op die voorgrond as ander.
Karakterisering
Die manier waarop die karakter aan die leser bekendgestel word, staan as karakterisering bekend. Karakterisering vind op verskillende maniere in ’n prosateks plaas. Die leser leer karakters ken deur:
dit wat die karakters self sê en doen
dit wat ander karakters oor ’n karakter sê.
Prelees: Gesels met jou maat oor die volgende vrae:
Waaroor, volgens die titel, gaan hierdie kortverhaal?
Kyk nou na die foto. Waar dink jy speel hierdie kortverhaal af?
Waarom dink jy gaan die verhaal oor ’n selfoon?
Tydens lees: Maak nou beurte en lees die kortverhaal in groepe. Fokus veral op die volgende:
Die ruimte en tyd waarin die verhaal afspeel.
Die verskillende soorte karakters in die kortverhaal.
Hoe leer jy die hoofkarakter, Thabile, ken? Kyk na spesifieke voorbeelde in die teks.
Postlees: Gesels in groepe oor die volgende vrae:
Dink jy Thabile het reg opgetree om die selfoon terug te gee? Hoekom sê jy so?
Wat sou jy in so ’n situasie gedoen het?
Wat kon met Thabile gebeur het as sy nie die selfoon teruggegee het nie?
Wat dink jy beteken die laaste sin: “Sy weet haar skouers span waterpas onder die blou gholfhemp.”?
Wat sou jy in die kortverhaal verander? Hoekom sê jy so?
Het jy van die kortverhaal gehou? Hoekom/Hoekom nie?
Beantwoord die vrae in die leesboek.
Begin die module en luister na ’n toespraak oor hoe en wanneer om ’n selfoon te gebruik. Lees dan ’n transkripsie van die toespraak en kyk na die toespraak se struktuur wanneer jy die vrae beantwoord. Skryf dan jou eie toespraak wat jy vir die klas moet aanbied.
Lees en kyk ook na ’n strokiesverhaal en berig. Toets jou leesbegrip en beantwoord die vrae oor die teks.
Jy gaan leer van leestekens, die selfstandige naamwoord en die lidwoord. Pas al jou taalkennis toe terwyl jy verskillende taalvrae beantwoord.
Wat weet jy van ’n volksverhaal af? Gebruik jou Piekfyn Afrikaans Leesboek en lees van “Die slim slangman”.
In hierdie aktiwiteit gaan jy
na ’n toespraak luister
vrae oor die toespraak beantwoord
leestekens reg gebruik.
Luister na ’n toespraak
Toesprake is deel van enige persoon se lewe. Jy moet leer hoe om voor ’n klas te kan staan en praat.
Preluister: Elke aand sien jy op die televisie hoe presidente en ministers toesprake lewer.
Bespreek eers die volgende vrae met ’n maat:
Hoe moet jy staan wanneer jy ’n toespraak lewer/aanbied? Waarom?
Wat in ’n toespraak sal jou aandag trek? Hoekom sê jy so?
Tydens luister: Jou onderwyser gaan ’n toespraak vir jou lees. Doen die volgende terwyl jy luister:
Luister net eers terwyl jou onderwyser die toespraak lees.
Kyk dan na die vrae.
Luister weer wanneer jou onderwyser die toespraak ’n tweede keer lees. Jy kan nou notas afneem.
Beantwoord dan die vrae.
Postluister: Beantwoord die volgende vrae oor die toespraak saam met jou maat.
1. Waaroor gaan hierdie toespraak?
2. Wat is die onderwerp van die toespraak? Vertel in jou eie woorde.
3. Wie word eerste aangespreek?
4. Watter soort taal word gebruik? Is dit formeel of informeel? Waarom dink jy is dit so?
5. Hoe word die gehoor se aandag onmiddellik getrek? Dink jy dit werk?
6. Watter tipe bewyse word vir die argumente gegee?
7. Het die toespraak jou oortuig? Hoekom/Hoekom nie?
8. Hoe sluit die spreker die toespraak af?
9. Vertel wat jy alles van die toespraak kan onthou.
Taal in konteks
Dit is belangrik om leestekens in toesprake reg te gebruik. Lees die Taalgids en In ’n neutedop waar leestekens bespreek word.
(Meer leestekens word in die Taalgids bespreek.)
Leestekens
Die punt ( . )
Aan die einde van ’n sin, al is dit een woord: Slaap.
By afkortings: s.nw.; bv.
Die komma ( , )
Tussen twee of meer selfstandige naamwoorde, byvoeglike naamwoorde en werkwoorde. Vir die uitstappie het Hannes pen, papier, woordeboeke en sy selfoon nodig.
Tussen twee gesegdes. Toe Thomas hom sien, was hy geskok.
Voor of na die naam van iemand wat aangespreek word. “Hannes, dit is die reeksmoordenaar!”
Die kommapunt ( ; )
By woorde soos dus, daarom, nogtans, derhalwe. Thomas was lank siek; dus het hy gaan kuier.
Die dubbelpunt ( : )
Voor opsommings. Jy moet onthou om die volgende saam te bring: jou selfoon, notaboek, pen en sakgeld.
By die direkte rede. Thomas vra: “Het jy hom ook herken?”
Die vraagteken ( ? )
Aan die einde van ’n vraagsin. “Het jy hom herken?”
Die uitroepteken ( ! )
Aan die einde van ’n uitroep- of bevelsin. Maak oop die deur!
Hakies
Dui verdere of nuwe inligting aan. Ronde hakies word gebruik om ’n letter, ’n woord of selfs sin as verduideliking, vertaling of wisselvorm by te voeg. Byvoorbeeld: gister (Saterdag); Curriculum Vitae (lewensbesonderhede); opdraand(e)
Die ellips ( . . . ) bestaan uit drie punte of kolletjies
Word gebruik om ’n atmosfeer te skep soos spanning, afwagting, beklemtoning en onsekerheid.
Dui ’n verloop van tyd aan.
Aanhalingstekens ( “ ” )
Dit word gebruik om iemand se direkte woorde aan te dui (direkte rede): “Christien, ek moet met jou