгыз хан аларны шундук яугирләренә өләште. Хан үзе яуда хатын-кыз йөртергә кушмады. Ә үз фәрманын үзе бозар иде, кәнтәй Хуланы, әнә шул Күлкән угланын улы иткән хатыны гел үзе белән булды. Сүбәдәй, аның сүзенә карап, Сөябелне үзе белән алмады, ханның сүзен тыңлады, нәтиҗәсе билгеле: Сөябел ул юк чакта менә шул йомшак түшәктә баш көтүче белән рәхәт чиккән.
Хак, Чыңгыз хан, башкаларны тыеп, үзе хатын белән яу йөргәндә, җиһангирга сүз әйтә алмады, әмма абасы Җәбәй кыйган иде. Иллә Чыңгыз хан аңа: «Җиңгән илләрдә хатын-кызлар бетәрме, яуланган ил хатыннары өстендә аунаудан да зур бәхет юктыр, кабыргаларым», – дип, бик тиз авызын каплаган иде.
Күп тә үтми, Тәңре аны Карлыгач белән очраштырды. Каравыш кыз аның тәмам җелеген суырды, Җәбәй абасы кебек, тирмәсеннән чыкмый башлады. Янында Карлыгач булмаса, яшәвенең мәгънәсе бетәр кебек иде. Ә инде бер елдан Карлыгач бала да тапкач, куанычыннан үз-үзенә урын таба алмады.
Сүбәдәй кулларын баш астына куйды, күзләрен йомды. Корылтай булды, ул үз дигәненә иреште, ә менә гаиләдә бәхетен таба алмады.