Oupa en Ouma, musikante en kunstenaars hierheen bring om sy gaste te vermaak.
Sy staan op en verlaat die vertrek ongesiens. Buite op die terras gaan sy staan en kyk uit oor die klein dorpie wat net buite die parkmure lê.
Nuwejaarsdag sal die einde van haar kuier op Rust der Vrede beteken. Die jaar 1905 sal vir haar die begin van ’n lewe weg wees van ’n ou tradisie. Sy sal nog dikwels aan hierdie ou huis terugdink, en sy sal altyd onthou dat dit nie meer aan die familie behoort nie.
Armand de Savoye het geen bande wat hom aan Rust der Vrede verbind nie. Vir hom sal dit net ’n pragtige ou huis wees. Hy is nie deel van die plek nie. Hy is ’n indringer, en dit sal hy altyd vir haar wees.
“Juffrou Engela?”
Sy kyk verskrik om en glimlag verleë toe sy De Savoye agter haar sien staan.
“Ek het gedink dat u baie gouer sou geloop het.”
Hy glimlag. “Ek erken hulle skaamtelose eerlikheid was ’n skok, maar ek kan goed begryp hoe julle moet voel.”
Sy stap stadig met die trap af.
“Kan jy? Ons weet lankal dat die Van Wyngaardts die einde van hulle glorie bereik het, maar niemand wou dit erken nie. Ons het agter Rust der Vrede geskuil en gehoop dat ’n wonderwerk sou gebeur.” Haar goudbruin oë is tranerig. “Die huis moes aan Philip behoort het. Dan was daar nog hoop dat ons nie in die vergetelheid sou verdwyn nie.”
Hy volg haar na die laning bome.
“Jou tante vertrou hom nie. Ek ken hom nie goed genoeg nie, maar sy wou niks daarvan weet om die huis aan hom te bemaak nie.”
Engela kyk verbaas na hom. “Het julle dit dan bespreek?”
Hy frons liggies. “Ek ken jou tante al ’n geruime tyd. Lank voordat ek besluit het om die huis te koop, het sy al haar bekommernisse oor die familie met my bespreek. Philip is die logiese erfgenaam, maar jou tante is ook in groot moeilikheid.”
Engela skud haar kop verdwaas.
“Ek het geweet dat sy dit nie maklik het nie, maar ek het nie geweet dat sy groot probleme het nie.”
“Sy het geld by die bank geleen om die deel van die huis wat nog bewoonbaar was, te laat regmaak. Sy het gehoop dat die familie haar sou help betaal, maar niemand was bereid om dit te doen nie. Nou moet sy betaal en sy kan nie.”
Engela staan en draai na hom.
“Philip sou dit tog betaal het as sy die huis aan hom bemaak het.”
Hy skud sy kop stadig en begin weer aanstap.
“Hy het glo gesê dat hy nie die geld het nie.”
“Hoekom het jy my oor my familie uitgevra as jy hulle reeds so goed ken?”
Hy haal sy skouers op.
“Ek het altyd net jou tante se sy van die saak gehoor. Ek was nie seker of sy die prentjie maar net swart geteken het omdat sy ongelukkig is nie. Jy het my nie veel vertel nie, maar ek kon daaruit aflei dat jou tante niks vergroot het nie.”
Engela stap swyend met die trap af na die laning. Hy volg haar sonder om die stilte te probeer verbreek.
“Vir ons sal jy altyd ’n indringer op Rust der Vrede wees, meneer De Savoye,” sê sy eindelik. “Jy het die bouval en die toegegroeide tuin gekoop … niks meer nie. Jy behoort dit tog te besef.”
Hy frons liggies. “Ek het die plek gekoop om dit te red. Die Van Wyngaardts sal altyd hier welkom wees.”
Sy gaan staan en draai na hom.
“Ek sal nooit weer hierheen kom nie! Toe dit aan tant Sophia behoort het, het dit nog vir my iets beteken! Nou is dit net ’n ou huis!”
“Nie so haastig nie, juffrou Engela! Ek besef dat jy ontsteld is, maar oor ’n paar maande sal jy dalk anders voel en sal jy na Rust der Vrede terugverlang.”
Sy byt op haar tande.
“Dit was die laaste en enigste band wat my aan die familie gebind het. Daarsonder is ek nie meer deel van die Van Wyngaardts nie!”
“Dis nie heeltemal waar nie, weet jy? Jy is die ewebeeld van die trotse, aristokratiese Engela van Wyngaardt … jou grootmoeder. Dit is iets wat jy nie kan wegredeneer of vergeet nie.”
Sy begin weer aanstap.
“Hoekom wil jy ons aan jou bind? Jy het jou eie familie en ou tradisies.”
Hy bly ’n lang ruk stil en sê dan: “Julle kan julleself nie meer help nie. As jou grootouers nie ontydig gesterf het nie, sou dit dalk anders gewees het.”
“Dit is dinge wat verby is. Ek sal nooit weer na Rust der Vrede terugkom nie. Dit sal my net hartseer maak om te dink dat dit nou aan ’n vreemdeling behoort.”
“Dis jammer dat jy my as ’n vreemdeling beskou.”
Sy kyk na hom.
“Dit is tog wat jy is, meneer de Savoye. Suzanne sal nie omgee om nog hierheen te kom nie en bes moontlik Philip ook nie. Vir my sal jy egter net ’n vreemdeling bly, en ek wil jou nooit sien as die meester van Rust der Vrede nie! Ek wil jou nooit sien in die rol wat ’n egte van Wyngaardt toegekom het nie! Ek wil nie weet dat Rust der Vrede vir altyd vir ons verlore is nie!” Daar is ’n snik in haar stem, en sy draai haastig om en stap terug na die huis.
Armand de Savoye kyk haar ’n lang ruk agterna. Eindelik draai hy stadig om en stap met die laning af na die pad waar hy sy motor geparkeer het. Hy is diep ingedagte toe hy die park verlaat, in sy motor klim en stadig wegry.
Engela staan op die ruim voorstoep en kyk hoe hy aan die onderpunt van die park verbyry. ’n Gevoel van verset teen die indringer verdryf haar hartseer. Hy is ’n gebore edelman, hy is sjarmant en hoflik, hy is aantreklik en fabelagtig ryk, maar hy het nie die reg om die enigste iets wat die Van Wyngaardts nog aan mekaar bind, weg te neem nie. Geld kan baie koop, maar dit kan nie lojaliteit of ’n ou geskiedenis en herinneringe koop nie. Dit kan nie liefde en vriendskap koop nie. Dit kan niks koop behalwe dit wat tasbaar en verganklik is nie.
Sophia kom by haar staan.
“Ek is jammer, Engela; ek is jammer dat ek Rust der Vrede moes verkoop.”
“Ons kan Tante dit nie kwalik neem nie. Al wat seermaak, is dat ’n arrogante, selfversekerde ryk man soos Armand de Savoye die huis gekoop het.”
Sophia frons ongelukkig. “Hou jy dan nie van hom nie?”
“Nee, Tante, ek hou beslis nie van hom nie. Hy wil nie net die huis hê nie, hy wil ook die familie en die herinneringe hê. Dít is iets wat hy nooit sal kan kry nie.”
Sophia aarsel.
“Ek het hom baie van jou vertel, en hy het daarna uitgesien om jou te ontmoet. Hy het soms lank voor ouma Engela se portret gestaan en dan het hy gesê: “Sy was ’n waardige dame. U vader moes trots gewees het op haar.” Sophia sug liggies. “Ek het hom vertel dat jy en ouma Engela uit een stuk gesny was. Jy het haar geaardheid en haar trots, haar lieftalligheid en haar sin vir regverdigheid. Ek het geweet dat jy hom nie sou teleurstel nie, maar ek is jammer dat jy nie van hom hou nie.” Sy kyk na Engela. “Ek het gehoop dat julle … mekaar sou vind en dat die huis op dié manier nog in die familie sou bly.”
Engela kyk geskok na haar tante.
“U moes tog geweet het dat dit nie só eenvoudig is nie, tant Sophia! Suzanne sou daardie rol baie beter kon vervul.”
Sophia glimlag half treurig.
“Miskien het ek ’n fout gemaak. As Armand en Suzanne trou, sal dit goed wees. Tog wou ek graag gehad het dat dit jý moes wees wat hier woon. Jy sou ons voorouers nie teleurgestel het nie. Jy is ons lang geskiedenis waardig, Engela. Jy sou die Van Wyngaardt-naam hoog kon hou.”
Engela staan diep ingedagte na die verweerde stoepreling en staar. Hoe sy ook al probeer, sy kan nie die verset in haar