Küçük Paşa. Ebubekir Hâzim Tepeyran

üç yıl sonra köye döndüler. Ayrılık Salih’çe de, ana ve babasınca da tahmin edeceğimiz gibi teessürü mucip olmadı. Pek kayıtsızca ayrıldılar.

      Ali’nin kayıtsızlığına, Salih’in daima göz önünde büyütülüp öpülerek, okşanarak oğul-baba bağları kuvvetlendirilmemiş olması; Selime’nin teessürsüzlüğüne Salih’i zahmetsizce büyütmesi makul bir sebep olamazsa, mutlaka onu hâlen mesut ve istikbalini emin görmekten hasıl olmuş bir gönül rahatı o türlü teessürlere mahal bırakmamış demek lazım gelir. Salih’e gelince, her gün gördüğü sayısız askerlerden Ali’nin farkı, tesadüf ettikçe sert parmaklarıyla yüzünü sıkıp incitmesinden ibaretti. Dilinin şivesi gibi her hâliyle Salih’e pek kaba görünen Selime’yi, ona kıyas etmek kabil olmayacak kadar nazik, güzel kadınlar arasında, ayrılığından kederlenecek derecede sevmeye bir sebep bulunmamakla beraber, Selime’nin daima Haldun’la iştigal etmesi haset saikasıyla bir soğukluk peyda edebilirdi. “Alaca” denilen muhtelif renkli bir bezle yapılan seyyar siperlerle kolayca avlanan bazı ahmak kuşlar gibi köyde her dem taze bir bahar olmak hevesine düşen Selime, komşu kümesindeki folluğa yumurtlayarak ıstırabını defeden bir tavuk ve kocası bu tavuğu takip eden bir horoz teessürsüzlüğüyle ayrıldılar! Binaenaleyh Salih, Selime’ye başka bir folluğa bırakılan yumurtadan başka bir tavuk altında çıkan pilicin asıl yumurta sahibine bigâneliği kadar yabancı ve babasına da böyle bir tavuk yanında kanat sürüyen horoza karşı hissedilecek akrabalık kadar yakındı. “Kadınların en akıllısında ancak iki tavuk aklı kadar akıl vardır.” diyen Konfüçyüs bu Ali’yi görse: “Ancak bir horoz aklı kadar akıllı erkekler de vardır.” demekte tereddüt etmezdi.

      Hep kendi nefislerine kıyas ile ana baba ayrılıklarından kederli sanan bütün konak halkı teselli için ona karşı daha şefkatli görünmeye gayret ettikleri gibi, baba acısına dayanamayarak hasta olmasını, ölmesini temenni eden Naime Hanım bile “Zavallı çocuk bugün ne kadar mahzun duruyor!” diye bir iftirada bulundu. Suat Paşa’nın Bonmarşe’den, Pazar Alman’dan yeni oyuncaklar almaya memur ettiği Kâmil, oyuncakların ucuzlarını aramakla beraber kendi köylü zevkine kıyasen Salih’in memnun olacağını kuvvetle umarak bir kere dokunulunca başları birkaç dakika sallanan bir sarı inek, kıvrık boynuzlu kara bir öküz oyuncağı getirmişti… Suat Paşa, Salih’i öz evladı gibi terbiye ve talim ettirmek azminde idi; fakat altı yaşını geçmeden okutup yazdırmak için çocuğun tazip edilmesini istemiyordu. Salih altı yaşına yaklaştığı esnada, pratik suretiyle Fransızca öğrenmesi ve yedi yaşına gelince okutulması, yazdırılması kararlaştırılarak. Matmazel Aleksandrin Bujiye adında yirmi yaşlarında bir mürebbiye bulundu ve Salih, Nazikter ve Nevnihal’den ayrılarak mürebbiye ile bir odada yatmaya memur olduğu gece ağlaya ağlaya uyumuştu.