dat hy naastenby alles moes gehoor het, kan nie veel tot haar ontsetting bydra nie. Dis net asof sy dink, heeltemal objektief en rasioneel: Beter so, dan weet hy ook, want ek sal tog nooit weer op my gemak naby hom kan wees nie.
Louis Paulter gaan die woonstel binne en druk die deur agter hom toe. Hy voel skielik oud, en wag vergeefs op die woede wat hom volgens die eis van die oomblik moet laat reageer.
“Jy weet tog ek sal enige oomblik inkom, en nogtans lyk dit of jy wou hê ek moet luister.”
“Net om jou te wys dat ek nie ’n duiwel vir jou witbroodjie omgee nie,” antwoord Barbara. “Sy en haar gespuis.”
“Dus gaan jy nie die rol kry nie. En jy wou wraak neem. Dis jammer dat juffrou Schoon die naaste slagoffer was.”
“Ja, so bitter jammer. Wil jy haar nie gaan troos nie? Sy is mos weerloser as jou vrou. ’n Mens sou nooit dink dat sy in staat sou wees om agteraf te konkel nie.”
“Dit werk nie so nie, Barbara, en jy weet dit tog. Die beste een wen.” Hy hou sy stem laag. Dis laat in die aand, die koshuis het verstil, en die klanke van ’n rusie sal ver dra.
“Dis net baie jammer vir jou, Louis Paulter. Nou sal jou kind nie hierheen kom nie. Dit was die voorwaarde.”
“Nee, jy maak ’n fout. Die voorwaarde was nie dat jy die rol kry nie. Die voorwaarde was dat ek nie in jou pad sal staan nie. En ek het nie. Ek het so ver uit jou pad gaan staan dat jy besig is om ’n yslike gek van jouself te maak.”
“Ek gaan tog wel ’n rol in die film hê, Louis. Wat jy met jou kind doen, is jou saak. Ek kan jou nie verhinder om hom te bring nie. Maar jy verwag sekerlik nie dat ek vir hom ’n tere moedertjie sal wees nie.”
“Dit verwag ek buitendien nie. Maar hy kan koshuiskos eet, en toesig sal hier genoeg wees. Die tyd is verby dat ek my kind sal ontbeer om ’n voos huwelik te probeer red.”
“Ek sê mos, doen soos jy wil. Dalk sal juffrou Schoon hom vir jou oppas.”
“Ja, dit het jy ook nog op my gelê, dat ek haar namens jou om verskoning sal moet vra.”
“Asseblief nie namens my nie. Sy het net gehoor wat sy lankal moes.”
“Sy is die enigste Afrikaans-leerkrag. Bedank sy en gaan hier weg, sit ek in die sop. En dit sal jou skuld wees, Barbara.”
“Kontinuïteit, nie waar nie?” sê sy soet. “Dan moet jy weer in ’n nuwe een se ogies leer kyk. En daarvan gepraat: Stacey bied my kontinuïteitswerk aan. Dis vir my om daaroor te besluit.”
Met ’n skrik wat diep slaan, moet Louis erken dat hy haar op hierdie oomblik haat. Is daar ooit nog liefde? Of was daar ooit? Hoe ver en diep lê sy skuld in hierdie toestand? Het hy, wat hom ’n opvoeder waan, gereken dat hy hierdie vrou sal kan verstaan en vervul? Of het hy hom maar net laat lei op ’n weg van algemene bekoring?
Dit tog nie. Hy was so seker dat hulle mekaar sou aanvul. Hy met sy swaar erns, sy met haar ligter aanslag. Hy kon haar toe nie ontbeer nie. Sy het die donkerheid in hom besweer, daardie ingebore melancholie wat hom met so ’n swart greep kon beetkry.
Nou besef hy dat hy aan natuurlike depressie gely het na Blanche se dood en die verwydering van Jacobie. En hy het te gou die bekende omgewing verlaat. Die spreekwoord sê mos jy moenie te gou van ’n graf af weggaan nie. In die vreemde het hy die waarheid daarvan ervaar sonder om dit te kon definieer. Barbara was iets om aan vas te gryp, ’n warm, lewende miskenning van die leed. ’n Herinnering aan die agtergelate.
Hy weet nie meer wat hy die meeste gevrees het nie: die koudheid van die vreemde, of die vooruitsig om terug te keer na die leegheid van ’n bekende bestaan. Barbara was ’n verweer teen albei.
Hoe wens hy dat hy haar weer kon beleef soos in die nuwe varsheid van hulle verbintenis. Sy het op die kruin van erkenning en glans gevaar. Haar foto het gepryk by alle kaartjieslokette oor die land heen. Hulle huwelik het publisiteit geniet. Na ’n paar maande het die insinking begin kom namate sy doodgeswyg is.
Onvergenoegdheid . . . sy aanstelling by JC Vos, en haar onwil om in ’n vorm gegiet te word, om aan ’n vooropgestelde beeld te voldoen. Sy het skynbaar besluit om passief te wees. Niks negatiefs te doen, maar ook niks positiefs nie.
Wat sy egter vanaand gedoen het, grens aan die onvergeeflike. Hoe Petro Schoon in die woonstel beland het, is vir hom nie duidelik nie: of sy ingevra is deur Barbara, en of sy op haar eie gegaan het. Hy weet net dat, toe hy nog aankom, hy reeds die kenmerkende geur van Blanche se handeroom gekry het, en geweet het dat die meisie weer na ’n lang tyd die badkamer gebruik het. Die volgende wat hy gehoor het, was stemme.
Barbara s’n: dat Petro gekonkel het. ’n Ondergeskikte is. En, die ergste: dat sy skaapoë maak vir hom, Louis. Wierook strooi . . . allerlei absurde aantygings. Sy voete was aan die vloer vasgenael. Hy was ook vervul met ’n vreemde soort trots, dat die meisie nie in trane of histeriese ontkenning uitgebars het nie. Haar beheersing was so volkome, so salwend. Hy kon nie elke woord van haar hoor nie, maar hy kon agterkom dat sy meester van die situasie was.
Nou sit hy met die skrynende wete in sy hart dat hy teen sy vrou kant kies in die saak. En dat hy by die meisie verskoning moet maak. Dit lê soos ’n berg voor hom, maar ook soos ’n vuur in hom.
Hy wil haar nie spesiaal ontbied nie. Die vorige keer toe hy dit gedoen het, het dit op sy eie kop teruggekom. Nie net het hy hom onbekwaam betoon om die inhoud van sy lessenaar te ken nie, maar hy het hoogs onprofessioneel opgetree, selfs vermoeienis gebieg. Haar op die naam genoem. Hy het sekere reëls vir homself gestel, soos om teen familiariteit te waak. Om ’n voornaam hoogstens te gebruik wanneer daar waarlik informeel verkeer word. As hy ’n ouer man was, sou hy miskien nie so streng daarop gelet het nie. Maar nou, jonk in sy posisie, wil hy waak teen ’n beeld van gawe onnie wat saam met ’n ieder en ’n elk in die baan probeer draf.
Die geleentheid om teenoor Petro Schoon verskoning te maak, doen hom heel natuurlik voor toe hy haar na afloop van die aandstudie in die leë studiesaal aantref waar sy met nasienwerk sit. Toe hy inkom, kyk sy op. Dit lyk of sy haar boeke wil byeenraap en vlug, maar hy beduie dat sy moet bly sit. Hy besef hoe sy ongemerk ’n belaaide, gekwelde mensie hier by hulle geword het. Sy lyk diep ongelukkig, en heeltemal verstaanbaar ook.
“Bly sit, juffrou,” sê hy en staan oorkant die klein bruin departementele tafel. “Ek weet daar bestaan nie woorde voor nie, maar ek wil verskoning maak vir wat gisteraand gebeur het. My vrou het uit teleurstelling gehandel. Ek ken haar. Sy het nie naastenby alles bedoel nie. Maar as sy gedwarsboom raak, en dis seker menslik, dan byt sy al in die rondte, en wee die een wat naaste aan haar is.”
Petro antwoord: “Op ’n manier voel ék verantwoordelik vir wat gesê is. Ek weet nie hoeveel u gehoor het nie, maar ek wil eerlik weet: is ek dalk voorbarig in my optrede teenoor u? Ek is jonk; help my reg, asseblief. Ek erken dat ek veel in die lewe te leer het.”
“Ek sê jou tog dit was sommer ’n blinde aanval.”
“As dit so ’n blinde aanval was, as dit sonder rede was . . .” Sy kyk hulpeloos na hom op, en hy sien hoe swaar die woorde haar val, “waarom kom my verloofde dan met dieselfde soort beskuldigings?”
Ontnugter kyk Louis Paulter haar aan. Hy swyg lank, en keer die gedagtes om en om in sy gemoed; op ’n afstand, soos met ’n langtandvurk. Uiteindelik praat hy. “Miskien sal dit help om te erken dat ons bewus is van mekaar,” sê hy gedemp.
Sy kyk op haar hande. Hy sien die ring met die steen, net soos hy dit duidelik waargeneem het die oggend toe sy die getikte velle papier op sy lessenaar gehanteer het. Omdat sy niks sê nie, praat hy weer. “As ons daarby gekom het om dit te erken, kan ons daaraan werk. Dis ’n valse opvatting dat iets sal verdwyn as daar nie oor gepraat word nie.”
Sy lyk gepynig. “Ek is lief vir Danie,” sê sy, en raak die ring aan. “Hy is meer as my kêrel. Hy is vir my ’n manier van lewe.”
“Dieselfde met my en Barbara. Dat daar wilde lote uitspruit, wil nie sê dat ons mekaar nie meer liefhet nie. Maar as ek en jy in ’n ander tyd,