ерда – уруш…
Бу ҳақда гапиришим мумкин эмас… Мен бола кутяпман, ҳомиладорман. Лекин сизга айтаман… Куппа-кундузи автобусга паспорт текшириш учун чиқишади… Оддий одамлар, фақат автоматлари бор. Ҳужжатларни кўришади ва автобусдан эркакларни ҳайдаб, пастга туширишади… Кейин шу ернинг ўзида, эшикнинг ортида… отиб ташлашади. Ҳатто четроққа ҳам олиб ўтишмайди… Биров айтса, ҳеч қачон ишонмасдим. Бунга эса ўз кўзим билан гувоҳ бўлдим… Кўрдим, икки эркакни олиб чиқишди, бири жуда ёш, ўктам йигит, уларга нимадир деб қичқирди. Тожикча, русча гапирди… Хотини яқинда туққанини, уйда учта гўдаги борлигини айтиб бақирди. Улар эса фақат кулишди, улар ҳам ёш йигитлар эди, жуда ёш. Оддий одамлар, фақат автомат ушлаб олган. У йиқилди… Уларнинг пойабзалини ўпди… Ҳамма жим, бутун автобус. Автобус юрар-юрмас: та-та-та… Ортга ўгирилиб қарашга ҳам қўрқдим… (Йиғлайди.)
Бу ҳақда гапиришим мумкин эмас… Бола кутяпман… Лекин сизга айтиб бераман… Фақат бир нарсани ўтинаман: фамилиямни айтманг, исмим – Светлана. У ерда қариндошларимиз қолган… Уларни ўлдиришади…
Аввал бизда ҳеч қачон уруш бўлмайди деб ўйлардим. Мамлакатимиз улкан, уни жондан севамиз. Энг кучли мамлакат! Аввал бизга совет мамлакатида қашшоқ яшаймиз, камтарона, чунки катта урушни бошдан ўтказдик, халқ азоб чекди, енгиб чиқдик, энди армиямиз қудратли, энди ҳеч ким бизга тега олмайди, дейишарди. Енга олмайди! Ўзимиз бир-биримизни ота бошладик… Ҳозирги уруш аввалгидай эмас. У урушни бобомиз эсларди, у Германиягача жанг қилиб борган… Берлингача… Ҳозир қўшни қўшнисини отмоқда, бир мактабда бирга ўқиган болалар энди душман бўлиб бир-бирини ўлдиряпти, мактаб партасида бирга ўтирган қизларни зўрлашмоқда. Ҳамма ақлдан озган…
Эрларимиз жим. Эркаклар сукутда, улар сизга ҳеч нарсани айтиб бермайди. Уларнинг ортидан бақиришди, аёлдай қочяпсизлар, дейишди. Қўрқоқлар! Ватанфурушлар. Уларнинг айби нима? Бировни ота олмаса, буни хоҳламаса, бу уларнинг айбими? Менинг эрим – тожик, у урушга бориши ва ўлдириши керак эди. У эса: “Кетамиз, кетдик. Мен уришишни хоҳламайман. Менга автомат керакмас”, деди. Дурадгорлик қилишни, отларга қарашни ёқтиради. Ўқ отишни истамайди. Унинг қалби шунақа, раҳмли… Ҳатто овни ҳам ёқтирмайди… У ёқда унинг ери, унинг тилида гапиришади, у эса барини ташлаб кетди. Чунки ўзига ўхшаган бошқа бир тожикни ўлдиришни истамайди. Таниш бўлган, бирор марта хафа қилмаган одамни… У ерда ҳатто телевизор кўрмасди… Қулоғини ёпиб оларди… Бироқ бу ерда ҳам зерикади, ёлғиз, у томонда акалари жанг қиляпти, биттасини аллақачон ўлдиришибди. У ёқда онаси яшайди. Опа-сингиллари. Биз бу ёққа Душанбе поездида келдик, ойналари синган, изиллаган совуқ, вагонлар иситилмайди, ўқ отишга-ку, отишмади, лекин йўлда тош отишарди, деразаларни синдиришарди: “Ўрислар, йўқолинглар! Босқинчилар! Етар бизни шунча талаганларинг!” Эрим тожик-ку, бу гапларнинг барини эшитди. Болаларимиз ҳам. Қизимиз биринчи синфда ўқирди, синфдош болани ёқтириб қолган. Тожикни. Мактабдан келганида сўрарди: “Онажон, мен кимман – тожикманми ё русманми?” Унга тушунтириб бўлмайди…
Бу ҳақда айтишим мумкин эмас… Лекин