bir din olmamasına rağmen 72 yaşında öldükten sonrada yazdıkları büyük bir yaygınlık kazanmış ve Çin toplumunun ahlaki temellerini teşkil etmiştir.
1- Konfüçyus ellili yaşlarının sonunda bir suikast girişiminden sağ olarak kurtulmayı başarmıştır. Daha sonraları suikastçisinin kardeşini, öğrencisi olarak kabul etmiştir.
2- Seçmeler’e ek olarak Konfüçyus bir şiir kitabı da yazmıştır. Ayrıca Lu Krallığı vakayinamesi olan İlkbahar ve Sonbahar Kayıtları da onun elinden çıkmıştır.
3- 1966-1976 yılları arasında yaşanan Çin Kültür Devrimi sırasında, komünist lider Mao Zedung (1893-1976) Konfüçyus’u “berbat bir gerici” olarak tanımlamış ve Konfüçyusçuluğa Çin toplumunun gelişimini engelleyen gerici düşünceler yığını olarak saldırmıştır. Mao’nun kızıl muhafızları Konfüçyus’un doğduğu yerdeki bir tapınağa saldırı düzenlemişlerdir. Mao’nun ölümünden sonra Çin liderleri, Konfüçyusçuluğun itibarını iade etmişlerdir.
Hannibal
Hannibal (MÖ 247-183), 2. Kartaca Savaşı sırasında Roma lejyonları ile savaşmış Kartacalı bir generaldir. Sonunda başarısız da olsa, savaş fillerinin eşlik ettiği ordusunu karlı Alpler’den geçirerek İtalya’yı işgal etmeye çalışması ona günümüze kadar canlılığını koruyan büyük bir ün kazandırmıştır.
Hannibal’ın yenilgiye uğramasına rağmen askeri taktiklerdeki ustalığı onu antik dünyanın en tanınmış ve en korkulan kumandanları arasına sokmuştur. 2 bin yıl sonra bile Fransa ve İtalya’daki dağlarda yolculuk sırasında kayalara kazınmış ismine rastlayanlar olmuştur.
Hannibal, 1. Kartaca Savaşı sırasında Roma tarafından yenilgiye uğratılan General Hamilcar Barca’nın oğludur. Babası oğlundan, henüz dokuz yaşındayken hayatını şehrin büyük düşmanlarına karşı savaşmaya adayacağına dair Tanrı Baal’e yemin etmesini istemiştir (Hannibal “Baal’ın Zerafeti” anlamına gelmektedir).
Hannibal MÖ 221 yılında Kartaca ordularının komutanlığına geldi. İki yıl sonra istila hareketine başladı. Yirmi 5 bin askerden oluşan Kartaca güçlerinin binlerce atı ve birkaç düzine fili bulunuyordu. Kesin rotası bilinmemekle birlikte en son Kuzey İtalya’daki Torino Şehri’ne kadar ulaştığı bilinmektedir. Askerlerinin yarısından fazlasının ve fillerinin büyük çoğunluğunun bu yolculuk sırasında öldüğü tahmin edilmektedir. Sonraki 17 yıl boyunca Hannibal, Roma’yla kendi arka bahçesinde savaştı. Düşmanlarının karşısında hiç savaş kaybetmemiş ama Romalılar Kartaca’ya saldırınca geri dönmek zorunda kalmıştır. MÖ 202 yılında Zama Savaşı’nda yenilgiye uğrayan Hannibal, Tyre şehrine sürgüne gitmiş ve Kartaca’ya asla geri dönmemiştir.
Ne var ki Hannibal’ın Roma’yla olan savaşı bitmemişti. Yunan Seleucid İmparatorluğu’na askeri danışman olmuş ve Roma müttefiklerini yenen Bithynian Donanması’nı kumanda etmiştir. Romalılar Hannibal’ı yakalama kararı vermişler ve Bithynian kralına onu teslim etmesi için baskı yapmışlardır. Hannibal ise Romalılar onu yakalamadan önce intihar etmiştir.
2. Kartaca Savaşı’nın Roma zaferi ile sonuçlanması tarihte önemli bir dönüm noktasıdır. En korkunç düşmanının yenilgisiyle Roma, Akdeniz dünyasındaki askeri üstünlüğünü kurmuştur. Bu konumunu yüzyıllar boyunca koruyacaktır.
1- Hannibal’ın adı İngiliz yazar Jonathan Swift (1667-1745) tarafından 1726 yılında yazılan klasik eser Güliver’in Seyahatleri’nde de geçmektedir.
2- Mark Twain’in (1835-1910) çocukluğunu geçirdiği Missouri’deki Hannibal şehri, adını Kartacalı komutandan almaktadır. Kasaba ve onun sakinleri, Twain’in en bilinen romanlarından biri olan 1885 tarihli Hucklebery Finn’in Maceraları’na ilham kaynağı olmuştur.
3- Kartaca, 3. Kartaca Savaşı (MÖ 149-146) ile kesin bir biçimde Roma tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Kinci Roma askerleri şehrin etrafındaki tarlalara tuz dökerek onun bir daha gelişmemesini garantiye almak istemişlerdir. Tarihçilerin bu hikayeyle ilgili şüpheleri olsa da Kartaca’nın bir daha asla Akdeniz’deki Roma egemenliğini tehdit edemediği bilinen bir gerçektir.
Mencius
İnsan doğası özünde iyi midir, yoksa kötü müdür?
Mencius (MÖ 371-289) insanların temelde iyi oldukları düşüncesini savunması ile tanınmaktadır. Yazıları büyük ölçüde filozof ve din adamı Konfüçyus’tan (MÖ 551-479) etkilenmiştir. Mencius’un yazıları Çin felsefesinin temel metinleri arasında yer almakta ve ölümünden 2 bin yıl sonra bile hâlâ etkili olmaya devam etmektedir.
Mencius, bugünkü sınırlarla Doğu Çin’de hüküm sürmüş olan Zhou Hanedanı döneminde doğmuştur. “Savaşan devletler dönemi” olarak anılan bir karmaşa ve siyasi ayrışma çağında yaşamıştır. Babası, Mensius üç yaşındayken ölmüştür. Bunun üzerine eğitimi ile annesi ilgilenmiş ve efsaneye göre oğlu için doğru öğretmeni bulana kadar çok sayıda farklı şehri dolaşmıştır.
Annesinin sonunda bulduğu öğretmen, Konfüçyus’un torunu Zisi’ydi. Öğrencisine Konfüçyusçu ahlak ve felsefe dersleri verdi. Konfüçyus gibi Mensius da devlet memuru olarak çalıştı. Çin’de seyahat ederek düşüncelerini yaydı.
Mencius insanların dört erdeme yatkın olarak doğduğuna inanıyordu: empati, başkalarına saygı duyma, doğru ile yanlışı ayırma ve kabahat işlediğinde utanma. Tüm diğer erdemlerin “dört başlangıç” adını verdiği bu dört unsurdan kaynaklandığına inanıyordu. Hasımları olan Mozi (MÖ 470-391) ve Yang Zhu (MÖ 440-360) insanların doğuştan herhangi bir erdeme sahip olmadıklarını, aksine ahlakın eğitim ve deneyim yoluyla öğrenildiğini savundular.
Mencius politika hakkında da yazılar yazdı. Aynı zamanda Konfüçyus’un düşüncelerinin inceliklerine yoğunlaştı. Konfüçyus gibi o da bir yöneticinin erdemli olmasının önemine işaret ediyordu. Mencius buna ek olarak kötü yönetimiyle “göksel yetki”yi (mandate of heaven) kaybeden bir yöneticinin devrilmesinin doğru olacağını söylemişti.
1- Doğduğu Shandong’ta ona adanmış olan antik dönemden kalma eski bir tapınak, Çin Kültür Devrimi sırasında hasar görmüş, ancak 1980 yılında tamir edilerek yeniden ziyarete açılmıştır.
2- Filozofun yazılarını içeren bir derleme olan Mengzi, Konfüçyusçu düşüncenin dört temel kitabından biri olarak kabul edilmektedir.
3- Mencius’un bazı yazıları Yunan filozofu Plato’yu (MÖ 429-347) andırsa ve her iki düşünür aynı dönemde yaşamış olsa da, ikisinin birbirinden haberdar olduğunu gösteren herhangi bir kanıt yoktur.
Vitruvius
Bir yazar, mühendis ve asker olan Vitruvius, MÖ 80-15 yılları arasında yaşamıştır. On ciltten oluşan mimari kitabı, Roma’nın ünlü yollarının, tapınaklarının ve su kemerlerinin yapılmasında kaynak olarak kullanılmıştır. Yapı ve fizikle ilgili temel bilgilerin ve inşaatla ilgili can alıcı ipuçlarının yer aldığı De Architectura, yayınlanmasından yüzyıllar sonra bile bir rehber kitap olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
De Architectura aynı zamanda yazarıyla ilgili de temel bir bilgi kaynağıdır. Vitruvius, Julius Sezar’ın (MÖ 100-44) ve İmparator Augustus’un (MÖ 63-MS 14) yanında askeri