was nie insolvent nie, maar dit was ’n groot terugslag. Dit het lank geduur om die oortrokke rekening aan te suiwer. Agterna sê Rupert filosofies hy het daar ook ’n groot les geleer: “sorg dat jy die regte advies kry”.
Een belangrike gevolg van die teenspoed was dat Rupert-hulle in 1946 ’n tweede beleggingsmaatskappy, Tweede Tegniese en Industriële Beleggings (later herdoop tot Tegniese Beleggingskorporasie ofte wel Tegkor), gestig het. Dit was weer eens sy eie vindingryke plan om kontant in die kas te kry en om TIB te help om sy verpligtinge rakende die opname van verdere aandele in Distillers na te kom. Verspreide beleggings word gemaak in tabak (Voorbrand en Rembrandt), wol (Wolgroeiers Afslaers Beperk), koffie en tee (Theal Stewart en Biesheuvel Eiendoms Beperk) en steenkool (Klipfontein-maatskappyegroep, waarvan aanvanklik geskerts is dat daar baie klip maar min steenkool in daardie myn is en dat dit eerder Koolfontein se klipmyne moet heet).
Uit TIB en Tegkor ontwikkel ’n piramidestruktuur waardeur die Ruperts en Hertzogs die beherende belang oor die hele groep verkry. Rembrandt Beherende Beleggings, waarin Tegkor ’n belang van 40,6% gehad het, hou ’n belang van 51,1% in die Rembrandt Groep Beperk.
Heel boaan die piramide verskyn die Rembrandt Trust (Eiendoms) Beperk, waarin die Hertzogs eintlik ’n taamlike klein belang van 5,6% gehad het, teenoor Anton Rupert se leeueaandeel van 80 tot 90%. Die Rembrandt Trust word die basis van sy rykdom, maar ook die rede waarom hy in later jare omtrent geen aandele op die ope mark gekoop of verkoop het nie, want hy het geredeneer dat enigiets wat hy sou doen, die mark kon beïnvloed.
Van 1945 af is hard gewerk aan die totstandkoming van Rembrandt. Die volgende jaar, 1946, trek die Ruperts na Stellenbosch, waar hy aanvanklik naby Distillers se bedrywighede sou wees. Sy sekretaresse, Sandra van Eck (Pienaar, gebore Du Preez), ’n Krugersdorper wat op 18 September 1945 in Johannesburg vir hom begin werk het met ’n salaris van R27,50 per maand – ’n “groot verhoging” teenoor die R20,50 wat sy by Fritz Steyn se regsfirma verdien het – beskryf die trek na Stellenbosch in ’n geskrif oor daardie dae.
“Alles was nie maanskyn en rose nie, maar ons was ’n baie gelukkige personeel,” vertel sy oor die twee kantore op die tweede verdieping van die Volkskasgebou in Johannesburg. “Ons het geen geriewe gehad nie. Ek moes kantore uitvee, koppies in ’n kommetjie was, vadoeke was, tee maak, ons voorraad aankoop, ens. En ai, wat ’n rotte-, muise-plaag – ons kos kon nooit onbewaak gelos word nie, anders moes ons honger ly.”
Toe kom die verhuising na Stellenbosch. Rupert vertrek eerste, gevolg deur twee manlike personeellede wat hul treinkaartjie se geld gebruik het om met die een se “karretjie” te ry.
“Ek moes eers nog wag, moes nog die laaste geld ontvang van Tweede TIB se aandele om te bank. En nou ja, my dag breek aan en ek kom met tikmasjientjie en al met die trein,” skryf Sandra van Eck.
“Niks is gereël, ek klim op Wellington af vir ’n konneksie na Stellenbosch. Wag in die wagkamer, toe kom mev. Rupert en (H.A.) Wenhold my daar haal nadat Paarl-stasie gesê het ek het daar afgeklim. Dit was 2 April 1946.
“Ek eet saam met dr. Rupert en mevrou, die Wenholds en mnr. P. O’Neill-Dunne by Glen Eagles (hulle was almal daar tuis).
“Die middag saam met dr. Rupert kantoor toe – Distillers. Ek moes dadelik notules tik. Hulle bou toe nog, daar ons kantore nog nie ruite in die vensters gehad het nie.
“Daarna is ons na Ou Rosenhof in Dorpstraat. Dr. Rupert het sy kantoor behou by Distillers. Soggens op pad het hy by my korrespondensie kom kry om te teken. Gedurende die dag skakel hy en dan moet ek oor die straat na Distillers gaan.
“Toe breek die dag aan en ons gaan Rembrandt-gebou toe. Dr. betrek die Raadsaal met so eenkant in die hoek sy kantoor. Dit was op die eerste vloer.
“Al het ek vir dr. gewerk, het ek ook uitgehelp o.a. vir mnr. Wenhold. Saans het ons gaan notules tik. Mnr. Wenhold en D.M. Hoogenhout proeflees wasvelle en mnr. Stals rol af. Ons het dit ook nie gebind nie en ek moes groen lêers gebruik en maar elke direkteur se naam tik en opplak.
“So het alles verloop en ek is in Julie 1955 weg.”2
Rupert verkies die rustige en landelike omgewing van die universiteitsdorp Stellenbosch bo die bedrywigheid en gonsing van die stad. Dit help om spanning te verlig, al werk sy brein teen topsnelhede.
Die dorp se inwonertal was destyds veel kleiner, sowat 12 000, met inbegrip van 2 400 studente. Teen die eeuwisseling ontstaan verkeersknope nadat die studentetal op die dorp tot byna 15 000 aangegroei en die inwoners van die Stellenbosse landdrosdistrik op meer as 82 000 te staan gekom het.
’n Bykomende voordeel van die dorp se ligging is dat dit slegs ’n halfuur se ry weg is van die Kaapstadse lughawe, van waar Rupert sy internasionale vlugte kon onderneem.
Die Ruperts sou uiteindelik een van Stellenbosch se beroemdste bates word, in bepaalde opsigte selfs wyer bekend as die universiteit. Rupert en Rembrandt word sinoniem met Stellenbosch, en Stellenbosch sinoniem met Rupert en Rembrandt. Rupert maak die naam van dié rustige Bolandse dorp tewens ’n wêreldbekende handelsmerk.
Hul eerste huis is in Thibaultstraat in die wyk Mostertsdrift, waar hul oudste seun, Johann Peter, wat die stamvader se oorspronklike name gekry het, in 1950 gebore is. Kort daarna trek hulle na ’n huis skuins oorkant die boomryke straat, Thibaultstraat 13, waar hulle die res van hul huwelik sou woon. Hul twee jonger kinders, Anthonij Eduard en Hanneli, is daar gebore, onderskeidelik in 1952 en 1955.
Die dubbelverdiepinghuis aan die wal van die Eersterivier, dofpienk geverf, is aangekoop toe Rupert besluit om nie nog aandele te koop nie, maar eerder ’n woning. Hy meen ’n besturende direkteur moet hom nie met skuld omgeef nie. Later vertel hy dat dit miskien die duurste woonhuis in Suid-Afrika moet wees. Die koopprys van die huis was £6 100 (R12 200). Maar as hy destyds eerder aandele vir daardie bedrag gekoop het, sou dit teen die eeuwisseling meer as R300 miljoen werd gewees het!
Die woonhuis staan op ’n ruim erf met ’n swembad, maar is geensins vertonerig soos sommige prag-en-praal-paleise van super-rykes nie.
Daar is nie ’n motorhuis nie, die silwergrys Mercedese staan onder ’n afdak. Binne die huis is daar wel Persiese tapyte, antieke meubels en duur skilderye van bekende kunstenaars wat oor baie jare versamel is. Uit die ontvangsportaal gaan besoekers na ’n sitkamer van gemiddelde grootte, met gemaklike leunstoele en ’n boekrak langs een muur vol boeke wat die bewoners se wye belangstellings weerspieël.
In die geheel straal die Ruperts se sober lewenstyl uit hul woonhuis. Dat hulle so lank in dieselfde huis bly woon het, is ’n kenmerk wat hulle met ander befaamde entrepreneurs deel.
’n Eietydse voorbeeld is die Amerikaanse miljardêr Warren Buffett, wat in 2004 op Forbes se lys van die 500 rykstes as die naasrykste man ter wêreld aangewys is, met bates van $42 900 miljoen (teenoor die $46 600 miljoen van die heel rykste, Bill Gates van Microsoft).
Buffett, bekend as die “Orakel van Omaha”, het steeds gewoon in dieselfde grys stucco-huis in Omaha, Nebraska, wat hy veertig jaar tevore gekoop het. En hy het saam met sy daaglikse steaks en hamburgers vir middag- en aandete pal ’n spesifieke drankie geniet, Coca-Cola, ’n maatskappy waarin hy sedert 1988 belê het. Hy is ook die enigste Amerikaanse sakeman wat Rupert ontmoet het wat die sake van Rembrandt indringend bestudeer het.
Nog ’n bekende entrepreneur wat dekades lank in dieselfde huis gewoon het, was Henry Ford van Model T-faam, wat van sy motorfabriek in Detroit, Michigan, na die nabygeleë Dearborn verhuis het. Daar het hy in 1915 ’n huis op ’n landgoed gebou wat ’n nasionale monument geword het, en waar hy in 1947 en sy vrou in 1950 oorlede is.
“Ons leef baie eenvoudig,” sê Rupert. “My vrou het groen vingers en sy sorg vir haar tuin, ’n baie klein een. Ons leef steeds in dieselfde huis wat ons vyftig jaar gelede gekoop het. Wat doen jy met ’n groter en groter en groter huis? Wat doen jy met sulke dinge? Dis vervelig. Dit maak my nie gelukkig nie. Ek moet help skep.”3
Sy dogter, Hanneli, bevestig dit: “Groot huise en luukse goedere maak nie my ouers gelukkig nie. Hul waardes is meer familiegerig.