oltin zanjirni asabiy o‘ynar ekan, uf tortdi:
– O‘lsin, kech qolib ketdim. Murodjon akam mashina yuboraman, deb edilar. Kutib qolgandir…
– Murodjon… o‘rtog‘ingizmi? – dedi ro‘molli ayol inqillab.
– O‘rtog‘im? – ko‘hlik juvon nordon narsa yeb qo‘ygandek burnini jiyirdi. Hatto oydek yuzi ham xunuklashib ketganday bo‘ldi. – Avval avtobusga osilib yurishni eplasin! Mashina yuborish yo‘l bo‘lsin unga!
Ro‘molli ayol bir zum hayron qarab turdi. Baribir ayollarga xos qiziquvchanligi ustun keldi chog‘i, qayta so‘radi.
– Bo‘lmasa kim?
– Murodjon akammi? – ko‘hlik juvon jilmaydi. Quralay ko‘zlari suzilib ketdi. Chehrasida: «Nahotki shundoq odamni tanimasangiz?» degan ifoda paydo bo‘ldi. – Boshlig‘imiz-da! – dedi ovozi tovlanib. – Shunaqa yaxshi odam, shunaqa yaxshi odam! Anovi ahmoq bo‘lsa Murodjon akamni ham yomon ko‘radi. O‘z ko‘ngillarida rashk qilar emishlar. Murodjon akamning slujebniy mashinasida dachalariga borganimni odamlar ko‘rganmish. Qo‘ling bilan ushladingmi, dedim! Avval o‘zingni epla, piyonista!
– Eringiz ichadimi? – ro‘molli ayol hamdardlik bilan bosh chayqadi. – Ichkilik o‘lsin! Boshida surishtirmagan ekansiz-da!
– Oldin unaqa emasdi, hozir itdek ichadi. Alamlaridan icharmishlar! – chiroyli juvon qo‘l siltadi. – Murodjon akamga aytuvdim, jahllari chiqdi. «Bolang ko‘paymasidan yig‘ishtir, razvodga beraver, o‘zim senga kooperativniy kvartira olib beraman», dedilar.
Ro‘molli ayol sergaklandi:
– Bolangiz bormi?
– Qizim bor…
– Bolangiz bo‘lsa, unaqa qilmang, singlim, – deya ro‘molli ayol nasihat qildi. – Har qalay, umid bilan bir yostiqqa bosh qo‘ygansiz, bolani tirik yetim qilmang, opovsi aylansin.
– E! – ko‘hlik juvon tilla zanjirini yana asabiy o‘ynay boshladi. – Murodjon akam…
Bo‘lmadi. O‘z erini bemalol tuproqqa qorishtirib «Murodjon aka»sini og‘zidan bol tomib maqtayotgan ko‘hlik juvon ko‘zimga xunuk ko‘rinib ketdi. «Ehtimol, ering seni deb ichkilikka ruju qo‘ygandir, balki rostdan ham alamidan ichar!» Yana birpas o‘tirsam, shu gaplar og‘zimdan chiqib ketishini bilib, o‘rnimdan turdim. Avvalo, birovning gapiga aralashish odobsizlik. Qolaversa, o‘zgalarning shaxsiy hayoti bilan necha pullik ishim bor? Lo‘qillayotgan chakkamni barmog‘im bilan bosgancha nari ketdim. Chekkim keldi.
Anchadan keyin qaytib kelsam, vrach eshigidan boyagi ko‘hlik juvon chiqib kelyapti. «Murodjon aka»sining mashinasi kutib qolganidan ozor chekkan bo‘lsa kerak, shosha-pisha yo‘lakka otildi. Tor xonaga kirsam, deraza oldidagi oppoq stol ro‘parasida yupqa gardishli ko‘zoynak taqqan, xalatining tugmalarini yechib qo‘ygan naynov vrach o‘tiribdi.
– Yechining, – dedi u kattakon daftarga bir nimani yoza turib.
Xona o‘rtasida to‘xtab qoldim. O‘zi kalta yengli ko‘ylak kiygan bo‘lsam, tag‘in nimani yechaman?
– Yechining! – vrach asabiylashib boshini ko‘tardi. Ko‘zoynagini yiltiratib bir lahza tikildi-yu o‘rnidan turib ketdi.
– Iye, domla, bormisiz! – dedi dilkashlik bilan. – Televizorda uncha-muncha ko‘rib turamiz-u o‘zingizni hech topolmaymiz. – U chayir, uzun barmoqlari bilan qo‘limni mahkam siqib ko‘rishdi. – Bir xil odamlarga hayron qolasan. Hozir bittasi kirib yarim soat boshimni qotirdi. Tayinli kasali yo‘g‘-u byulleten berasan, deydi. U yog‘ini ishxonadagilari bilan o‘zi kelisharmish. – U jilmaygan edi, ko‘zoynak ortidagi mitti ko‘zlari yanayam kichrayib ketdi.– Tanimadingiz-a? Men – Orifman.
Hech baloni eslay olmasam ham, odob yuzasidan bosh silkidim:
– Ha, bo‘ldi-bo‘ldi… Qalay, yaxshi yuribsizmi?
– Yolg‘on gapirmang, tanimadingiz! – U samimiyat bilan yelkamga qoqdi. – Men Risolat opaning o‘g‘liman. O‘qituvchi opa bor edilar-ku!
Endi esladim! Axir, bu o‘zimizning Orif-ku! Risolat opaning o‘g‘li-ku! O‘shandayam ko‘zoynak taqardi. Jo‘raboshimiz unga «Shapko‘r» deb laqab qo‘ygan edi.
– Dunyo shunaqa ekan, – dedi u o‘yga tolib. – Bu yoqda poshsha xolamlarni ham berib qo‘yibsizlar, ma’rakada bormoqchi bo‘ldim-u hovlinglarni topolmadim. Hammayoq o‘zgarib ketibdi.
– Shunaqa bo‘ldi, – dedim sekin. Risolat opam tuzukmilar, deb so‘ragim kelsa-da, qanday surishtirishni bilmasdim. Mabodo onasi vafot etgan bo‘lsa nima qilaman yarasini yangilab. U ko‘zimdagi savolni uqdi.
– Bizdayam shundoq bo‘lgan. Uch yil ilgari… – dedi bir nuqtaga tikilib. – Oyim: «Hech bo‘lmasa, bitta bolangni ko‘rsam, armonim yo‘q», derdilar. Bir emas, uchtasini opichlab katta qildilar… Keyin yana Toshkentga kelib qoldik. Qorasuvda turamiz.
Kasal bir yoqda qolib o‘zimizning suhbatimizga berilib ketdik. Asakaga ko‘chib borishgani, onasi Orifning vrach bo‘lishini orzu qilgani, Orif Andijon medinstitutida o‘qigani…
Gapimiz cho‘zilib ketdi shekilli, hadeb yo‘talayotgan soqolli kishi eshikni ikki marta ochib ichkariga ma’noli mo‘raladi. Suhbatimiz chala qoldi. Orif yozib bergan dori qog‘ozlarni olib chiqib ketarkanman, bolalik xotiralari tag‘in yodimga tushdi.
…O‘sha yili qish qattiq keldi. Tuf desa, tupuk yaxlaydi. Dadam menga birinchi marta piyma olib berdi. Yaxmalak o‘ynashga yaramasa ham, yaxshi, issiqqina. Biroq qor shunchalik qalin yoqqanki, iz tushmagan joyda yursam, piymamning qo‘njidan bemalol kirib ketaveradi. Risolat opalarning hovlisi biznikidan narida bo‘lgani uchun deyarli har kuni darsdan o‘qituvchim bilan birga qaytamiz. U kalish-mahsi kiyib olgan. Yo‘l ochib ketaveradi. Men ketidan ergashaman.
Qahraton tonglardan biri edi. Tanchaga tiqilib yotibman. Akalarim o‘qishga ketgan. Men peshindan keyin boraman. Chopon kiygan dadam to‘rda sandalga tiqilib yarim mudrab o‘tiribdi. Bir tomonda boshiga qalin ro‘mol o‘ragan oyim. Uning yonida samovar. Samovarning qorniga g‘alati tasvirlar tushirilgan. Oyimning aytishiga qaraganda, bular eski zamonda chiqqan tangalar emish. Jo‘mrak ostiga qo‘yilgan tovoqqa samovar tumshug‘idan muttasil suv tomadi: chik-chak, chik-chak… Derazalarga «Qorbobo rasm chizib ketgan». Tashqari ko‘rinmaydi. Hatto eshikni ham qirov bosgan. Ammo-lekin tancha maza. Odam bir yotgandan keyin turgisi kelmaydi. Sandal ustidagi eski dasturxonda uch-to‘rt bo‘lak qora non, jiyda, turshak…
Bir mahal tashqarida gurji kuchugimning akillagani eshitildi. Dadam bir ko‘zini ochib oyimga savol nazari bilan qaradi. Oyim endi o‘rnidan turayotgan edi, eshik shaxt bilan ochildi. Uyga avval ammam, ketidan sovuq g‘urullab kirdi. Ammamning qalin tivit ro‘moli, qora baxmal paltosi, hatto kipriklarigacha qirov qo‘ngan edi. Oyim ildam borib, uning qo‘lidagi katta tugunni oldi.
Dadam ham shoshib qoldi.
– Iye, iye! – dedi chehrasi yorishib. Ammo boshqa gapirolmadi. Og‘zida nosvoy bor edi. U shosha-pisha sandal ko‘rpasining bir chetini ko‘tardi-da, tanchaga tupirdi.
– Tuzukmisiz, opa? – dedi o‘rnidan turib.
Ammam muzdek lablari bilan peshonamdan o‘pdi-da, qo‘lini tanchaga tiqdi.
– Xah, o‘lsin-a! – dedi qaltirab. – Qo‘limga so‘zak kirib ketdi-ya.
Oyim choyni yangilash uchun darrov samovarni ko‘tarib chiqib ketdi. Dadam ammamning ko‘ziga tikilib qaradi-yu xavotirlanib so‘radi:
– Tinchlikmi, opa, nima bo‘ldi?
– Dard bo‘ldi! Balo bo‘ldi! Sen bu yerda tanchaga ketingni tiqii-ib yotgin, xo‘pmi! Opamning ahvoli nima kechdi, demagin, xo‘pmi!
– Nima bo‘ldi o‘zi? – dedi dadam murosaga chaqirgan ohangda.
Ammam to‘satdan yig‘lab yubordi:
– Ne umidlar bilan kutuvdim bu bolani! Mana, urush bitdi, bolam