id="n25">
25
Maarif dergisi yayın hayatına 11 Nisan 1329 (24 Nisan 1913) başlamış 7 teşrinisani 1329 (20 Kasım 1913) tarihinde 11. Sayı çıkarıldıktan sonra kapatılmıştır.
26
Kevkeb-i Maarif dergisi yayın hayatına 20 kânunusani 1331 (2 Şubat 1916) talihinde başlamış üç ay kadar bir süre 9 sayı çıkarıldıktan sonra kapatılmıştır. Derginin tüm sayıları ele geçirilmediği için net olarak bu tarih tespit edilememiştir.
27
Mehmet Ömer Kazancı (2011) Yeni Irak gazetesi. Türkmen Kardeşlik Ocağı, yayın nu: 24. Bağdat.
28
Mehmet Hurşit Dakuklu, “Eski Bir Hikâyemiz”, Yurt gazetesi, sayı: 363, Temmuz 1977, s. 3.
29
Maarif dergisi tarafından “kısa hikâye” olarak nitelendirilen bu metin, asılında mizah üslubu ile yazılmış bir fıkra sayılır. Hikâyedeki kurgu, okuma yazma hikmetini gözlükte zanneden kişinin gözlükçüye gitmesi ve elindeki kitabı okumak için orada bulunan tüm gözlükleri deneyerek kendini gülünç duruma düşürme üzerine kurulmuştur. Dolayısıyla metinde cahillik ve kültür mizahı yapılarak kişinin içine düştüğü gülünç durum sergilenmiştir. Bkz: Hayder Adil Mohammed (2015) Kardaşlık Dergisinde Irak Türkmenlerinin Hikâyesi, doktora tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
30
Ata Terzibaşı Kerkük Matbuat Tarihi (2005) kitabında İngiliz işgalinden önce çıkan bütün gazete ve dergilerimizde Ali Kemal Kâhyaoğlu’nun yoğun bir şekilde katkısı olduğunu bildirmektedir. Ayrıca bak: Mehmet Ömer Kazancı (2019) Hışırtılar, TEBA, yayın nu: 2, Kerkük.
31
Mehmet Ömer Kazancı (2009) Mübarezeyi Aşk, Mahmut Nedim. Kerkük Vakfı. Yayın nu:37. İstanbul.
32
Mehmet Ömer Kazancı (2007) Türkmen Öykücülüğü, 1. Baskı 2007, ikinci baskı 2012, Kültür Bakanlığı, Bağdat. Sayfa 11.
33
Ber-taab: Devamlı yorgunluk,
34
Alud: karışmış
35
Tenezzüh: gezinti
36
Lerze: titreme, hoşnutluk
37
Tarap: sevinçlik, şenlik, şadlık
38
Sebzpuş: yeşilliklerle örtülü
39
Navâzan: nabız atması, damar vurması
40
Çalaki: suret, çeviklik
41
1
Bu yazı İstabnul Kardaşlık dergisinde yayımlanmıştır ( 2021, yıl 22, sayı 89)
2
Ata Terzibaşı (2005) Kerkük’te Matbuat Tarihi. Kerkük Vakfı. İstanbul.
3
Bu misyonları detaylı olarak öğrenmek için bkz: Mehmet Ömer Kazancı (2019) Hışırtılar. Sayfa 87. TBA yayınları, nu: 2.
4
Fethi Safvet’in hayatı ve çalışmaları için bkz: Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi: cilt 6, Azerbaycan- Irak (Kerkük) Türk Edebiyatı. Sayfa 416. (Hazırlayan: Suphi Saatçi) Kültür Bakanlığı, Ankara.
5
Maarif dergisi: Lisana Dair 1, sayı 4, sayfa 30 (13 Haziran 1329) Lisana Dair 2: sayı 5, sayfa 37 (17 Haziran 1329). Yazıların metinlerini bu çalışmanın son sayfalarına yeni harflerle, meraklıları için, aktarmış bulunuyoruz.
6
Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi: cilt 6, Azerbaycan- Irak (Kerkük) Türk Edebiyatı. (Hazırlayan: Suphi Saatçi) Kültür Bakanlığı, Ankara, sayfa 41.
7
Maarif dergisi: sayı 5, sayfa 33 (17 Haziran 1329). Yazının yeni harflerle metini için bkz: Ata Terzibaşı (2013) Kerkük Şairleri. Kitap 2, sayfa 231. Ötüken yayınları, İstanbul. Suphi Saatçi: (1997) Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi: cilt 6, Azerbaycan-Irak (Kerkük) Türk Edebiyatı. Sayfa 410. Kültür Bakanlığı, Ankara,
8
Bu konuda Ata Terzibaşı şunları söylemektedir: Ahmet Medeni “dilde sadeleşmeyi savunmakla birlikte bunu da – şiirde olduğu gibi- pek başaramamıştır”. Bkz: Kerkük Şiirleri, kitap 2, sayfa 228.
9
Ata Terzibaşı Kerkük Matbuat Tarihi kitabında Fethi Safvet’in adını ne Havadis gazetesi ne de vefat ettiği tarihine kadar çıkan diğer gazete ve dergilerde katkısı olan yazarlar arasında göstermemiştir.
10
Bunlar sırasıyla 2. , 3. , 4. Ve 5. sayılarda (Bir Mektup), (Yazmak Sanatı), (lisana Dair – 1) ve (Lisana Dair- 2) başlıklarıyla yayımlanmışlardır. İlk iki yazının yeni harflerle metni için bkz: Ata Terzibaşı ve Suphi Saatçi’nin adı geçen eserlerine. Bu araştırmada söz konusu ettiğimiz (lisana Dair) yazılarını araştırmanın sonuna aktarmış bulunuyoruz.
11
İslam Ansiklopedisi (1996) Genç Kalemler maddesi, cilt 14, sayfa 21-23. Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.
12
Genç Kalemler dergisi, 8 sayı çıkan “Hüsün ve Şiir” dergisinin uzantısıdır. Adı 9. sayıdan itibaren “Genç Kalemler” olarak değiştirilmesiyle yayın hayatına 1911’de bailamıştır. Dört cilt halinde toplam 33 sayı çıkan dergi, Balkan Savaşı sırasında, Selanik bçlgesinin Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmasıyla Kasım 1912’de yayın hayatına son vermiştir.
13
Bu birinci yazı derginin 2. cilt, Nisan 1912 tarihinde yayımlanmıştır.
14
Ahmet Bozdoğan (2007) birinci Yeni Lisan Makalesini Milli Edebiyat Akımının Bildirgesi Olarak Okumak. C. Ü. İlahiyat Fakültesi dergisi. X1/2, sayfa 251- 266.
15
Nazım H. Polat (2020) Yeni Lisan”da Divan Edebiyat Eleştirisi. Türk Dili. Yıl 69, sayı 821, sayfa 18- 29
16
Yazının tam metnine: internet arama sistemleri yoluyla (Ömer Seyfettin’in “Yeni Lisan” birinci makalesi) adresiyle ulaşabilirsiniz.
17
Nazım H. Polat (2020) adı geçen yazı.
18
Ata Terzibaşı, Osmanlı döneminde çıkarılan Havadis gazetesinin dilinin “inşavî”, Maarif dergisinin dilini “Osmanlıcanın son yıllarında yaygın olan ve henüz sadeleşmemiş yazı üslubunu yansıtmaktaydı” şeklinde değerlendirmektedir. Bkz: Kerkük Matbuat Tarihi (2005) sayfa 58 ve 64.
19
Bunlara, Bağdat’ta çıkarılan Yeni Irak gazetesinin sahibi ve başyazarı Celil Yakup’u bir örnek olarak gösterebiliriz. Dil Savaşı adlı yazısında Türkçenin sadeleştirilmesini şu cümleyle savunmaktadır: “Türkçe değişmiyor, yalnız özlülüğe doğru yürüyor, öz benliğine kavuşuyor”. Bkz: Mehmet Ömer Kazancı (2011) Yeni Irak gazetesi, Türkmen Kardeşlik Ocağı, yayın nu: 24, sayfa 41. Tevfik Celal’i bir diğer örnek