id="n54">
54
Сөйүлүде-дәкаикътан – нечкә фикер ташкыннарыннан.
55
Йиме гыйрфан – белем ризыгы.
56
Дәрдемәнд диванамын – сагышлы диванамын.
57
Каеда – кайсы җирдә.
58
Тәхкыйк – хакыйкать; хакыйкать иясе, хакыйкатьне яклаучы.
59
Би зарур – зарурсыз, тиешсез.
60
Хубаламын – яхшырамын.
61
Кәиз – тизәк.
62
Кодыгына – коесына.
63
Каугамыз – чиләгебез.
64
Менән – белән.
65
Эрбет менән Мәкәрҗәгә… – ХIХ йөзнең иң зур һәм данлыклы сәүдә базарлары саналган Эрбет шәһәре һәм Мәкәрҗә ярминкәләре күздә тотыла.
66
Буаз мәҗмәгым – калын шигырьләр җыентыгым.
67
Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым бар… – монда М. Акмулла үзенең яшь чагыннан туплаган шигырьләре җыентыгы барлыгын искәртә. Әлегәчә аның ул тупланмасы табылганы юк.
68
Шәрик – дус, иптәш.
69
Остап торса (эстәп торса) – тотып (туплап) торса.
70
Алаңдай – алырдай, алан-йолан.
71
Үгәй ана кулында ятим калдым… – М. Акмулланың әнисе Бибиөммегөлсем (Бибигөлсем) исемле булган. Әмма аның шагыйрьгә үги ана булуы фәндә ачык мәгълүм түгел.
72
Дамбал – чалбар.
73
Алыс – ерак.
74
Мәргәннәрне – төз атучыларны, укчыларны.
75
Фәез бабы бикләгән – белемне күңеленә җыйган.
76
«Җарудә» – Габдулла бине Мозаффар ән-Насавиның «Мөзаһарат әл-кәлимә әл-җәрудә әлләти һийә фин-Назурат» («Назурат («Яктырту») китабыннан шомлы фикерләрне ачыклау») әсәре хакында сүз бара. Ул исә Ш. Мәрҗанинең «Назурат әл-хак фи фәдийәт әл-гашаи вә ин ләм йагаб әш-шәфәкъ» («Шәфәкъ күмелгәндә кичке фарыз намазны үтәүгә бәйле хакыйкатьне яктырту») хезмәтенә тәнкыйть рәвешендә язылган (к.: Юзеев А. Н. Шихаб ад-дин Марджани: мыслитель, религиозный реформатор, просветитель (К 180-летию со дня рождения). – Казань: Иман, 1997. – 60 с.).
77
Кадәри хәл садак тарткан – көч җиткәнчә, җәя тартып, ук аткан.
78
Сәһем – ук.
79
Мөкарин – кушылган.
80
Фәһем – зиһен, зирәклек.
81
Гатасына манигъ – әҗеренә инкяр, бәхетенә тоткарлык.
82
«Кадде гыйлем көлли ән-нас мәшрабиһим» – «Гыйлем һәр кешегә савытына күрә».
83
Тәгаррузга – дошман арасына кереп сугыш башларга.
84
Нә микъдарым – нинди өлешем-күләмем.
85
Ноксаныма икърарым – җитешсезлегемә дәлилем.
86
«Фә-әйнә тәзһәбунә?»дән әхбарым – «Кая барасыз әле?»дән хәбәрем, ягъни башкаларга юл бирү, итагать иясе