Rozwijanie poczucia własnej wartości u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Danuta Wosik-Kawala

pomoc wychowankowi w odnajdywaniu jego mocnych stron. Zwraca on uwagę na to, że nauczyciel powinien starać się odnaleźć zdolności i talenty dziecka, a następnie delikatnie je w tę stronę kierować. Autor ten stwierdza, że uczniowie, którzy przychodzą do szkoły z negatywnym nastawieniem wobec siebie, będą później postępować zgodnie z tym schematem, a zadaniem nauczyciela będzie dotrzeć do tego, jak uczeń widzi siebie samego i wzmocnić jego poczucie własnej wartości (por. A.L. McGinnis 1996, s. 73).

      Rozdział II

      Metodyka pracy z grupą

      Zarówno teoretycy, jak i praktycy zajmujący się zagadnieniem pracy profilaktyczno-wychowawczej z grupą są zgodni co do tego, że praca ta powinna przebiegać według ustalonych reguł, określonych etapów i strategii, z uwzględnieniem metod dostosowanych do uczestników zajęć. Właściwie zaplanowany program pracy z grupą powinien zawierać propozycje jego ewaluacji. Powyższe zagadnienia są tematem niniejszego rozdziału.

      Etapy pracy z grupą

      Każdy program wychowawczy powinien mieć określoną strukturę, uwzględniającą jego cele, treści, metody – dostosowane do uczestników zajęć. Może on być realizowany według podanego niżej schematu (por. K. Sawicka 1998, s. 20–21; D. Wosik-Kawala 2007, s. 98):

      1. Pierwszy etap pracy z grupą to stworzenie odpowiedniego kontaktu terapeutycznego, co umożliwią następujące fazy wstępne: wzajemne poznanie się członków grupy (w przypadku gdy jest to grupa powołana w celu terapeutycznym i należą do niej uczniowie niebędący uczniami tej samej klasy), wypracowanie norm grupowych, stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania przez integrację zespołu. W czasie pierwszych spotkań prowadzący zajęcia powinni przeprowadzić wstępną diagnozę problemów uczestników spotkania, choćby na podstawie obserwacji uczestniczącej oraz wywiadów z dziećmi.

      2. Drugi etap to praca właściwa, zmierzająca do korekty wadliwych postaw i zachowań dzieci (w tym przypadku zwiększenia poczucia własnej wartości); obejmuje nabywanie nowej wiedzy i doświadczeń, ćwiczenie nowych zachowań. Na początku tego etapu prowadzący muszą się liczyć z oznakami oporu ze strony uczestników, przejawiającymi się w milczeniu i odmowie uczestnictwa w niektórych zabawach czy innych ćwiczeniach, które odbierają oni jako zagrażające, a także w zachowaniach agresywnych.

      3. Etap końcowy to podsumowanie zdobytych doświadczeń i umiejętności, wskazanie na osoby lub grupy mogące udzielić uczestnikom wsparcia w trudnych dla nich sytuacjach.

      Podobnie każde spotkanie terapeutyczne przebiega według pewnych faz. Zajęcia zwykle rozpoczynają się od powitania grupy, najczęściej rytualnego, które wprowadza dzieci w inny świat i daje sygnał do rozpoczęcia wspólnych działań. W przypadku uczniów w młodszym wieku szkolnym może to być piosenka czy rymowanka zapraszająca dzieci do zabawy. Następnie proponuje się dzieciom ćwiczenia: energetyzujące, gdy grupa jest zbyt osowiała i zniechęcona, bądź wyciszające, gdy jej członków rozpiera energia. Mogą to być również ćwiczenia integrujące zespół, co jest szczególnie ważne w początkowym okresie pracy. Kolejne ćwiczenia służą realizacji celów programowych, czyli w przypadku prezentowanego programu – rozwijaniu poczucia własnej wartości, budzeniu wiary w siebie, kształtowaniu kompetencji społecznych. Prowadzący zajęcia stawia zadania, które dzieci wykonują, pracując najczęściej w grupach (również w parach) lub indywidualnie, aby następnie zaprezentować rezultaty przed nauczycielem i klasą. Formy prezentacji są różne, zależnie od typu zadania, celu i możliwości dzieci. Mogą to być formy werbalne (dokończenie zdań, opowiadanie) lub niewerbalne (rysunek, scenka). Konieczne jest również omówienie wykonanych ćwiczeń, ponieważ – jak zauważa K. Sawicka – przyczynia się ono do refleksji nad sobą i własnymi problemami, a włączenie procesów werbalizacji podnosi sprawność słownego wyrażania własnych emocji, przeżyć, doświadczeń (K. Sawicka 2006, s. 81). Pomocne mogą być tu pytania typu: „jak się czułeś(-aś), wykonując to ćwiczenie?”, „czego się nauczyłeś(-aś) podczas tego ćwiczenia?”. Równie ważne jest zakończenie zajęć – ten etap powinien zawierać podsumowanie spotkania, umożliwiać określenie samopoczucia dzieci na zajęciach i wypowiedzenie się na temat tego, co się im na zajęciach podobało, a co nie. Najczęściej przybiera to formę tzw. rundki, w czasie której dzieci, siedząc w kręgu, wypowiadają się po kolei, czemu towarzyszy przekazywanie sobie symbolicznego przedmiotu (np. maskotki grupy). Zajęcia warto zakończyć rytualnym pożegnaniem.