qarla örtülmüş ağcaqayınların arasından bizə baxırdı. Çox keçmədi ki, küçə işıqlarını arxada qoyduq. Havada asılı qalmış, minlərlə buz kristalından əks olunan bir işıq yolumuzu işıqlandırdı. Gözlərimiz yavaş-yavaş bu işığa öyrəşdi. Qarşımızda çaya enən dağ silsiləsi var idi. Amma dizlərimizə qədər yumşaq qarın içinə batdıqca oradan sürüşmək mümkün deyildi. Xizəklərimizi yan tərəfimizə alıb qarı çeynəyə-yeyə enməyə başladıq. Gənc bədənimizin bütün ağırlığı ilə qarı sıxıb təpədən donmuş çaya xizək enişi açırdıq. Tər içində boğulana qədər yan-yana işləyirdik. Çaya çatanda geri dönüb keçi inadıyla enişimizdə açdığımız cığırla dırmaşmağa başladıq. Bu vaxt biz zəmini daha da sındırdıq, bacardıqca möhkəm və düz etməyə çalışdıq.
Və nəhayət, bütün bu səylərdən sonra başladığımız yerə qayıdırıq. Təpəyə! Ayaqlarımız titrəyir, ciyərlərimiz partlamaq üzrədir, amma indi tək bizə məxsus xizək enişi var. Niyla ilə yan-yana durub qaranlığa baxırıq. Zəif və qaranlıq bir xəyal dünyasına söykənərək, yamac aşağıdır; balıq tutmaq üçün buzun dəliyinə buraxılan xətt kimi yox olur. Dərinlikdə sakit hərəkətlər və qeyri-müəyyən kölgələr var. Xəyallara aparan nazik ip. Bir-birimizə baxmaq üçün çevrilirik, sonra irəli əyilirik, bambuk çubuqlarımızı qarın içinə batırırıq və eyni zamanda irəliləyirik.
Budur, gedirik. Gecə boyu aşağı sürüşürük, daha sürətli və daha sürətli sürətlənirik. Soyuq yanaqlarımızı yandırır. Tüstü içində iki uşaq, dondurucuda iki təzə bişmiş qara pudinq. Daha sürətli, daha dəli. Yan-yana, ağzı açıq, qışı hopduran iki isti dəlik. Trek bizim istədiyimiz kimidir; mükəmməl! Ayaqları kaman kimidir, çəkmələr bərk-bərk bağlanır, ayaqlarımız möhkəmdir. Bütün bədənimizi bürüyən uğultu, qeyri-mümkün həddində bir sürət, parıldayan qar dənəcikləri, ulayan külək, hər şey fırlanır.
Sonra olur. Tornedalendən Perajavaara qədər səmanı inildədən və səmanı güzgü kimi parçalayan bir partlayış var. Səs baryerini qırırıq. Biz çınqıllar kimi sərt və iti havada yuvarlanırıq. Biz əriyən qar buludunun topuna bənzəyirik, ətrafımızda qar səpələnmiş, qolları uzadılmış, xizək dirəklərimiz səma, kosmos, parlayan ulduzlarla əhatə olunmuşdu.
VI BÖLÜM
Baharın sönük günlərindən birində Niyla nənə bu dünyadan köçdü. Hələ huşunu itirməmiş ölüm döşəyində ciyər kimi qəhvəyi dili ilə müqəddəs çörəyi yalamazdan, qurumuş dodaqlarına şərab səpməzdən əvvəl zəif bir pıçıltı ilə günahlarını bir-bir etiraf edirdi. Sonra hər şeyin işıqlandığını və mələklərin kəsilmiş süd içdiklərini gördüyünü söylədi. Son nəfəsini verəndə bədəni iki qram yüngülləşmişdi, çünki onun ölməz ruhu cəmi iki qram ağırlığında idi.
Onun öldüyü gün yaxınları ulosveisuya çağırılıb. Oğulları onun açıq tabutunu ayaqları önündə bütün otaqlarda gəzdirirdilər ki, o, evi ilə vidalaşsın. İlahilər oxundu, kofe içildi və nəhayət nənənin meyiti morqdakı dondurucuya aparıldı.
Daha sonra dəfn mərasimi üçün hazırlıqlara başlanılıb. Pajala telefon stansiyası dalana dirənmişdi və poçt şöbəsindən Norboten, Finlandiya, Cənubi İsveç, Avropa və bütün dünyaya dəvətlər gəlirdi. Axı nənə səhhəti və vaxtı imkan verdikcə bir çox yerləri gəzmişdi. O, dünyaya on iki uşaq gətirdi. Bu həvarilərin sayı ilə eyni idi və onların uşaqları da həvarilər kimi hər tərəfə səpələnmişdilər. Bəziləri Kiruna və Luleada, bəziləri Stokholm ətraflarında, bəziləri isə Vaxjö, Kristianstad, Frankfurt, Missuri və Yeni Zelandiyada yaşayırdı. Onun Pajalada yalnız bir övladı qalmışdı, o da Niylanın atası idi. Onun bütün övladları dəfn mərasiminə gəlmişdi, hətta ölmüş iki oğlu da orada idi; o biri dünya ilə təmasda olan bir neçə qadın onları görmüşdü. Təqdimat ilahiləri oxunarkən onlar tabutun yanında dayanmış, başlarını önə əymiş bu iki nəfərin kim olduqlarını düşündülər, amma sonra ətrafdakı işığın, yerdən bir qarış səpələnmiş ayaqlarının fərqinə vardılar.
Dəfn mərasimində dünyanın müxtəlif yerlərindən gəlmiş nəvələri və nəticələri də olub. Bunlar qəribə, zərif geyinmiş, İsveç dilinin hər təsəvvür edilən ləhcəsində danışan canlılar idi. Frankfurtdan olan nəsillər alman ləhcəsi ilə, Amerika və Yeni Zelandiyadan olanlar isə isveç və ingilis dillərinin qarışığında danışırdılar. Niyla və onun bacıları gənc nəsildən Tornedalen Fin dilində danışa bilən yeganə insanlar idi, lakin onlar da çox danışmırdılar. Pajala kilsəsində çoxlu dillər və mədəniyyətlər toplanmışdı və hamısı mərhumun fövqəlbəşəri zəhmətlərinə son bir xərac vermək üçün bir araya gəlmişdi.
Tabutun yanında oxunan vida nitqlərinin sonu yox idi. Mərhumun ömrünün min bir əziyyətlə keçdiyi, ibadət və imtinadan bəhs edildi. Ağır yükləri qaldırıb daşıdı, uşaqlara və mal-qaraya baxdı, üç atlı kombayndan daha çox ot yığdı, beş yüz metr xalça toxudu, üç min vedrə giləmeyvə yığdı, quyudan qırx min vedrə su çəkdi. Həyətdə, Kaymajarvi meşələrində böyük bir bağ. O, ağacsız sahəyə bərabər odun kəsdi, Jupukka dağı qədər çamaşır yudu, həyətdəki yardımçı tikililərdən heç bir şikayət etmədən tonlarla kir kürəklədi və kartof yığdı. Tez-tez onları qalay vedrəyə atma səsləri Finlandiya istehsalı olan pulemyotların yaylım atəşi ilə səhv salınırdı. Və bütün bunlar nənənizin sağ ikən etdiklərinin bir hissəsi idi.
Ömrünün son illərində o, yataq xəstəsi idi və Müqəddəs Kitabı – əlbəttə ki, müasir, ateist Müqəddəs Kitab komissiyaları tərəfindən çirklənməmiş köhnə Fin tərcümələrini – on səkkiz dəfə oxumuşdu. Əslində, 1 məclisdə oxunan və iki ağızlı qılınc kimi yellənən yazı canlı söz qarşısında heç bir şey deyildi, yoxdan yaxşı idi.
Tornedalendə təbliğçilər qəhrəmanın dəfni zamanı tez-tez cəhənnəmdən danışırdılar. Bu dəfə belə oldu, şeytan günahkarları və bidətçiləri qatranla örtülmüş donuz əti kimi tavada qovurdu, üst-üstə yığılmış kömürlərin sonsuz oduna qoyub közə çevirdi; suların axması üçün tridentini ətinə necə soxduğu toplara izah edildi. Kilsədəki camaat olduqları yerdə tamamilə qorxudular. Xüsusən də dəbdə olan geyimlərində, perma saçlarında timsah göz yaşı tökən nənə qızları. Yanlarında əyləşən ərləri də narahatçılıqdan qıvrılmağa başlayırdılar. Ancaq vaxt itirmədən, az qala bütün yer üzünə peşmanlıq və şəfqət toxumlarını əkmək fürsəti yarandı və səy göstərməmək də bağışlanmaz idi. Üstəlik, nənə öz dəfnini necə keçirəcəyinə dair təlimatları olan böyük bir dəftər qoyub. Bu təlimatlara əsasən Müqəddəs Kitabdan və qismən də Əhdi-Cədidin dörd kitabından müxtəlif hissələrin oxunması daxildir. Belə bir gündə sənin öz bağışlamağın haqqında ora-bura sıxışdırılacaq sözlərə yer yox idi.
Lakin mərasimin sonunda, nəhayət, cənnət qapıları açılıb mələklər Pajala kilsəsinə Allahın rəhmətinin şirin nəfəsini üfürəndə dünya lərzəyə gəldi və nənə allaha təslim oldu. Məhz o zaman qadınlar şallarında titrəyir, ağlayır, titrəyir və İsanın adı və qanı üçün bir-birlərini qucaqlayırdılar. Kilsənin kürsüləri və dəhlizləri təzə biçilmiş saman qoxusu