enduit behou het. Hy was ál een wat tot my, ’n Jood sonder geloof in die Ewige, iets van die Ewige kon tuisbring. Ek het soms bly staan en luister wanneer hy sy gebede saggies siteer. Die eeue oue Hebreeus was vir die eerste keer vir my mooi. Hy het lang strofes uit die profete uit sy hoof geken. Yoni het my nooit veroordeel oor die keuse wat ek gemaak het nie. Hy het ’n vriend geword – hoe vreemd dit ook al vir jou mag klink …”
Die rooi sakdoek kom weer te voorskyn en Siegfried vee oor sy voorkop. Marc sien dat daar, ondanks die koue, druppeltjies sweet begin vorm het.
“Maar ook Yoni en sy gesin se name het gouer as wat ek gevrees het, op die transportlys verskyn. Uiteraard het ek ’n voorspraak vir hom by Cohn probeer maak, maar hy was volkome onvermurfbaar en het niks gedoen nie. Iets in die blymoedige rebbe het hom tot woede gedryf. Ek kon sien dat dit my eie saak by hom glad nie goed gedoen het dat ek vir die rebbe kom pleit het nie. Daardie nag moes ek die lys aflees – die lys waarop sy naam gestaan het. By die sien van die geboortedatum langs sy naam het ek besef hy is ’n skrale 33 jaar oud. Toe ek sy naam lees, kom daar uit die afgrond van stilte één woord terug. Hineni. Ek het toe al geweet dit is die Hebreeus vir: ‘Hier is ek’. Ek het hom sy rugsak help pak en dit was hý wat my getroos het. My vriend Yoni het mý getroos …”
Ou Siegfried haal sidderend asem, maar lig weer sy hand toe Marc hom wil keer. “Die stoet na die stasie en hy daartussen met sy Sarah en sy kinders, ’n seun en dogter van so sewe jaar. Yoni was tengerig en hy het moeilik geloop met sy geweldige rugsak, waarin hy nog heelwat boeke ook moes bygepak het. In sy een hand het hy die klein swart boekie gehad wat ek so dikwels by hom gesien het …”
“Siddur,” sê Marc onwillekeurig.
Siegfried knik. “Op die perron het hy die boekie laat val. Hy kon alleen met die grootste moeite buk – ag, die rugsak! – om dit op te tel. Cohn was hom een voor en het die boekie weggeskop en Yoni trein toe gesleep. Hulle het ’n kort woordewisseling gehad wat vir my onverstaanbaar was. Toe slaan Cohn hom nog bloedneus terwyl Schaufinger, wat gestaan en kyk het, kliphard aan die lag gaan.”
Die ou man haal diep asem en Marc se hart raak by voorbaat koud. “En toe gebeur dit. Ek het Cohn bevlieg en hom vol in die gesig geslaan. Toe tel ek die boekie op en gee dit aan die rebbe terug …”
Hy draai hom vir die eerste keer weer na Marc en kyk hom deur sy bril se dik lense aan. “Ek kan steeds voel hoe hy, toe hy in die opening van die veetrok staan, sy hande vir ’n oomblik op my kop lê en ’n paar woorde prewel. Ek het dit toe nie verstaan nie, maar ek begryp dit wel nóú.”
Trane vorm stadig in sy oë. Hy haal sy bril af en keer hulle voordat hulle val. Marc is te stom om te praat. Hy hou alleen die ou man se arm in die dik jas stywer vas.
“Uiteraard,” gaan ou Siegfried voort toe hy sy asem terugkry, “het ek op die volgende trein na Auschwitz gesit.”
Hulle sit lank net so sonder om ’n woord te sê. Asof hy Marc se onstuimige gemoedstoestand van ver kan aanvoel, laat val Natan sy stringetjie krale in die Afrika-vrou se hand en kom hy na Marc toe. Marc stryk woordeloos oor die donker hare sodat sy kippah op die grond val. Nie een van hulle kom dit eens agter nie.
“Joune?” vra die ou man.
Marc knik, haal diep asem en sê: “Ek het twee seuns, Yhoshi en Natan. Dít is Natan.”
Siegfried neem die handjie in syne. “Ek het geen kinders nie.” Die droë laggie kom weer oor sy nog bleek lippe. “Daarvoor het Auschwitz se mediese eksperimente gesorg.”
Marc maak sy mond oop om iets, enigiets te sê, maar die ou man hou weer sy hand op. “Lehitra’ot,” groet hy en staan moeisaam op terwyl hy op sy kierie leun. En toe loop hy langsaam weg.
Daardie nag nadat hy van die hospitaal teruggekom en die kinders in die bed gesit het, kan Marc nie slaap nie. Hy probeer lees, maar sy gedagtes bly dwaal. Uiteindelik gooi hy die koerant neer en haal hy sy sketsboek uit. In die ure wat verbygaan, verwyt hy hom bitterlik omdat hy die ou man nie verder uitgevra het oor waar hy woon en of hy hom weer sou kon sien nie. Hy sou Moshe vra, want dié weet van bykans elke mens wat die plein van tyd tot tyd besoek. Hy besef ook dat hy die ou man al vantevore op ’n afstand gesien beweeg of sit het.
In sy sketsboek lê hy ou Siegfried se gesigsuitdrukkings oor en oor vas. ’n Jong Siegfried in sy OD-uniform soos hy dit in die rolprent Schindler’s List gesien het. Hy teken kampgesigte. ’n Gek kabaretkunstenaar op die verhoog, wat uit die hout van ’n verwoeste sinagoge gemaak is. Siegfried met Ruti in sy arms op pad na die veetrok. En die struikelende rabbi met sy swaar pak boeke op sy rug.
Dis baie laat toe hy koud en styf uiteindelik die sketsboek toemaak. Hy gaan staan voor die kaggel, waar daar nog net plek-plek ’n kooltjie in die as smeul. “U éie volk … Hoe kon U?” prewel hy soos hy al so dikwels in die verlede moes doen by die aanhoor van sulke grieselverhale.
Hoofstuk 3
Jerusalem
12 tot 13 Desember 2013
Die buitengewone koue maak Marc die Donderdagoggend wakker. Op die klokhorlosie voor die bed sien hy dit is nog nie eens seweuur nie. Dit val hom dadelik op hoe grafstil dit buite in die Ou Stad rondom hom is. Hy staan op en trek die gordyne oop. ’n Ysige luggie tref hom teen die bors. Buite sneeu dit hewig. Dit was te wagte, maar hierdie is beslis swaarder as waaraan Jerusalem gewoond is, veral so vroeg soos Desember.
Hy glip sy warm kamerjas aan en maak die band koulik vas. Toe gaan soek hy koffie in die kombuis. Hy skakel die radio aan om te hoor of Jerusalem se munisipaliteit dalk besluit het om die skole te sluit – iets wat al een of twee keer vandat hy in Israel bly gebeur het. Daar word egter aangekondig dat dit nie die geval is nie.
Dit het vroeër in die week ook duidelik geword Rivkah sou nie soos hulle gehoop het, môre voor Shabbat huis toe kon kom nie. Dit sal sekerlik vir die kinders ’n geweldige teleurstelling wees. Daarom is hy eintlik bly oor die swaar sneeuval wat hul gedagtes so ’n bietjie kan aflei. Veral Natan het dit nodig. Omdat hy die afgelope twee jaar soveel met hospitale te doen gehad het, is dit wat met sy ma gebeur het, meer traumaties vir hom as vir Yhoshi.
Marc gaan maak hulle wakker. Ook hulle is gefassineer deur die sneeu wat stadig maar seker besig is om ’n wit kombers oor die plein onderkant die venster te trek. Marc moet hulle steeds aanpor om betyds klaar te maak om nie die bus skool toe te verpas nie. Hy kyk nog bekommerd deur die venster na die sneeu wat steeds digter val, en wonder of hy hulle nie met die motor moet neem nie toe die aankondiging kom dat daar voorlopig geen skool sal wees nie. Die seuns klap opgewonde hande. ’n Sneeudag!
Marc self kry net daarna ’n oproep van die universiteitsadministrasie dat alle lesings daar ook gestaak is. Omdat die universiteit so hoog op die Scopusberg geleë is, is die sneeuval daar nog digter. Die verkeer sit klaar in die middestad vas. Hy besef daarmee saam dat die hospitaal wat vlakby die universiteit geleë is, ook nie bereik sal kan word nie. Dit deel hy voorlopig nog nie met die kinders nie.
Hy kan hulle egter nie vir lank in die huis hou nie. Hulle wil met alle geweld uit. Hy praat eers gou met Rivkah op die selfoon. Sy vertel dit sneeu inderdaad geweldig daar by hulle. Toe trek hy en die seuns hul jekkers, musse en stewels aan en hardloop die trappies voor die huis af tot in Rechov haYehudim. Shmu’eli tjank klaend omdat hy nie aan die uitstappie kan meedoen nie. Marc het egter geen idee waar Rivkah die hondjie se winterjassie bêre nie, dus moes hy noodgedwonge agterbly.
Die plein is vol joelende kinders in kleurryke wintersklere. Dit blom ook van helderkleurige sambrele. Opgewonde stemme, gille en ’n gelag klink oral op. Natan raak verruk deur die sneeu wat soos sagte asemteue onophoudelik teen sy gesig val. Hy bly in die middel van die plein staan en hou albei sy handjies bak om die vlokkies in sy handskoene te vang. Kort voor lank is hulle deurnat en moet Marc met hom huis toe stap omdat hy bang is die kind word siek. Yhoshi word toegelaat om nog ’n bietjie langer buite te bly. Hy en sy maats hardloop kringe in die sneeu wat sentimeters dik lê en bestook mekaar met sneeuballe.
Teen