Zabawa. O uczeniu się, zaufaniu i życiu pełnym entuzjazmu. Andre Stern

żeby zwisała zgięta. Potem podnosiło jedną rękę, ciągnąc w górę nitkę, a następnie ją opuszczało. I mówiło na zmianę:

      – Parter! – albo: – Pierwsze piętro!

      Nitka była grubym przewodem podwieszonym pod kabiną, której ruch dziecko podpatrzyło i naśladowało. Niczego więcej do zabawy nie było trzeba, ale nitka dostarczała przeżyć analogicznych do prawdziwej windy; podobnie jak wystarczy wieszak na ubrania, żeby wcielić się w motocyklistę.

      W późniejszym czasie pudełka po cukierkach były dla mnie niedostępne. Jako uciekinierzy nie mogliśmy sobie pozwolić na słodycze. Ale pamiętam, że jako dziesięciolatek znalazłem na brzegu drogi metalową kulkę. Schowałem ją do kieszeni i od czasu do czasu ściskałem mój skarb w dłoni. Kulka pochodziła z łożyska kulkowego. Turlałem ją wzdłuż szczelin nierównej podłogi, a ponieważ w pobliżu domu, w którym mieszkaliśmy jako podnajemcy, był plac budowy, zdołałem wybłagać od włoskiego murarza drewniany kątownik, w którego dopasowanym torze moja kulka mogła się gładko toczyć.

      Właściciel domu miał strugnicę z imadłem. Chciałem sobie zbudować też takie imadło. Znalazłem kawałek gładkiej gałęzi leszczyny, która miała odpowiednią długość, i zacząłem nożem kuchennym wycinać gwint. Zajęło mi to kilka dni. Rodzice zawsze patrzyli na moje przedsięwzięcia z miłością. Miałem więc drewnianą śrubę o długości ponad dziesięciu centymetrów, ale do wykonania imadła nie doszło, bo w międzyczasie odkryłem, w jaki sposób można regulować położenie leżaka i zapragnąłem skonstruować sobie coś takiego jak najszybciej.

      Dom, w którym mieszkaliśmy, znajdował się na poboczu dość stromej drogi. Podczas obfitych deszczy na jej brzegach powstawały wartkie potoki. To zainspirowało mnie do poważnej zabawy. Uznałem, że mała drewniana pałeczka będzie statkiem, i włożyłem ją do „rzeki”. Płynęła sobie szybciej lub wolniej w zależności od nachylenia, a w niektórych miejscach musiałem usuwać nagromadzone przeszkody. Matka nie martwiła się o mnie. Wracałem do domu mokry jak kura. Wszystkie moje ubrania musiała wieszać przy piecyku żeliwnym, między oparciami dwóch krzeseł, żeby wyschły.

      Moje dzieci również robiły różne rzeczy z wszelkich możliwych materiałów: wystarczyło, żeby do połówki orzecha przykleiły kawałek wełenki, a już powstawała mysz. Papier do pakowania książek o ładnym wzorku nadawał się jako materiał na ubrania, a z celofanu można było zrobić szkła okularowe, które mocowało się klejem do oprawki wyciętej z papieru. Każdego dnia moje dzieci produkowały rzeczy, ale nie po to, żeby się nimi bawić. Ich zabawa polegała właśnie na tworzeniu. Gdy André był starszy, robił karoserie samochodowe z kartonu i łączył je z mechanizmami firmy Lego. Eléonore i André szyli z materiału lalki i zwierzęta, napełniali je watą, ale nimi także się nie bawili. Jednak zawdzięczają im wiele emocji. Wykonując jakiś przedmiot, rzadko potrzebowali pomocy ze strony innych, ale nie mogli się obyć bez narzędzi i materiałów. A ponieważ nie brakowało im czasu, mogli bez przeszkód oddawać się swoim zajęciom.