middelpunt van die Joodse geloof. Dit is baie belangrik om altyd te onthou dat in Jesus se tyd Judaïsme ’n tempelgesentreerde geloof was. Hul geloof, spiritualiteit en identiteit het alles om die aksies van die priesters by die tempel gedraai. Ook moet ons onthou dat die priesters by die tempel minder soos dominees of pastors was en meer soos slagters.
Ek wonder hoeveel kerkleiers kan ’n dier keelafsny? In elk geval, daar is verskriklik baie by die tempel geoffer. Daar is elke dag geoffer en tydens die groot feeste nog veel meer. Sommige mense reken honderde duisende diere se bloed het oor die altaar gevloei.
“Jy moet so maak by die altaar: jy moet elke dag twee lammers offer wat elkeen ’n jaar oud is. Die een word vroeg in die oggend en die ander laat teen die aand geoffer.”2
Kom, maak vinnig saam met my daardie sommetjie: 365 dae in ’n jaar maal 2 gee vir jou 730.
730 lammers.
Nou het ons nog nie eers die offers begin tel tydens die Pasga nie, waar elke gesin wat Jerusalem toe gekom het, ’n lammetjie sonder liggaamsgebrek moes offer. Ook nie al die ander brandoffers wat plaasgevind het tussen die lam in die oggend en die lam in die aand nie. Ons praat van derduisende lammers.
Hulle was nie gewone lammers nie, hulle was perfekte lammers, lammers sonder liggaamsgebrek.3 Hierdie lammers kon nie gebreekte bene hê nie, mank loop of enige ander liggaamsgebrek hê nie. Perfek, dis al wat getel het.
* * *
Betlehem, Beth Lehem in Hebreeus, beteken “huis van brood”. Net buite die dorp op die heuwels het daar heelwat gars en koring gegroei, vandaar die naam. Betlehem, Bayt Lahm in Arabies, het iets anders beteken: “huis van vleis”.
Huis van vleis?
In ’n tempelgesentreerde geloof het jou vergifnis, jou gesin se vergifnis, jou verbintenis met God en jou saligheid afgehang van die offers wat daar gebring is. As jy nie ’n skaapboer was nie of jy het eenvoudig net nie ’n perfekte lam betyds vir die Pasga gehad nie, was die uitdaging om ’n vlekkelose lam in die hande te kry.
Onthou die herders het natuurlik skape opgepas, soos die koortjie gaan, daar op die ope velde. Betlehem is baie naby aan Jerusalem, net sowat tien kilometer gelyk pad soos die kraai vlieg, iets wat jy maklik in ’n oggend kan stap. As jy vinnig stap, kan jy dit selfs in ’n paar uur stap. Dit is so naby dat jy ’n klompie of ’n hele kudde skape daarheen sou kon aanjaag.
Die lammers wat die herders in die stad van Dawid opgepas het, die “oorspronklike” herders, was nie net vir die mense in en om Betlehem vir ’n naweekbraai bedoel nie. Dit was tempelskape. Daardie lammers het een pad gehad en dit was tempel toe om op die altaar geoffer te word en hulle bloed te gee.
Hierdie lammers, soos ons nou al ’n paar keer gesê het, moes sonder liggaamsgebrek wees.
Gestel jy was ’n herder en dit was jou besigheid om lammers aan mense te verskaf wat by die tempel moes gaan offer. Of miskien het jy die twee lammers verskaf wat elke dag by die tempel geoffer moes word – een negeuur in die oggend en een omtrent drieuur in die middag. Sou jy nie alles in jou vermoë gedoen het om seker te maak dat hierdie lammers nie beseer word as hulle gebore word nie? Sou jy nie skrikkerig wees dat as die lammers hul eerste treë daar tussen die klippe en graspolle op die heuwel gee dat hulle nie hul beentjies sal breek nie? Jy sou natuurlik mos alles doen wat jy kon om die lammers sonder liggaamsgebrek te hou.
Jou inkomste hang daarvan af.
Die herders was natuurlik ervare en daar was darem so ’n paar kunsies wat hulle geken het om seker te maak dat die lammers nie na geboorte seerkry nie. Een van hierdie kunsies was om wanneer ’n lam gebore word, daar in een van die grotte in Betlehem wat as stalle gedien het, hom blitsvinnig op te tel en styf in doeke toe draai en hom saggies neer te lê in die naaste veilige plek, die krip.4
* * *
Wat ek eintlik moes gedoen het daardie aand by Tom se verjaardagpartytjie, was om nie met afsku weg te kyk nie, maar om terug te glimlag. Dit sou my niks gekos het nie.
Die ironie wat my tot vandag toe bybly, is dat sy Jesus se teenwoordigheid vir my was. Sy het my laat welkom voel om ’n tafel waarby ek duidelik nie gemaklik was nie. Sy het gewaag om te glimlag, om oop te maak, om deel van my lewe te word op ’n baie klein manier. Ek, wat die sogenaamde Christen was, het net weggekyk.
* * *
Die skaapwagters loop gebuk by die grot in waar Josef en Maria bly. Sy is nog moeg na die geboorte, sy lê dalk net so langs die krip met haar jong hand op Jesus se lyfie wat nog in die doeke toegedraai is. Sy borsie beweeg amper ongemerk op en af soos hy asemhaal.
“Dit lyk mos bekend? Dit lyk soos iets wat ons ken. Is dit nie hoe ons ons lammers toedraai nie?” vra die herders vir mekaar.
“Ons ken hierdie reuke, die stal, die krip, die diere. Hierdie Koning, hierdie Messias, hierdie Redder is een van ons, Hy gaan ons dalk verstaan, ons wat ’n ‘hulle’ vir die res is, ‘hulle’ wat so lieg, ‘hulle’ wat so steel.”
Jesus kom vir almal, nie net vir diegene in groot paleise en katedrale nie, maar ook vir die randfigure, die uitgeworpenes.
* * *
Jesus is God se teenwoordigheid – Emmanuel, God met ons. Hoe langer ek agter Jesus probeer aanloop, hoe meer kompleks en misterieus word hierdie idee vir my. God het by ons kom bly, Hy het by ons sy tent kom opslaan, eintlik sy tabernakel.5
Die tabernakel was die teenwoordigheid van die Here self by die Israeliete toe hulle deur die woestyn getrek het. Die wolk van God het oor die tabernakel in die dag gehang en die vuurkolom in die nag. God self was by hulle, en hulle het lammers geoffer vir hom, ten minste twee elke dag. Hulle sou in die oggend die offer ruik en in die vroegaand.
Hulle kon God se teenwoordigheid ruik in hul tente, terwyl hulle besig was met hul kinders, hul daaglikse lewe.
God is met ons.
Jesus is God. Jesus is God se tent, sy tabernakel. Jesus ruik nie na ’n paleis of ’n koningskind nie, Jesus ruik na skape, ruik na “hulle” wat buite die kring staan. Jesus ruik nie na die spesiale hoogheilige mense nie. Jesus ruik na diegene wat Hom nodig het. Hy kom naby genoeg aan hulle dat Hy hul reuk aanneem en dat dit aan sy lyf afsmeer.
* * *
In ons huis hang my gunsteling-skildery wat ons vriendin, Rina,6 geskilder het. Die werk is van ’n tent wat iewers in die bosveld opgeslaan is. Die tent het breë wit en blou strepe en dit lyk soos ’n markiestent. Dit herinner ietwat aan ’n kerktent iewers in ’n township. Die skildery bied geen leidraad vir wat in of om die tent gebeur nie. Daar is net ’n klein opening wat jou na binne nooi. Die tent beweeg nie, bult net effens waar ’n sagte wind dit druk. Dit verdwyn in die agtergrond, amper asof dit hier en daar deursigtig is, nie eintlik daar is nie. Die vriendin verduidelik die werk gaan oor die tydelikheid van ons bestaan, dat ons hier is, maar ook nie hier nie, dat ons op pad is, op reis is, tydelik is, dat ons teenwoordigheid soms onbeskryflik en ongedefinieerd is.
Die tent voel vir my soos Jesus wat by ons bly, in ons tydelike bosveld, dat Hy sommer net sy tent hier kom opslaan het en gewys het dat God in ons ongedefinieerde, verdwaalde lewe belangstel. Dat God sy Gees saggies oor ons, wat eintlik almal “hulle” is, kom blaas.
Jesus lyk en ruik na ons, hy ruik na die skaapwagters toe hulle Hom in die krip gevind het. Jesus ruik na mens, en dit is die wonder: die groot, heilige, ewige God wat klein en weerloos in ’n krip kom lê het, wat soos ons geword het, wat so naby aan ons gekom dat Hy selfs na ons geruik het.
HOOFSTUK 2
Na wierook
Wierook brand jou oë en jou neus. Die reuk kan oorweldigend en deurdringend wees; dit kruip in elke hoek in.
* * *
So ’n paar jaar terug was ek