.

сапалық көрсеткіштердің базалық мәніне көбейтеді.

      Яғни ЖС=ΔЖС*ЖӨО=+20*4=80.

      Ал сапалық факторлардың әсерін есептеу үшін оның ауытқуын сандық факторлардың нақты мәніне көбейтеді.

      Яғни ЖӨ=ΔЖӨ*ЖСІ=+1*120=120

      Жалпы әсері 80+120=200

      Сонымен, абсолюттік айырма әдісінің көмегімен тізбектелінген қойылымдар әдісінде алынған нәтиже алынады. Бұл жерде жеке факторлар әсерінен болған нәтижелік көрсеткіш өсімінің сомасы оның жалпы өсіміне тең болуы керек.

      Қатысты айырма әдісі – бұл коэффициентнемесе пайыз түрінде көрінетін факторлық көрсеткіштердің қатысты өсімі пайдаланылатын әдіс.

      Қатысты айырма әдісі нәтижелік көрсеткіш көбейтінді түрінде есептелген кезде ғана қолданылады.

      Бұл әдісті қолдану өте көптеген факторлардың (8-10 және одан көп) әсер етуін есептеу қажет болған жағдайда тиімді болады.

      Біздің мысалымыз бойынша, нәтижелік көрсеткіш – бұл өндірілген өнімдердің көлемі, яғни оған 4 фактор әсер етеді деп қарастырайық:

ӨК=ЖС*К*Ұ*СӨ

      Енді осы факторлардың шығарылған өнім көлеміне әсерін анықтайық.

      1- фактордың әсерін есептеу үшін (ЖС) нәтижелік көрсеткіштің базалық мәнін 1-фактордың ауытқуына көбейтіп, шыққан санды осы фактордың базалық мәніне бөлеміз. Формула түрінде келесідей болады:

1Ф=Z₀*Δ1Ф/1Ф₀ӨК_жс=ӨК₀*ΔЖС/ЖС₀=400*20/100=+80

      Қорытынды, есептеу көрсетіп отырғандай, өткен жылмен салыстырғанда жұмысшылардың орташа тізімдік саны 20 адамға көбейді, соның әсерінен ӨК 80 мың теңгеге көбейген.

      2- фактордың әсерін есептеу үшін (К) нәтижелік көрсеткіштің базалық мәніне 1-фактордың әсерін қосып, одан шыққан санды 2- фактордың ауытқуына көбейтіп, оны осы 2-фактордың базалық мәніне бөлеміз. Формула түрінде келесідей болады:

2Ф=(Z₀+Δ1Ф)*Δ2Ф/2Ф₀

      ӨКк=(ӨКо+ ӨК_Жс)*АК/Ко=(400+80)*8,3/200=+20 мың теңге

      3- фактордың әсерін есептеу үшін (Ұ) нәтижелік көрсеткіштің базалық мәніне 1және 2 факторлардың әсерін қосып, одан шыққан санды 3-фактордың ауытқуына көбейтіп, оны осы 3-фактордың базалық мәніне бөлеміз. Формула түрінде келесідей болады:

3Ф=(Z₀+1Ф+2Ф)*Δ3Ф/3Ф₀ӨК_ұ=(ӨК₀+ ӨК_жс+ ӨК_к)*ΔҰ/Ұ₀=(400+80+20)*(-0,5)/8=-31,25 мың теңге

      Қорытынды, есептеу көрсетіп отырғандай, 4-фактордың әсерін есептеу үшін (СӨ) нәтижелік көрсеткіштің базалық мәніне 1, 2 және 3 факторлардың әсерін қосып, одан шыққан санды

      4- фактордың ауытқуына көбейтіп, оны осы 4-фактордың базалық мәніне бөлеміз. Формула түрінде келесідей болады:

4Ф=(Z₀+1Ф+2Ф+3Ф)*Δ4Ф/4Ф₀ӨК_ұ=(ӨК₀+ ӨК_жс+ ӨК_к+ӨК_ұ)*ΔСӨ/СӨ₀=(400+80+20+(-31,25))*0,7/2,5=131,25 мың теңге

      Қорытынды, есептеу көрсетіп отырғандай, жалпы әсері: 80+ 20 + (-31,25)+131,25=200 мың теңге. Көріп отырғанымыздай, есептеулердің нәтижесі өткен әдістермен бірдей болып шықты.

      Интегралды әдіс – бұл тізбектелген қойылымдар, абсолюттік айырма және қатысты айырма әдістеріне қарағанда факторлардың әсер етуін есептеу кезінде неғұрлым нақты нәтиже алуға мүмкіндіктер беретін әдіс. Себебі факторлардың өзара байланысынан пайда болған нәтижелік көрсеткіштің қосымша өсімі соңғы факторға қосылмайды, олардың арасында бірдей болып бөлінеді.

      Факторлардың әсер етуін есептеу алгоритмін қарастырайық.

f=xyΔf_x=1/2Δx (y₀+y₁)Δf_y=1/2Δy (x₀+x₁)

      Біздің