wat elke stadsmens soos ’n seekat in sy greep vasvang. Ek is nie krities nie, kind. Ek sê maar net. Ek veroordeel nie. Die arme mense kan nie anders wees nie. Dis óf jy óf ek. Almal beur maar vorentoe, en as ek nie sorg dat ek ’n tree voorbly nie, kom jy verby en trap op my. Maar in die proses verloor jy die werklike waardes van die lewe, vergeet jy om te lewe, vergeet jy eintlik hoekom jy hierdie dinge doen … om te kan lewe, lief te hê, te lag.”
Sy glimlag teer in die blou oë af. “Jy is so pragtig, Miempie, maar weet jy hoe min jy lag? Ek praat nie van daardie aangeplakte masker wat jy heeldag dra en wat uit die tydskrifte na my kyk nie. Ek praat van lag … werklik lag, hartlik, heerlik, met jou lippe én jou hart, sommer net omdat jy lewe, jonk en gesond is, omdat God jou so baie gegee het, sommer net omdat jy ’n mens is met warm, polsende bloed in jou are en die wêreld en die lewe met al sy rykdomme aan jou behoort. Ken jy daardie lag, Miempie?”
Verdwaas staar sy na die ou gesig hier bokant haar op. “Ouma …”
Die verrimpelde glimlag ruk aan haar verskeurde hart.
“Jy lyk so verbaas oor die dinge wat ek sê, Marista. Ek wou dit so lankal vir jou sê, maar daar was nog nooit tyd nie. Jy is altyd so haastig, altyd op pad na die een of ander modevertoning, na die volgende sport op die leer van sukses, jy en Wouter. Julle is so haastig om die toppunt van die leer te bereik dat julle nie eens tyd kry om mekaar werklik lief te hê nie, mekaar te leer ken nie. Geen wonder dat julle iets, dieselfde ambisie, as liefde aangesien het, verward geraak het tussen al die sporte van die leer van sukses …”
“Ouma … dink nie ek en Wouter het mekaar lief nie?” sê-vra sy, die verdwaasde, verbysterde noot steeds in haar stem.
Die ou tante skud haar kop. “Nee, kind. Ek dink nie jy en Wouter Malan het mekaar lief nie. As julle mekaar werklik liefgehad het, sou Wouter nie van ’n vrou soos jy na ’n ander vrou loop nie. En jy, Marista, sou nie jare lank tevrede gewees het met ’n bleekwit, dooie verhouding soos dié tussen julle nie.”
Marista se kop ruk omhoog. “Maar hoe weet Ouma dat … dat …?”
“’n Mens kan maar net na julle kyk, my kind. Twee mense wat mekaar innig, opreg bemin, kan dit vir niemand wegsteek nie. Daar is net daardie iets wat ek nie vir jou kan beskryf nie, ’n soort onsigbare band waarvan ’n mens onmiddellik in hul teenwoordigheid bewus is. Dis iets wat hulle nie kan beheer nie, ’n elektriese stroom wat tussen hulle aanskakel sodra hulle in mekaar se teenwoordigheid is. Maar jy ken dit nie, nie waar nie, Marista? Wat ek jou nou vertel, is vir jou heeltemal Grieks, nè?”
Die jong meisie laat haar kop stilswyend sak en die ou dame gaan voort: “Ek is so bang jy gaan dit misloop, Miempie. Jy is so ’n pragtige mens, uiterlik en ook innerlik. Ek is so bang daardie lieflike, warm vrou binne-in jou gaan vermors word op ’n leë, gevoellose ambisie, ’n ambisie wat jy en Wouter saam koester, wat jou op die toppunt van die leer gaan bring en niks verder nie. Maar ’n huwelik met die man wat jy liefhet en wat jou bemin … daar is geen einde aan daardie leer nie, my kind. Dit lei ál hoër en hoër soos die jare verbygaan … tot in die hemel. Dis eindeloos … soos die blou hemelruim bokant Duiwelskloof.”
Dit word stil in Ouma se klein sitkamertjie. Ouma wag … want as ’n mens al die laaste skof betree het, het geduld jou metgesel geword. Eindelik kyk Marista op.
“Ouma, ek weet nie,” skerm sy nog. “Die dinge wat Ouma so pas gesê het … Dis seker alles waar, maar hoekom is dit so belangrik dat ek juis na Duiwelskloof moet gaan? Wie sê die mense van Duiwelskloof soek ooit ’n huishoudster?”
“Hulle soek een – baie dringend. Die ou tante wat al die jare vir hulle gesorg het, het geval en haar heup gebreek. Sy is in die hospitaal, en tot tyd en wyl sy daar moet bly, sit die twee broers sonder sorg, behalwe ou Sabien. Maar daardie goeie ou soort wat al so lank deel van die huis is, se hande staan gewoonlik vir niks verkeerd nie. Jy sal eintlik maar net ’n ogie moet hou.”
Marista frons. Soos Ouma dit stel, klink dit heeltemal skaflik, maar sy bly skepties. Sy weet darem nie. Sy weet nie eens hoe om ’n “ogie te hou” nie. Haar vermoë om huis te hou strek net tot die maak van ’n koppie tee, en dis werklik ál.
Ouma begin skielik ongeduldig raak. Hoe meer hulle oor die saak gesels, hoe meer oortuig word sy daarvan dat dit net die ding is wat Marista moet doen.
“Hemel, kind, moenie so lamlendig wees nie! Het jy regtig so saf geraak van al die jare se gemaksug dat jy nie eens weet wanneer ’n ding vuil is nie? Jy kan net vir ou Sabien sê: ‘Maak skoon dié ding, vryf dáárdie ding op en kook vandag wortels en groenbone.’ Wat is nou so erg daaraan?”
Sy vervolg streng, en die eerste keer in haar volwasse lewe hoor Marista haar ouma ’n streng stemtoon teenoor haar gebruik. Nog ’n groot skok by al die ander van vandag.
“Ek dink jy is eintlik ’n baie selfsugtige mens, Marista. Ek is diep teleurgesteld in jou. Ek het meer durf van jou verwag. Dit het tog al met honderde ander meisies gebeur. As almal net op ’n hopie gaan sit het, wonder ek wat sou van hulle geword het. En jy ís selfsugtig, uiters selfsugtig. Jy wil na ’n eensame plek vlug waar jy die wonde aan jou trots kan gaan sit en lek. Ja, jou trots, want ek sê vandag vir jou, dis jou trots wat seergekry het, nie jou hart nie. Jy het nog nooit een keer in jou lewe iets gedoen waarvoor jy nie lus was nie, waarvoor jy werklik ’n onbaatsugtige opoffering moes doen nie. Ja, ek weet jy het hard gewerk om te kom waar jy is, maar jy het nie verniet gewerk nie. Daar was ’n beloning, nie waar nie?
“Maar nou … daar sit twee hulpelose mansmense in die grootste penarie en verleentheid en jy kan hulle help. Veral vir Johan, ’n jong man in die fleur van sy lewe, vasgekluister aan ’n stoel … en jy wil nie, want daar is nie ’n beloning daaragter nie. Al wat dit van jou vra, is eerlike, opregte, liefdevolle naastediens sonder om iets terug te verwag. En tog gaan jy iets terugkry, Marista. Ek beloof jou dit vandag. Die lewe het my geleer dat dit nog altyd waar bly: Werp jou brood op die water …”
Marista se kop is geboë. Ouma kan maklik praat. Dis nie sý wat ’n vreeslike gek van haarself gaan maak nie! Die ouer vrou sug diep.
“Nou goed. Laat maar staan. Ek was my hande in onskuld. Ek het maar net gedink … terwyl jy wíl weggaan, kan jy jouself ook diensbaar maak. Maar … nou ja, dis seker te veel gevra van jou.”
Sy klink diep teleurgesteld, maar die ou oë hou die strak gesiggie hier by haar knie speurend dop.
“Lettie sê Michael werk bedags soos ’n slaaf en wanneer hy eindelik huis toe kom, moet hy nog kom kos maak vir hom en sy verlamde broer en …”
“Ek dog dan Sabien is daar. Ouma het gesê …”
“Almiskie! Verder sit die arme, verlamde Johan die een uur ná die ander eensaam in sy kamer, sonder iemand wat darem ’n woordjie met hom gesels en vir hom ’n bietjie tee bring. Jy is jonk en sterk en gesond, en al dink jy op dié oomblik jy kry swaar, Marista, het jy nog nooit werklik in jou lewe gely nie. Daardie mooi gesiggie van jou het daarvoor gesorg. Maar nee. Hulle moet maar opsnork met ’n ou huishulp terwyl jy wat hulle kan help, jou dae in sondigheid deurbring …”
“Ouma!” Marista se blou oë is soos pierings. “Van watter sondigheid praat Ouma? Hoe kan u …”
“Natuurlik is dit so. Hierdie gepronk voor mansmense met gulsige oë en dit net met twaksakkies en toue aan jou liggaam. Wat is dit anders as sonde? Kan daar groter ydelheid wees! Die liggaam is tog meer as net om klere aan te hang of om te ontbloot. Ja, toe maar, ek weet presies wat jy dink. Ek is van die ou, uitgediende garde, uit die ou doos, maar ek sê reguit: Jy is tot meer in staat as dít, Marista. Jy het nie net ’n mooi gesig en mooi liggaam nie. Daar is ook verstand in jou kop, hoewel jy dit tot hiertoe nog nie gebruik het nie. Hoekom die goeie Vader jou dit gegee het, weet ek nie. Jy het dit mos nie nodig nie, of liewer, wil dit nie hê nie. ’n Mens het nie verstand nodig om jou te vertoon nie …”
Dié keer val Marista haar ouma in die rede, en dis op hierdie oomblik dat die familieverwantskap baie duidelik tussen hulle uitkom. Sy klink amper na ’n weergawe van haar ouma toe sy kil sê: “Ek het nie geweet u het so ’n lae dunk van