оёқларига босилди.
– Хайрулла, носқовоқни ташла бу ёққа!
Отаси ҳам нос чекди. Яна ҳамма жим қолдн.
– Эй, бу дунёда қурт бўлсин, қумурсқа бўлсин, ризқини топади, – деб гап бошлади Мамат меш ку-тилмаганда. – Қимирлаган жон борки, ўз ташвишида. Ҳар кимнинг ўз насибаси бор. Мана, ёшимиз етмишга боряпти. Инқилобни кўрдик – ҳаммасини кўрдик! Қулоқ-қулоқ деган замонларда яшадик. Мол-дунё кишига вафо қилмайди. Олимхўжабойнинг минг қўйи бор эди. Кўчага чиқсалар тагларида саман от, атрофларида ўн-ўн беш муридлари. Ана ас-асаю мана дабдаба! Нима бўлди? Қулоқ бўлиб дом-дараксиз кетди. Урушни кўрдик. Қирқ иккинчи йилдаги қиш шундай совуқ бўлдики, шундай совуқ! Э Акрам ака, бу Русиянинг совуғи ёмон бўлар экан. Оёқ-қўлдан ажралишимга сал қолган. Қулоғим ҳалиям сал иссиққа қичишади.
Негадир амакисининг кулгиси қистаб қолди. Билдирмаслик учун мўйловининг учини бурай бошлаган-да, кўзлари чақчайиб кетди.
– … Бировни ака дедик, бировни ука, ишқилиб, бола-чақани оч қолдирмадик. Ҳозир замон яхши. Қайси уйга кирманг, радиё… Одамлар кирини ҳам мошинада ювади. Тавба, шу кир ювадиган мошинага қатиқ солиб, туғмасини боссанг, сариёғини ажратиб берар экан-а! Эй, бу одамларнинг усталиги…
«Бир нарса демоқчи бўлса, гапни айлантириб, охирини йўқотиб қўяди. Аввал қуртқумурсқа, кейин инқилоб, Олимхўжабой, уруш, қимматчилик. Энди кир ювадиган машинага ўтиб кетди».
– Хайрулла, кечаги ойликдан неча сўм олдингиз? – деб сўради Мамат меш дабдурустдан.
– Тўйт юш шўм, – деб жавоб берди амакиси оғзида нос борлиги учун соқовланиб.
– Шу сувчилик ҳам сердаромад иш-да. Нима дедингиз, Акрам ака?
Отаси индамади. Мамат меш гапида давом этди:
– Пулни йўқотманг. Бозор куни ўзим бир яхши сигир олиб бераман.
Амакиси гиламни қайириб носини туфлади, кафти билан оғзини артди.
– Борини эплаб олай-чи. Болалар телевизор олиб беринг деб гаранг қилишяпти.
Шу пайт отаси кўкрак чўнтагидан занжири узун соатини чиқарди:
– Соат ҳам ўн бирдан ўтибди, Мамат ака. Гап сотиб ўтиришимиздан фойда йўқ. Турайлик. Қани, омин…
Мамат меш ўрнидан зўрға қўзғалди. Сал эгилган кўйи қулочини кенг ёйиб, белбоғини айлантириб эша бошлади.
Маҳмуд ака Мамат мешнинг, бола ўзларининг эшагини етаклаб келди.
Мамат меш айилни қайтадан, қаттиқроқ тортди. «Шундай катта қорин билан эшакка қандай қилиб минар экан?»
Мамат меш анча вақт каловланиб турди-да, охири;
– Маҳмуджон, қўлтиқдан олмасангиз… – деди хижолатомуз.
Маҳмуд ака ёрдамга шошилди. Мамат меш: «Ё пирим!», дея бир амаллаб ўзини эгарга олди, эшаги бели майишиб, гандираклади.
Маҳмуд акадан ибрат олган бола отасига кўмаклашмоқчи бўлди, лекин улгурмади. Отаси узангига оёқ тираб, эгарга енгил ўтирди. Бола айланиб ўтиб отасининг бу оёғига ҳам узангини тўғрилади.
– Қўлимдан ушла, – деди отаси, – энди оёғингни оёғимга қўй!
– Оёғингиз қайрилиб кетмайдими? –деди бола отасининг оёғнга оёқ