əsərindəki bu qarşıdurma iranlı arilərin şərqə doğru irəlilədikləri zaman Turan ərazisi olan Hirkaniyada turanlıların müqaviməti ilə qarşılaşma hadisəsini əks etdirir. Turanlılar iranlıların şərqə doğru hücumlarının qarşısını uzun müddət almağa müvəffəq olmuşdular. Hirkaniya adının mənası qurdların ölkəsi deməkdir, qurd isə türklərin ən qədim zamanlardan totemi kimi qəbul olunmaqdadır.
Hindistan Vedalarını araşdıran alman bilim adamı Herman Brunhofer Hirkaniyanın hindlilərin Turvaşa adlandırdığı türklərin vətəni olduğunu və Hirkaniya-Vhirkana sözünün mənasının “qurdlar ölkəsi” olduğunu yazır. O Şahnamədə bəhs olunan Mazəndəran kralı Auladın əslində Hirkaniya kralı Aulana olduğunu və Aulan adının qurdun epiteti olan “ula” adı ilə əlaqələndirir və “ula” sözünün mənasının qurd demək olduğunu yazır. (Brunnhofer Hermann. 1893, Səh. 32)
Mərkəzi Asiyada qədim dövrlərdə baş verən tarixi hadisələri əks etdirən önəmli qaynaq olan e.q. 1500-1200-ci illərə aid Riqvedada bölgəyə işğalçı kimi gələn hind-arilərlə türklərin mübarizəsi öz əksini tapmışdır. Riqveda aydın şəkildə Hirkaniyanın Turvaşa-türklərin vətəni olduğunu yazmışdır. Türklərlə iranlı arilər arasında uzun illər ərzində davam edən ilk qarşıdurma da məhz Xəzərin güneyində Hirkaniyada baş vermişdir.
Avesta mətnlərində də İran və Turan arasında qarşıdurma öz əksini tapmışdır. Orda yazılmışdır ki, iki düşmən xalq arasında sərhəd problemləri mövcud olmuşdur. Mətndə deyilir ki, Ahuramazda baş verən sərhəd anlaşılmazlığını İran naminə yoluna qoymaq üçün nəhəng bir öküz yaratdı və İranla Turan arasında sərhəd o öküzün dırnaqları ilə qazdığı yerlə müəyyən olundu. Həmin yer Ceyhun-Amudərya çayı olmuşdur. (A Manual on the Turanians and Pan-Turanianism. 1920. Səh. 13)
Avestada bəhs olunan öküzlə əlaqədar bu əfsanənin kökü Sumerə bağlıdır. Sumer əfsanələrində Dəclə və Fərat çaylarının yaradıcısı tanrı Enkidir.
İranlılar ərazilərinə işğalçı kimi gəldikləri turlara, yəni türklərə qarşı mübarizələrinə haqq qazandırmaq üçün öz əfsanələrinə ulu əcdadları İrəcin guya türklərin ulu əcdadı Tur və Səlm tərəfindən xaincəsinə öldürüldüyü haqqında uydurma bir hadisə daxil etdilər. Turan dövləti mövcud olduğu uzun dövr ərzində iranlıların davamlı axınlarına və ərazilərinə etdikləri təcavüzlərə qarşı daima savaş vəziyyətində olmuşlar. Bitib tükənməyən bu savaşlar gedişində gah bir tərəf, gah da digər tərəf üstünlük qazansalar da, fars dilli ədəbiyyat və mənbələrdə bu mübarizədə türkləri sonda həmişə məğlub kimi qələmə vermişlər. Tarixi gerçəklik də bundan ibarətdir ki, turanlı türklər mübarizə gedişində öz ərazilərinin bir qismini iranlılara güzəştə getməyə məcbur olmuşlar.
İngilis assuroloq Turanizm nəzəriyyəsinin banisi H.Rauilson yazır ki, Klassik müəlliflərin Sak adlandırdıqları və Mərkəzi Asiyanın şimalına yayılmış Turan tayfaları arilər bu regiona gəlmədən çox öncələri Oksus çayının məhsuldar vadilərində yaşayırdılar. Yustin də Baktriya dövlətini sakların yaratmış olduğunu yazır. Strabon köçərilərin həmin məhsuldar çölləri zəbt etdikdən sonra orda Sakistan adlı dövlət yaratdıqlarını qeyd edir. (H.Rawlinson, 1912, Səh. 8, 13)
Ümumiyyətlə, Əhəmənilər dövründən başlayaraq farslara aid edilən İran tarixi turanlı xalqların tarixinin başdan-başa saxtalaşdırılaraq iranlılaşdırılmış tarixindən ibarətdir. Əhəmənilərəqədərki Pişdadiyan və Kəyanilər sülalələri ilə əlaqədar hadisə və şəxsiyyətlər isə tarixi gerçəkliklə heç bir əlaqəsi olmayan uydurulmuş əfsanələrdir.
Pişdadyan sülaləsi haqqında hər hansı bir tarixi qaynaqda məlumat əldə etmək mümkün deyil. Ön Asiyanın qədim elam, Assur, Babil, Yəhudi və digər qaynaqlar üzərində araşdırmalar göstərir ki, İran tarixi rəvayətlərində Pişdadiyanlara aid edilən hadisələr əslində İran adlanan coğrafiyanın qərb ərazilərindəki Elam, Manna və digər Turanlı hökmdarlar ilə Assur və Babilin istilaçı hökmdarları arasında baş vermiş hadisələri əks etdirir və bunlar Pişdadiyan sülaləsilə əlaqədar imiş kimi qələmə verilir.
İranı məskunlaşdıran ilk etnos və dövləti yaradanlar Orta Asiyanın cənibi-qərbi bölgələrindən gəlmiş və İranın çənub-qərb bölgəsində yaşayan, qərb müəlliflərinin Turani adlandırdıqları Anzan (Anşan) türkləri idilər. Anzanlar türkcənin oğuz ləhcəsində danışır və Türk adları daşıyırdılar. Anşanın əhalisinin uksi/oğuzlar olduğu və onların Makedoniyalı İsgəndərə qarşı mübarizələri bir çox tarixi mənbələrdə öz əksini tapmışdır.
Kavyanilərin, yəni Kəyanilərin əcdadı Kaviviştasp hesab edilir və rəvayətə görə o öz vətənində, yəni İranın qərbində, daha doğrusu Midiya ərazisində dini etiqadı Zərdüştü himayə etmişdi, Viştasp Dranqiananın hakimi idi. Kavi Viştasp hökmdar sülaləsinə mənsub deyildi. Kavi sözünün mənası “şeir yazan, falçı” mənasındadır. Dranqiana Turanqiananın təhrif olunmuş formasıdır. Buna görə də Əfrasiyab onun ölkəsi Turanın ərazisi hesab olunan Dranqiananın ona tabe olan hakimi Kavi Viştaspın Turanlıların Tanrıçılıq etiqadına zidd olan zərdüştliyi qəbul edib və Zərdüştü himayə etdiyinə görə Məsudinin və Təbərinin yazdıqları kimi Kavi Viştaspa qarşı müharibəyə başlamışdı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.