incə təbəssüm gördü.
– Necə də məzəlidir!
– Səni kimi gözəl qulaqları olan gənc qızın uşaq oyunları oynaması artıq gecdir, – Çarli zarafatla dedi.
– Mən uşaq oyunları oynamıram. Sadəcə, maraqlanıram. Sən onun yeganə oğlu olmusan… Sən doğulanda onun neçə yaşı vardı? Qırx beşə yaxın? Bəlkə də, fikirləşirmiş ki, daha övladı olmayacaq. – Susanna dodağını dişlədi, amma davam etdi. – Odur ki o səni sevməyə bilməzdi.
Çarli qıza tərəf əyilib onun qulaqlarının sırğalığını sığalladı. Susanna buna əhəmiyyət vermədi.
– Bəs onda niyə o sənə nifrət edirdi?
Çarli sualı eşitməzliyə vurdu.
– Çəhrayı qulaqcıqlar… balaca xalı da var… bax, burasında.
Susanna onun nəyə işarə etdiyini anlayırdı. Çarli istəyirdi ki, başqa məsələdən danışsınlar, atası ilə münasibətlərinə toxunmasınlar. İstəyirdi ki, matəm kostyumunu çıxarsın. İstəyirdi ki, elə buradaca, uşaq otağında, öz köhnə çarpayısında Susannanı sevsin. Qoy o balaca oğlan illər sonrası özünün çevrildiyi kişi ilə görüşsün.
Birdən-birə Susanna da eyni şeyi istədiyini başa düşdü.
Sonra Susanna onun köhnə, tər iyi verən köynəyini geyindi, cins şalvarını əyninə keçirdi. Çarli isə kostyumun şalvarını geyindi və qurşağa qədər çılpaq qaldı: yeniyetməlik vaxtının paltarları daha ona olmurdu. İkilikdə böyük evin bu başından vurub o başından çıxdılar, mətbəxdə soyuducularda, anbarda rəflərdə nə tapsalar yedilər: konservləşdirilmiş dəniz ilbizləri, yengəclər, albalı və vanilli dondurmalar. Onlar özlərini dünyanın ən böyük və bahalı kukla teatrında nəzarətsiz qoyulmuş uşaqlar kimi aparırdılar.
Evin içini ələk-vələk edəndən sonra Çarli ilə Susanna dama qalxdılar. Geniş və tozlu çardaq həm də işıqlı və kifayət qədər səliqəli idi. Qədimi, dəmir örtüklü sandıqlarda Bebbittlərin ailə həyatının bir çox məqamlarından xəbər verən əşyalar qorunub saxlanılırdı. O cümlədən Çarlinin keçmişi də burada mürgüləyirdi. Budur, hündür uşaq kətili – Çarlinin özü də nə vaxt onda oturduğunu xatırlaya bilmədi. Oyuncaqlarla dolu yeşiklər, içində məktublar olan metal qutular…
Onlar xoşbəxt və yorğun halda çardaqda oturub köhnə jurnalları töküşdürmüşdülər. Susanna ilə Çarli heç vaxt belə yaxın olmamışdılar.
– Həyətdə gördüyümüz maşın yadındadır? – Çarli soruşdu.
Susanna başı ilə təsdiqlədi, hiss etdi ki, Çarli ona nəsə vacib bir söz demək istəyir.
– Atamın sevimli övladı mən yox, o idi. Maşın, bir də həmin qızılgül kolları, – Çarlinin səsində acı notlar duyulurdu. – Mənə onlara yaxınlaşmaq qadağan olunmuşdu. «Bu avtomobil şedevrdir, – deyirdi, – özünə xüsusi münasibət tələb edir. Uşaq üçün deyil». – Çarli getdikcə əsəbiləşir, sifəti sərtləşirdi. Susannaya elə gəlirdi ki, Senford Bebbittin səsini eşidir. – Onuncu sinifdə idim. On altı yaşım vardı. Bir dəfə qiymət kitabçamı gətirdim, qiymətlərimin hamısı əla idi…
Qız ağzını açıb qulaq asırdı.
– Təəccüblənmə.
– Bəs nə edim? – Susanna bic-bic gülümsədi.
– Yaxşı, özün bilərsən, – Çarli də güldü. – Deməli, kitabçamı göstərib dedim: «Olarmı dostlarımı «byüik»də gəzdirim? Bu da mənim mükafatım olsun». O icazə vermədi. Buna baxmayaraq fikrimdən dönmədim. Açarları çırpışdırdım.
– Niyə? – Susanna cavab gözləyirdi.
– Çünki haqqım vardı! – Çarlinin səsi titrədi. – Mən, onun öz sözləri ilə desək, görkəmli nailiyyət əldə etmişdim. O isə ömründə, heç olmasa, bir dəfə mənimlə insan kimi davranmadı.
Susannanın ağlına kədərli bir fikir gəldi: «Hələ o vaxtdan onun özündə də eyni çatışmazlıqlar yaranıbmış». Amma qız heç nə demədi, diqqətlə qulaq asırdı.
– Kolumbiya bulvarında bizi polis saxladı. Dörd nəfər idik. O, maşının qaçırıldığı barədə polisə məlumat vermişdi. Oğlum icazəsiz maşınımı götürüb deməmişdi, oğurluq hadisəsini qeydə aldırmışdı. – Çarlinin rəngi qaralmışdı, xoşagəlməz xatirələr ona əziyyət verirdi. – Bizi mərkəzi polis idarəsinə apardılar. Başqa uşaqları ataları bir saat ərzində oradan çıxardılar. Mən iki gün məntəqədə qaldım.
– İlahi! – Susanna pıçıldadı.
– Dəhşət idi, – Çarli büzüşdü, həmin qırx səkkiz saat bir anda gözünün önündən keçdi. – Heç vaxt belə heyvani hisslər, belə qorxu keçirməmişdim. Həbsxanaya düşsəm, axırım necə olardı? Az qala şalvarımı batırmışdım… Oradan çıxandan sonra isə evdən getdim. Və bir daha qayıtmadım.
Vəssalam. Bu da Çarlinin əhvalatı. Anasız qalmış oğlan uşağına atası dözülməz həyat şəraiti yaradır. Onun fikrincə, yeganə oğlunun kifayət qədər ağlı, bacarığı yoxdur, necə deyərlər, atasının adına layiq deyil. Və valideyninin zülmündən bezmiş oğlan evdən qaçır. Bundan sonrakı həyatını yalnız bir şeyə sərf edir: atasına sübut etməyə çalışır ki, onun barəsində yanılırmış… Amma artıq gecdir. Atası daha heç vaxt oğlunun uğurlarına sevinə bilməyəcək, uğursuzluqlarına görə onu danlamayacaq. Və heç vaxt onunla fəxr etməyəcək.
Çarli qəsdən özünü şən göstərib şit-şit güldü və Susannaya baxdı. Bununla demək istəyirdi ki, «hər şey cəhənnəm olsun, heç nə vecimə deyil», amma qızın yanıqlı baxışlarına tuş gəlib üzünü çevirdi. Xatirələr onu kövrəltmiş və müdafiəsiz qoymuşdu. Çarli sıxıldı, ayağa qalxıb «keçmişinə» üstdən-aşağı nəzər yetirdi:
– Bir bu zir-zibilə bax. Kovboy papaqları, oyuncaq qatarlar… – o, başını yellədi və qəlbində qarışıq hisslər oyadan bu yerdən qaçmaq istədi. – Gedək. Mən yenə acmışam. Soyuduculara bir də hücum çəkək. – Susannanın əlindən tutub yerindən durğuzdu.
Çardağın qapısına tərəf gedəndə Çarlinin gözü nəyəsə sataşdı, donub-qaldı. Küncdəki qutulardan birindən qalın parçanın ucu çıxmışdı. Onun yaddaşının dərinliyində nəsə tərpəndi və sanki Çarlinin donunu açdı.
– Aman Allah!
Çarli uzaqdan, lap uzaqdan – illərin qaranlığından süzülüb gələn zəif bir musiqi eşitdi… “Bitlz”…
O əyilib qutunun ağzını açdı. Bu, adi uşaq yorğanı idi. Yuyulmaqdan bəzi yerləri süzülmüş köhnə yorğan.
Çarlı yorğanı qutudan çıxardı.
– Sənindir? – Susanna soruşdu, hərçənd suala ehtiyac yox idi.
Çarli cavab vermədi. Tapıntısını işığa tutub qiymətli muzey əşyası kimi ehmalca qatlarını açdı. Əli ilə süzülmüş yerləri sığalladı, sonra üzünü yorğana sürtüb iyini ciyərlərinə çəkdi. Bu yorğandan ən şirin xatirələrin iyi gəlirdi.
– Çarli, – Susanna nəvazişlə onu