эканини айтди.
Иброҳим Адҳам деди:
– Уч шартим бор, рози бўлсангиз йўлдош бўламан. Биринчиси, хизмат қилиш. Иккинчиси, намозга азон айтиш.
Учинчиси, қўлимизга тушган ҳамма нарса сизники бўлади.
Бир оқил киши деди:
– Эй Иброҳим, менинг айбимни айтинг. Иброҳим Адҳам деди:
– Сизнинг айбингизни ахтарадиган эмасман. Сизга дўстлик кўзи билан боқдим, шунинг учун сизда нимани кўрсам, хуш кўрдим.
Сўрадилар:
– Дунёда нима иш қилдинг?
Иброҳим Адҳам деди:
– Дунёни дунё аҳлига бердим. Охиратни ҳам истаганларга қўйдим. Ўзим Унинг дийдорини истаб Ҳақ зикрига машғул бўлдим.
Сўрадилар:
– Сени жуда қаттиқ бахил дейдилар?
Иброҳим Адҳам деди:
– Рост айтадилар. Бахиллигим учун Балх подшоҳлигини тарк этдим.
Сўрадилар:
–Мўмин кишининг белгиси нима?
Иброҳим Адҳам деди:
– Мўмин кишининг белгиси шуки, сукути фикр бўлади, қарагани ибрат бўлади, юргани тоат бўлади.
Иброҳим Адҳамдан сўрадилар:
– Кунингизни қандай ўтказасиз?
Иброҳим Адҳам деди:
– Тўрт от сақлайман: бирининг номи шукур, бирининг номи сабр, бирининг номи ихлос ва бирининг номи тавба. Агар менга неъмат келса, шукур отига миниб, унинг олдига чиқаман. Агар менга малол юзланса, ихлос отига миниб, рўбарў бўламан. Агар менга бало келиб, офатга йўлиқсам, сабр уловига миниб келажакка интиламан. Ва агар менда гуноҳ пайдо бўлса, тавба отига миниб, қувлаб қочаман.
Иброҳим Адҳам деди:
Дунёни ямадик, йиртиб олиб динимиздан,
Дин ҳам кетди, дунё ҳам кетди қўлимиздан.
Иброҳим Адҳам деди:
– Эй ғийбатчи, дўстларингга дунёинг билан бахиллик қилдинг, душманларингга охиратинг билан сахийлик қилдинг. Сен бахиллик қилган ўрнингда кечирилмайсан, сахийлик қилган ўрнингда мақталмайсан.
Бир кўнгилга икки нарса – Худо ва дунё муҳаббати сиғмайди.
Бир қавмга ҳукмрон бўлгандан кўра бир нафсга ҳоким бўлган афзалроқ.
Амалсиз ақл – ақл эмас.
Киши ҳалол луқма емагунча Аллоҳга етишмайди.
8. РОБИЪА АДАВИЯ
Робиъа Адавия илоҳий ишқ ғоясини тарғиб этган биринчи мутасаввиф аёлдир. Робиъа тахминан 95/713 йилда Басрада туғилган. Оилада тўртинчи фарзанд бўлгани учун унга «Робиъа» деб исм қўйишган. Тақводор оилада тарбия топган Робиъанинг Аллоҳга иштиёқи кучли бўлган. Басрада қаҳатчилик бўлиб, кўплаб одамларнинг ёстиғини қуритган. Робиъанинг ота-онаси, сўнг опалари ҳам вафот этишган. Робиъа оғир жудоликда ҳам Аллоҳга шукр ва сабр билан яшайди. Бир жоҳил одам унинг уйига эгалик қилиб, Робиаъни арзимас пулга сотиб юборади. Робиъа ўсмир бўлишига қарамай, хожаси буюрган ишларни сўзсиз адо этади. Кундузи меҳнат билан, кечаси ибодат билан машғул бўлади.
Бир куни хожаси уйғониб кетиб, Робиъанинг хонасидан таралаётган шуълани пайқайди. Бу ҳолдан ғазабланиб, эшикни очиб ҳайратда қолади. Занжирсиз қандил Робиъанинг саждагоҳи