“Ek belowe.”
“Asseblief.”
Toe wuif sy en hardloop oor die klipstraat van die Ou Stad af weg, haar geweer klotsend teen haar rug.
Hy merk hoe twee jong Arabiere, wat daar naby staan en gesels het, omdraai en haar stilswyend agterna kyk.
Twee
Stellenbosch
Februarie 2002
Laataand lui die selfoon waar dit langs sy esel op die grond lê. Dis sy ma.
“Slaap jy al?” vra sy.
“Anders het ek nie geantwoord nie.”
Sy lag. “Waarmee is jy besig?”
“Waarmee ek altyd besig is.”
“Wat skilder jy?”
Hy was besig om háár te skilder, soos hy haar van sy kleinseuntjiedae af onthou. Hy sê dit nie.
“Dit en dat.”
“Jy skilder nooit net dit en dat nie.”
Hy grinnik.
“Jy was lanklaas hier,” sê sy toe.
“Ek was Sondagaand daar.”
“O ja.” Sy aarsel ’n oomblik. “Marc … daar is iets waaroor ons moet praat.”
“Sê dan so.”
Hy hoor aan haar lag dat sy verleë is. “Hoe lyk dit met brekfis by die Koper Ketel? Jy begin mos nie Woensdae so vroeg nie.”
Dit is dus ernstig. Dit verbaas hom, want hy kry sy ma selde nog te sien as Hannes nie by is nie.
“Dis oukei.”
Die volgende oggend drup die akkerbome nog van die nag se reën terwyl hy onder hulle deurloop.
Sy ma sit al by ’n tafeltjie toe hy inkom. Sy lyk nogal bleek en veral weerloos sodat hy onrustig wonder wat skort.
Maar dis eers toe die kelner hul koffie voor hulle neersit dat sy hom reguit aankyk en sê: “Daar’s iets wat ek vir jou wil vertel.”
“Jy het so gesê.” Hy sien hoe haar vingers om die koppie effens bewe.
“Dis ’n lang storie.”
Sy keel trek toe. “Dis oukei.” Hy hoop sy voel nie sy onrus aan nie.
“Ek weet nie juis waar om te begin nie.” Sy vou die papierservet senuagtig tussen haar vingers.
“Voor.”
“Ja, miskien.” Sy haal diep asem. “Dis so. Ouma Margriet was nie régtig jou ouma nie. Sy was nie régtig my ma nie.”
Vir ’n oomblik vererg hy hom byna. “Maar dit het jy tog al vir my gesê?”
Sy sluk. “Ja, maar daar is meer aan die storie. Oupa … my pa het ’n verhouding met ’n ander vrou gehad. Toe hulle tien jaar getroud was, het hy iemand anders ontmoet.” Sy kyk nie op van haar hande wat ’n patroontjie in die papierservet vou nie.
Marc sien sy oupa voor hom, twee en tagtig jaar oud. En sy ouma met haar silwergrys hare en ligblou oë. Sy wat hy so liefgehad het en wat dood is toe hy sestien was. Hy sê niks nie.
“Hy het begin 1954 ses maande in Duitsland gaan werk en die vrou daar leer ken. Sy … het swanger geraak en wou die baba laat verwyder. Maar hy wou nie. Omdat Ouma nie kon kinders kry nie, het hy besluit om die baba aan te neem. Direk ná die geboorte.”
Marc se keel raak kurkdroog. Sy ma is in Desember 1954 gebore. “Dit was jy?”
Sy knik sonder om op te kyk. “Ouma het ingewillig om dit te doen op voorwaarde dat niemand ooit weet dat hy die pa is nie. Dit moes nes ’n gewone aanneming lyk. Hulle is Duitsland toe vir die bevalling en het twee weke later met die baba teruggekom. Hulle het vertel dat hulle die baba deur ’n agentskap in Londen aangeneem het. Om te sê dat dit in Duitsland gedoen is, sou my pa net te veel aan die baba verbind.”
“En jy?” vra hy byna onhoorbaar sag.
Sy skud haar kop, antwoord nie dadelik nie. Hy sien haar gesig nat word van die trane. Dit drup op haar saamgevuisde hand. Hy lê sy hand oor hare, en sy draai dit om sodat hy dit in syne toevou. Hy voel haar bewe.
“Hulle het my van heel kleins af laat verstaan dat ek aangeneem is, in Londen aangeneem is. Maar niks verder nie. Ek het ook nie belanggestel nie. Ouma Margriet was my ma en ek het ook niemand anders as sy nodig gehad nie.”
“Hoe het jy dan die waarheid gehoor?”
“Vroeër vanjaar toe jy in Parys was en Oupa so vreeslik siek geword het, het hy my hospitaal toe laat kom. Toe het hy my vertel dat hy in werklikheid my pa is. My eie pa.”
Sy begin geluidloos huil en hy hou haar hand styf vas sodat sy langsamerhand bedaar.
“Ek is bly vir jou, Mamma. Dat jy dit weet.”
“Jy sal verstaan dat hy my gevra het om hom te beloof dat ek vir niemand die waarheid sal vertel solank hy nog leef nie.”
“Ek verstaan dit.” Toe roer daar iets vaags in hom. “Hoekom vertel jy my nou, hy leef tog nog?”
“Ek vertel jou oor ek wil hê jy moet weet my eie ma was ’n Duitse Jood.”
“’n Duitse Jood?”
Mara knik. “Hy het haar in 1954 in Duitsland ontmoet. Sy was ’n raadgewende ingenieur by die firma wat hom Duitsland toe gestuur het.”
“Was sy in die Holocaust?”
“Sy was in Bergen-Belsen. Daar het niemand anders van haar familie oorleef nie. Sy was nog nie twintig nie toe die oorlog verby is. Verskriklike dinge het met haar gebeur.”
Marc onthou die film Schindler’s List wat hom so geruk het. Hy dink weer aan sy oupa en aan die Joodse vrou.
“Marc, dis nie die einde van die storie nie,” breek sy ma deur sy warrelende gedagtes.
Hy frons. “Ja?”
“Kan jy iets van Bert se ma onthou?”
“Al wat ek van haar weet, is dat sy dood is toe Bert baie klein was. Bert self het net sy stiefma geken.”
“Nee, hy het goed van sy ma geweet. Marc, sy was ook ’n Jodin. ’n Boerejood, soos die mense hulle daardie tyd genoem het. Van Russiese afkoms.”
Hy kyk haar verstom aan. “Sy was ook ’n Jodin?”
“Sy was. Haar ouers het in die begin van die eeu uit Rusland hiernatoe gevlug. Baie van dié mense het op plattelandse dorpies gaan woon.”
Die werklikheid van wat sy sê, daag vaag tot hom. “Jy sê vir my dat jy en Bert albei Joodse ma’s gehad het.”
Sy haal nog ’n slag diep asem. “Ek sê vir jou dat die Joodse bloedlyn deur die ma loop. Dus was jou pa Bert Joods. En ek is ook ’n Jodin. Jy het volop Joodse bloed.”
Sy mond raak droog. “Hoekom het julle nooit vir my gesê nie?”
“Bert het dit ook maar eers lank ná ons troue eendag teenoor my genoem. Ek bedoel van sy ma. Hy wou nie dat iemand daarvan moes weet nie. Hy het dit as ’n vloek gesien. Sy ma is dood toe hy vyf was en sy Afrikaanse pa het dit nooit op die dorp waar hulle ná haar dood gaan woon het aan die groot klok gehang dat sy eerste vrou Joods was nie. Hy is baie kort ná haar dood met ’n Afrikaanse vrou getroud en die Joodse bloed in die familie is nie iets waaroor daar ooit gepraat is nie. Trouens, hy het Bert blykbaar van kleindag af laat verstaan dat sy andersheid en sy verwyfdheid, soos hy na sy kuns verwys het, die smet van die uitlandse bloed was. Toe dit later jare duidelik word dat hy … homoseksueel is en ons uitmekaar is, het sy pa dit daaraan toegeskryf en hom heeltemal van Bert gedistansieer.”
“Ek