blêrende radio’s en TV-stelle in elke karavaan, en internetverbinding net mooi orals, vreeslik ver van die vrye natuur voel. Ek weet waarvan ek praat, want ek was mos onnosel genoeg om een Franse somer met my gesin te gaan kampeer.
Ek het gesweer nooit weer wil ek in so ’n luuksueuse strafkamp wees nie.
Nee wat, dan ry ek eerder in Jan Tuisbly se karretjie. Klaar besluit.
Soos die meeste mense mik ek ook alewig vir die sogenaamde groener gras anderkant die draad, maar ’n vlugtige kuier op die internet het my pas weer herinner aan hoe geil die gras in my eie agterplaas groei. Goed, ek moet bieg, baie van die bekendste besienswaardighede in Provence en omstreke het ek tot dusver doelbewus vermy. Te veel toeriste, maak ek elke somer verskoning – en vergeet gerieflikheidshalwe dat ek self nie só lank gelede nie as begeesterde toeris hier opgedaag het.
Ek het byvoorbeeld nog nooit by die skilder Cézanne se ateljee in Aix-en-Provence of by die filosoof Camus se laaste rusplek op die dorpie Lourmarin uitgekom nie. En dan is daar Picasso se château naby Aix – onlangs vir die heel eerste keer vir die publiek oopgestel – en die fabelagtige feëpaleis wat ’n moontlik waansinnige posbode by Hauterives gebou het.
Hierdie droompaleis waaraan ’n posman met die naam Cheval (wat ‘perd’ beteken) drie dekades lank elke nag gewerk het, is ’n produk van dieselfde soort naïewe, obsessionele kunsywer wat juffrou Helen Martin se Uilhuis op Nieu-Bethesda ’n besienswaardigheid gemaak het en toeriste na ’n voorheen onbekende dorpie lok. Tot ’n dekade of drie gelede was daar nie juis ’n rede waarom enigiemand Hauterives toe sou ry behalwe om vir iemand te gaan kuier nie. Nou stroom skares besoekers elke somer na die dorpie om in die oorlede posman se paleis te kuier.
Dis ’n historiese monument wat ek lankal wou besoek, maar daar was altyd iets anders, verder, skaarser, wat éérs gedoen moes word. En toe sien ek nou die dag op die internet die paleis is omring deur ’n lieflike park waar ons kan piekniek hou. En op pad daarheen is ’n rivier waar ons kan swem as dit te warm word in die motor. En skielik is ek so opgeklits oor my voorgenome kuier by die posman se paleis dat ek amper dankbaar voel virla crise.
Want ek gaan my in hierdie somer van ekonomiese swaarkry soos die sonbesies gedra. Ek gaan my verheug in die lang loom dae en die lug wat na laventel ruik, ondanks die resessie. Ek gaan elke sonnige oomblik waardeer, want dis weldra weer winter, en dan gaan ek gewis die geraas van die sonbesies mis.
Weergaloos
As jy nou in Europa móét woon, het ek nog altyd geglo, is suid beter as noord. Elke keer as ek in die winter in Nederland of Engeland kom, hang die grys wolke so laag in die lug dat dit soos ’n skof op my skouers voel. Asof ek nie my kop gelig kan kry nie. (Soms gebeur dit selfs in die somer.) Daarom is ek dankbaar dat ek ’n holte vir my hart in Provence kon vind, want hier is die hemel mos eindeloos blou en die lig verblindend helder en . . .
Nee. Nie altyd nie. Die afgelope winter was die ergste in dekades. Oral in Europa. En in sogenaamde ‘sonnige’ streke, waar dit nie eintlik ‘veronderstel’ is om veel te sneeu nie, kan ’n enkele week van diep sneeu veel groter ontwrigting veroorsaak as op plekke waar dit elke winter aanmekaar sneeu.
Stel jou voor jy word een oggend in Kaapstad wakker en die sneeu lê kuithoogte om jou huis. Ja, goed, jy gaan soos ’n lawwe jong hond buitentoe storm en jou bure met sneeuballe bestook. (Sneeu, veral buitengewone sneeu, het nou eenmaal die manier om selfs die waardigste volwassene in ’n verspotte kind te verander. Dis een van die vreugdes van sneeu.) Maar daarna moet jy by die werk kom. En die kinders by die skool. En jy’t nog nooit in sneeu bestuur nie en jy’t boonop nie sneeukettings vir jou motor se bande nie. En die munisipaliteit het nie genoeg sout of gruis om op die besneeude paaie te strooi nie, dus kom alle vervoer tot stilstand. Nie net motors nie, maar busse, treine, vliegtuie, alles.
Dan raak die kos in die huis op. En die naaste winkel se rakke word al hoe leër. En jou tone vries aan mekaar vas want jy’t nie die regte skoeisel nie – en jy’t nooit-ooit kon raai dat sneeu so verdomp koud kan wees nie.
Kortom, dan word sneeu ’n katastrofe.
Dis min of meer wat laas winter in ons Mediterreense omgewing gebeur het. Teen die derde dag van diep sneeu moes ons noodgedwonge sowat vyf kilometer na die naaste dorp ry om te gaan kos soek. Ons het die oudste seun saamgevat om te help om die kar te stoot as ons vasval – of wanneer ons vasval, want vasval sou ons vasval, daarvan was ons doodseker – en die ander drie kinders honger by die huis gelos.
Daar buite het dit soos Antarktika gelyk. Die paaie tussen dorpe het eenvoudig verdwyn. Die loeiende wind het alles wit gewaai sodat jy glad nie kon sien waar die landskap ophou en die lug begin nie. Die berge sneeu wat iemand die een of ander tyd met ’n stootskraper na die kante van die pad geskuif het, het elke nou en dan inmekaargestort, sekerlik ook die wind se skuld, en die pad versper.
Elke keer as jou pad deur ’n muur van sneeu versper is, moes jy blitsig omdraai, voordat jy vasval, en met ’n ander pad by die buurdorp probeer uitkom. Maar elke paar meter is jou weg weer versper deur ’n ander motor wat diep in die sneeu vassit. En elke keer as jy stilhou om die arme mense te help om hulle motor uit te grawe, word jou eie motor binne minute ook in die sneeu begrawe.
‘Apokalipties,’ het onse Thomas geprewel toe ons in ’n stadium die brandweer probeer bel het omdat die motor voor ons en die motor agter ons albei skuins oor die pad gegly het en ons heeltemal vasgekeer het. ‘So iets het ek nog net in movies oor die einde van die wêreld gesien.’
Toegegee, hy kyk te veel flieks, maar ek kon waaragtig nie aan ’n beter beskrywing dink nie.
Die brandweer kon ons ook nie help nie. Die brandweerwaens het iewers in die sneeu vasgesit, het ’n effens histeriese brandweerman ons meegedeel. Maar hou moed, het hy bygevoeg, die weermag is pas ingeroep en behoort vroeg môreoggend op die toneel te wees. Ons moet net probeer om die nag in die motor te oorleef . . .
Die gedagte aan die jonger kinders heelnag alleen en honger in die huis het soveel adrenalien deur ons verkluimde lywe laat stroom dat ons die motor met ons kaal hande uitgegrawe het. En sommer ook die twee motors aan weerskante van ons. Drie uur later, ná verskeie ompaaie deur verskeie buurdorpe, het ons eindelik met ’n klein sakkie inkopies by die huis ingestrompel.
Dit was sweerlik die langste vyf kilometer van my lewe.
En dit was bloot die eerste episode van die winter se ontbering. Toe ons in Maart, toe dit lankal lente moes wees, wéér ’n week van swaar sneeu kry, het ek nie eens ’n enkele lawwe sneeubal in die straat gaan gooi nie. Teen daardie tyd was die kind in my seker ook toegesneeu.
Maar op ’n oggend sien ek dat twee songeel krokusse deur die dik laag sneeu in die tuin gebars het. Tóé rol ek daardie sneeubal en gooi dit uitbundig hoog in die blou lug.
Nog nooit was twee geel blomme vir my só mooi nie. Nog nooit was die lente só welkom nie.
Wat ek hier in Europa geleer het, is dat ek nie van ware koue hou nie. Maar elke keer as ek weer my somerse hartland in Afrika aandurf, besef ek dat ek ook nie van ware hitte hou nie. In die landskap van my drome sou ons altyd tussen seisoene lewe, soos treine tussen stasies, met ’n ideale temperatuur van tussen 20°C en 25°C.
Ek weet, dis sommer bog. Dit sal mos vreeslik gou vervelig raak. Al die bome sal dwarsdeur die jaar dieselfde lyk, ons sal somer en winter dieselfde kos eet en dieselfde klere dra, elke dag sal nes die vorige dag en die volgende dag voel. Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow, soos Shakespeare dit op sy meesterlike manier gestel het, creeps in this petty pace from day to day . . .
Nee, daar is oorgenoeg redes waarom ons seisoene nodig het. Maar die belangrikste rede, het ek tydens laas winter se buitengewone koue begin vermoed, is omdat dit ons iets gee om oor te kla. Ag, en kan ons nie kla nie! In die bakkery, in die poskantoor, by die skoolhekke, waar jy ook al kom as dit so koud word, is mense besig om mekaar se stories oor ontbering en swaarkry op te slurp. Mekaar te verseker dat dit waaragtig die ergste koue is wat die streek in menseheugenis getref