Mozart. Büke Aydın

Mozart ayrıca, ilk temsili izleyen günlerde aynı başarının devam ettiğini, pek çok aryanın alkış sonucu tekrarlandığını, Milanoluların Wolfgang’a, Roma’da aldığı unvan ve Bologna akademisine kabul edilmesi nedeniyle il Cavaliere filarmonico (Filarmoni Şövalyesi) adını taktıklarını belirtiyordu. Zaten İtalyanlar hemen herkese bu tarz isimler takmalarıyla tanınmışlardı. Çağın önemli bestecisi Johann Adolf Hasse de, Saksonyalılığına vurgu yapmak için, Il Sassone olarak adlandırılıyordu. Leopold Mozart, oğlunun başarısını Salzburg’a bildirdikten sonra, 2 Ocak 1771’de Padre Martini’ye de ayrıntılı bir mektup yolladı. Başarıda onun da büyük payı olduğuna inanıyordu. İyi ve sağlıklı bir yeni yıl dileğiyle başlayan mektupta, Milano’da operanın hazırlıkları süresince yaşadıklarını anlatıp Wolfgang’ı nasıl engellemeye çalıştıklarını açıkladı. Ancak sonunda orkestradakilerin hepsi, yapıtın müzikal yönden açık, anlaşılır ve kolay çalınabilir olduğu konusunda hemfikir olmuş, şarkıcılar da memnuniyetlerini belirtmişlerdi. Leopold Mozart, Padre Martini’nin sağlık haberlerini almaya devam edeceklerini umduğunu, Wolfgang’ın da en içten saygılarını gönderdiğini bildirerek mektubunu noktalıyordu.105

      Başarılı opera temsilinin ardından, Mozart’lar önceki Milano ziyaretlerinde olduğu gibi, soyluların konaklarındaki konserlere katılmayı sürdürüyorlardı. Bunların arasında ilk sırayı, en büyük yardımı ve desteği gördükleri, opera siparişini onun gayretleri sonucu elde ettikleri Kont Firmian geliyordu. Ocak ayı boyunca Mozart’lar, Milano’dan çevre kentlere kısa geziler yaptı. Bunların içinde Verona’ya yapılan, Wolfgang’ın bu kentin Accademia Filarmonica kurumuna kabul edilmesi ve fahri şefliğine getirilmesini sağladığı için önemlidir. Ayrıca Torino, Brescia gibi kentlere kısa yolculuklar yaparak İtalyan yarımadasının kuzeyini olabildiğince tanımaya çalışıyorlardı. Özellikle Wolfgang’ın aylardır süren yoğun çalışma temposunun ardından, biraz dinlenmeye ihtiyacı vardı. Eve yazılan mektuplar yeniden ikisinin kaleminden çıkmaya başlamıştı. Operanın temsillerine başarıyla devam ediyor oluşu, hâlâ ilk haberdi. Wolfgang ablasına, kopistin yapıtı, Lizbon sarayına göndermeye hazırlandığını müjdeliyordu.

      Eve dönüş

      11 Şubat 1771’de Venedik’e geldiklerinde karnaval başlamak üzereydi. Tüm İtalya’nın en renkli, en müzik dolu eğlencesini Leopold Mozart kaçırmak istememiş, gezi programını ona göre ayarlamıştı. Hemen her gece operaya gidiyor, ardından balolara katılıyorlardı. Kanallarda gondolla gezmek, birbirinden ilginç maskeleri incelemek ikisi için de son derece eğlenceliydi. Yaklaşık bir ay kaldıkları Venedik’ten sonra Padova ve Vicenza üzerinden geçerek tekrar Verona’ya ulaştılar ancak bu kez rotalarını kuzeye, Salzburg’a doğru çevirmişlerdi. Padova’da çok kısa kalmalarına karşın Wolfgang, iki farklı yerde konser vermiş; ayrıca kentte seslendirilmek üzere bir oratoryo siparişi almıştı. Malikânesinde konserler düzenleyen müzik tutkunu Prens Giuseppe Xiemenes, büyük olasılıkla oratoryonun aynı yılın Paskalya döneminde sahnelenmesini tasarlamıştı. Ancak KV 118, Betulia liberata (Kurtarılmış Bethulia) adlı librettonun bestelenmesi 1771 yaz aylarında gerçekleşebilmişti. Yapıtın Padova’ya gönderildiğine ve seslendirmenin gerçekleştiğine dair kesin bir kayıt yoktur; ancak Mozart’ların 1771 sonbaharında yaptıkları ikinci İtalya gezisi sırasında çalınmış olabilir.

      Salzburg’a ulaşmak üzere İtalyan yarımadasını terk etmeye hazırlandıkları 1771 Martı’nda, Verona’da bulundukları sırada Milano’dan gelen bir haber Mozart’ları çok sevindirmişti. Mitridate’nin elde ettiği büyük başarıyı göz önünde bulunduran opera yöneticileri, 1772-1773 sezonunun açılış temsilini yine Wolfgang’ın bir eseriyle yapmak istiyordu. Bu, yaklaşık iki yıl sonra 26 Aralık 1772 tarihinde, il Cavaliere filarmonico’nun ya da yetenekli küçük Alman çocuğun yeni bir yapıtla Milano seyircisinin karşısına çıkması anlamına geliyordu. Çalışma şartları tıpkı ilk seferki gibiydi, Wolfgang’ın birkaç ay öncesinden kente gelmesi yeterli olacaktı. Verona’dan ayrılmadan Leopold Mozart’ın kulağına çalınan bir başka haber, keyfinin iyice artmasına neden olmuştu. Viyana’dan ulaştırılan bir notta, ayrıntıları Salzburg’a gönderilen bir mesajın, Wolfgang için büyük bir onur kaynağı olacağı bildiriliyordu.

      28 Mart 1771’de bütün aile Salzburg’da bir araya geldiğinde aradan on beş aydan fazla bir zaman geçmişti. Bu süre zarfında birbirlerinin yaşadıklarını mektuplar aracılığıyla takip etmişlerdi ama yine de konuşacak ve anlatacak çok şeyleri vardı. Birkaç gün sonra Viyana’dan beklenen haber geldi. İmparatoriçe Maria Theresia, oğlu Arşidük Ferdinand’ın düğün töreni sırasında, Wolfgang’ın da bir serenatla yer almasını uygun görmüştü ve durum kendisine bildiriliyordu. Üstelik aynı kutlamalar sırasında ünlü besteci Johann Adolf Hasse’nin de bir operasının seslendirilecek olması, olayın ciddiyetini ve Wolfgang’a yüklenen görevin önemini artırıyordu. Düğün töreni, 1771 Ekim ortasında gerçekleşecekti; bu, Wolfgang’ın yaz sonunda yeniden Milano’ya gitmesi anlamına geliyordu. Üstelik Arşidük Ferdinand, yüzlerce yıldır sanata büyük destek veren Este ailesinin bir üyesi olan Prenses Maria Beatrice Ricciarda’yla evleneceği için, törenlerin sanatsal yönden kusursuz olmasına büyük özen gösteriliyordu. Kayıtlara festa teatrale ya da serenata olarak geçen bu sipariş, Barok Dönem’de çok yaygın olan, özellikle kutlamalarda seslendirilen vokal kantat anlamına geliyor, solistler ve koronun yanında dansın yer aldığı bölümleri de içeriyordu.

      Viyana Sarayı’ndan gelen bu sipariş gerçekten çok önemliydi. Bu, Habsburg hanedanıyla akrabalık ilişkileri bulunan Milano ve çevresinde olanların başkentte dikkatle izlendiği anlamına geliyordu. Bir süre önce İmparatoriçe’nin huzurunda çalan bu yetenekli çocuğun kazandığı başarı, üstelik opera gibi İtalyanların çok hassas ve güç beğenir davrandıkları bir alanda elde edilmişse rastlantı olamazdı. Viyana’nın bunu görmezden gelmesi düşünülemezdi. Ancak desteklemenin de bir sınırı vardı, bu siparişin verilmesinden yaklaşık sekiz ay sonra, İmparatoriçe Maria Theresia’nın Wolfgang’la ilgili düşünceleri, akıllara yeniden soru işaretleri takılmasına neden olacaktı. Ama önce siparişin bestelenmesi ve sahnelenmesi gerekiyordu.

      İkinci kez İtalya-Ascanio in Alba

      Leopold Mozart ve Wolfgang, 13 Ağustos 1771’de Milano’ya doğru yola çıktılar. İlk gezilerindekine benzer bir güzergâh izleyerek 21 Ağustos’ta kente ulaştılar. Salzburg’la mektuplaşma yeniden başlamıştı. Bestelenecek metin henüz ellerine ulaşmadığı için yapacakları fazla bir şey yoktu. Wolfgang sıcaktan şikâyet ediyor, Milano’ya bir aydır tek damla yağmur düşmediğinin söylendiğini aktarıyordu. Ayrıca kaldıkları yerde hemen her odadan müzik sesi geliyor, bu da çocuğun aklına hep yeni fikirler doğmasına neden oluyordu: “Üstümüzde bir kemancı kalıyor, altımızda bir başkası var; tam yanımızdaki odada bir şan öğretmeni ders veriyor, üst katın son odasında ise bir obuacı var. Beste yapmak için oldukça eğlenceli bir ortam, insanın aklına bir sürü fikir geliyor.”106

      30 Ağustos’ta Wolfgang’ın besteleyeceği yapıtın metni ellerine ulaştı. Giuseppe Parini tarafından kaleme alınan libretto, Ascanio in Alba (Ascanio Alba’da) başlığını taşıyor ve bu tip kutlamalar için kaleme alınan eserlerin çoğunda olduğu gibi mitolojik bir konudan yola çıkıyordu. Yapıt içinde dans bölümlerinin yer alması ayrı bir özen gerektiriyor, Wolfgang’ı yine yoğun bir çalışma temposu bekliyordu. Ancak 13 Eylül tarihli mektupta Leopold Mozart evdekilere şu müjdeyi veriyordu: “Serenata’dan çok, iki bölümlü bir azione teatrale