жиҳатидан ҳали кўп ўсишга муҳтож»лиги, «сиёсий маданият устидаги ишимизни энг ибтидоий даражадан» бошламоғимиз кераклиги ёзилган.
Мутлақо тўғри фикр! Халқимиз маданиятли инсон сифатида ўзлигини англамоғи учун ҳали кўплаб бошланғич таълимотларни ўзлаштирмоғи зарур. Мақоладаги муҳим фикрлардан бири: «Сиёсий маданият асосан тўрт устунга суянади: инсонпарварлик, демократия, ошкоралик ва кўпфирқалилик».
Кишиларнинг сиёсий маданиятини оширишда мазкур тўрт шартнинг муҳимлиги муаллиф томонидан асослаб берилган. Унга эътироз йўқ, лекин мулоҳазани чуқурлаштиришга уринсак, демократия ҳам, ошкоралик ҳам, кўпфирқалилик ҳам (кўпфирқалиликни ҳурфикрлилик деб ўқисак янаям яхши) инсонпарварликдек юксак тушунчанинг айрим қирраларини ташкил этади, холос. Қолаверса, мазкур тўрт талаб аввало одамларга эмас, балки ҳокимиятга кўпроқ тааллуқли. Ҳокимият чинакам инсонпарвар бўлган жамиятда демократия, ошкоралик, ҳурфикрлилик ва ҳоказо шарт-шароитлар ўз-ўзидан йўлга қўйилади, фуқаролар шу руҳда тарбия топаверади. Борди-ю, ҳукмрон сиёсат бунга йўл қўймаса, шарт-шароит яратмаса-чи? У ҳолда одамлар томонидан жорий этилган демократия, ошкоралик, ҳурфикрлилик ҳукумат томонидан жиноят сифатида баҳоланиши ҳеч гап эмас.
Бу – масаланинг бир томони. Иккинчи нозик жиҳати шундаки, одамларнинг баркамол инсонлик мартабасига етишишини (сиёсий маданиятини ошириш ҳам шу жумладан) фақат ҳокимиятга боғлаб қўйиш икки жиҳатдан хавф туғдиради: биринчиси – ҳукмрон сиёсат демократлаша олмаган тақдирда одамларда «Юқоридан шароит яратилса маданиятли, ҳалол бўламан, акс ҳолда тубанлашавераман», деган кайфиятни келтириб чиқаради (ҳозиргача шу қабилда яшамоқдамиз). Иккинчидан – борди-ю, ҳокимият чинакам инсоний шароит яратиб бергудай бўлса, халқ ҳукуматга, унинг раҳбариятига офаринбозликка оғиб кетади. Сир эмаски, бу, биз ўзбекларга кўпроқ хос одат. Мисол учун ўзидан қудратлироқ, ҳожатбарорроқ одам олдида ялтоқланиш айрим кишига нисбатан ғайриахлоқий қусур деб қўяқолсак, бутун бир халқнинг феълида бу касалликнинг бўртиб кўриниши турган-битгани фожиадир, устига-устак, комил инсон тушунчасига мутлақо зиддир.
Айтмоқчиманки, комил инсонлик мартабасига кимлардандир марҳамат кутиш билан, «юқори»нинг иноятларига таҳсинлар айтиш билан эмас, балки буюк табиий уйғунлик – Қодир табиат уйғунлигига мослашиш, унгагина бўйсуниш орқали эришилади.
Сиёсий маданиятимиз миқёсларини ва у орқали ўз миллатимиз, она ватанимиз Ўзбекистонни, умуман дунёни саводли англаш даражасини билмоқ мақсадида ҳар ким ўзини: «Менинг воқеа-ҳодисаларга муносабатим тафаккурнинг қай босқичига тўғри келади?» деган савол билан тергаб кўрса, ёмон бўлмасди.
Мен «Кичик Ватан» деганда жуда кенг моддий-маънавий қадриятлар мажмуини назарда тутган эдим. Аммо-лекин Ватан тушунчаси бу билан тугамайди, зеро, чинакам инсоний саодат Ҳақиқий Ватанни англашдадир!
Ўзбекистонни моддий ва маънавий тобеликдан