daardie dag langs die pad opgetel het.
Ek weet, ek weet, ons behoort eintlik dankbaar te wees. Seg ons vriende wie se kinders deesdae omtrent almal in verre lande werk of woon. En glo my, ek hóú van groot, gesellige tafels en uitgerekte etes met ’n skare jongmense onder die plataanboom. Maar dit kos kophou en fyn beplanning en soms ’n desperate geskarrel as die getalle wat gevoer moet word so van dag tot dag wissel. Om nie eens te praat van die uiteenlopende kosvoorkeure nie. Soos wanneer Hugo vergeet om te sê dat sy vriend wat vir drie weke kom kuier Moslem is en net halaal eet – nadat ons ’n fantastiese varkvleisbredie gekook het om hom op sy eerste aand by ons te verwelkom. Of as Thomas versuim om te noem dat sy vriendin ’n probleem het met knoffel – juis op die dag dat ons daardie befaamde Franse dis van hoender met veertig knoffelhuisies voorsit.
Ons het die afgelope somervakansie elke dag, twee keer ’n dag, tussen ses en agtien mense aan tafel gevoer. Meestal was dit so tien op ’n slag. Enkele kere, as uitsondering, was daar van my en Alain se ‘grootmensvriende’ onder hierdie bonte mengelmoes. Dis nie dat ons nie vriende het om te nooi nie, hoor. Dis net dat ons nie genoeg stoele en borde het om ons kinders se vriende én ons eie vriende te voer nie.
En dan praat ons nie eens van genoeg kos nie. Goeie genade, maar so ’n spul jonges van dae kan eet!
Soms was ek na aan ’n toestand van histerie. Soos die één aand toe ek dog ek maak sommer gou ’n kaastoebroodjie vir ons drietjies – ek en Alain en Mia – omdat Daniel en Hugo en hulle aanhangsels elders beset was, en omdat Thomas en die Neef van die Noorde en hulle meisies die dag in Avignon wou deurbring en sommer daar iets sou eet. Net toe ons die eerste hap aan ons beskeie broodjies vat, hou daar twee motors voor die hek stil en sewe wildvreemde jongmense peul uit. Stel hulself voor as studentemaats van Thomas, vir wie hulle toevallig vandag in Avignon raakgeloop het, en hy’t hulle genooi om te kom kuier.
Terwyl ek ons broodjies wegsteek en ’n bottel onbekostigbaar duur wyn oopmaak omdat ons niks anders het om vir hulle te skink nie, probeer Alain desperaat vir Thomas op sy selfoon opspoor om te hoor wanneer hy daaraan dink om huis toe te kom en wat presies hierdie uitnodiging behels. Aandete? Slaapplek vir die nag? Ontbyt die volgende oggend?
Lang storie kort, ons moes oral in die huis kermisbeddens opmaak en genoeg kos vir die Russiese weermag verskaf. En drank! Ek het vergeet hoe studente kan drink! Voorwaar meer as die Russiese weermag.
Hulle is eers twee dae later daar weg. En toe ek daardie tweede oggend wéér oor die slapende lywe strompel om by my vuil kombuis uit te kom, het ek met groeiende ongeduld gewonder wanneer die gevreesde verskynsel van die leë nes my dan nou eendag gaan tref. Ja, ek moet bieg, ek sien al hoe meer uit daarna.
Die ander rede waarom ’n leë(r) tafel vir my al hoe aanlokliker word, is omdat die etenstafel in ons huis nou al jare lank die terrein is waar die grootste veldslae geveg word in die oorlog wat altyd net onder die oppervlak van ’n sogenaamde normale gesinslewe woed.
O, moenie my verkeerd verstaan nie, ons eet nogtans lekker so tussen die bakleiery deur, koes-koes vir die seuns se hormonale ontploffings, ons ore dikwels toegedruk teen die verbale grofgeskut. Deesdae word die jong sussie se gevoelens ook ’n landmyn waaroor ons versigtig moet trap. Maar selfs op die gevaarlikste slagveld moet ’n soldaat tog eet?
En dis ’n besonder genadelose burgeroorlog dié. Broer kan enige oomblik teen broer draai, of broer teen suster, of broer en suster kan skielik saamspan teen ma en pa – al was hulle sekondes gelede gereed om mekaar te lyf te gaan. Soos klein Europese landjies in die Tweede Wêreldoorlog hulle onderlinge geskille moes vergeet om ’n gesamentlike front te vorm teen die groot gevaar van Nazi-Duitsland, so is die Groot Gevaar aan ons tafel altyd die ouers.
Die ergste van alles, vir ons as ouers, is dat dit deels ons eie skuld is. Ons dring daarop aan dat die gesin minstens een keer ’n dag almal saam aan tafel aansit om ’n bord tuisgekookte kos te eet. Twee keer ’n dag oor naweke en vakansies. In die winter versamel ons om die swaar vierkantige tafel in die eetkamer, in die somer om die ronde tafel buite onder die plataanboom. Dis hoe daar by ons geëet word.
Nie met ’n skinkbord op die knieë voor die TV nie. Nie elkeen op sy eie met ’n bakkie kitskos in sy kamer nie. Nie vir ons wegneem-hamburgers of pizzas wat by die voordeur afgelewer word nie. Nie ’n bevrore gereg wat voor die mikrogolf gelos word sodat elkeen kan kies waar en wanneer en hoe hy of sy wil eet nie. Dis nie hoe ons dit doen nie.
Ons woon immers in ’n land met ’n kostradisie wat so lank en roemryk is dat dit onlangs ’n ereplek op Unesco se lys van internasionale kulturele erflatings verwerf het. Dis die eerste keer dat kos op hierdie manier vereer is – gewoonlik is dit borduurwerk of volksdansies of ander obskure bedrywighede wat Unesco se lys haal – en vele Franse was verheug oor die nuus. Let wel, dis nie die Franse haute cuisine wat uitgesonder is nie – hoewel dit sekerlik ook hoë lof verdien – dis eerder die manier waarop daar al geslagte lank in gewone Franse huise gekook en geëet word. Die hele affêre van uitgerekte maaltye van salige tuisgekookte kos wat tydsaam aan tafel geëet word, die een gereg ná die ander in ’n bepaalde volgorde, van die voorgereg tot die nagereg. Met die kaas altyd vóór die nagereg. Amen.
Maar as hierdie tradisie nie ernstig bedreig was nie, sou Unesco dit nie nodig geag het om dit te probeer beskerm nie. Weens ’n gebrek aan tyd, weens ma’s wat buite die huis werk met lewens wat al hoe besiger word, weens die gerieflike alternatiewe wat oral beskikbaar is, weens al hierdie redes en meer eet die gemiddelde Franse gesin lankal nie meer soos ’n halwe eeu gelede nie. Al die haastige eetgewoontes wat van Amerika af oorgewaai het, word deesdae hier aangetref. Italiaanse kitskos en Chinese wegneemetes en Japannese soesji wat afgelewer word. Selfs ‘tradisionele’ Franse geregte soos cassoulet of ratatouille kan in ’n blik of bevrore in die naaste supermark aangeskaf word en blitsig in die mikrogolf verhit word.
Jy hoef nie meer twee keer ’n dag na die bakker te stap om ’n baguette te koop nie. Jy ry na die hipermark en koop sommer drie reghoekige winkelbrode wat vol chemiese middels gepomp is om twee weke lank ‘vars’ te bly. Dan het jy mos aanmekaar brood in die huis!
My Fransman hou net mooi niks van hierdie soort etery nie. As dit by kos kom, is my meestal demokratiese wederhelf bereid om ’n skaamtelose diktator te word. Dis hier waar hy sy voet neersit – onder sy eie etenstafel – teen die Amerikaanse invloed van gemorskos wat sommer so staan-staan op enige plek afgesluk word. So oorhaastig dat jy skaars tyd kry om te proe wat jy in jou mond steek. Quelle horreur. Dis hier waar my man die streep trek. Op sy eie etenstafel. En ek ondersteun hom in sy stryd, hoe dan nou anders, maar ai tog.
As Mia vir Daniel ’n geniepsige skop onder die tafel gee, en Daniel begin teen haar uitvaar, en Alain vermaan vir Daniel dat hy nie so lelik met sy klein sussie mag praat nie, en Daniel roep uit dis nie regverdig nie, julle kies áltyd haar kant net omdat sy die jongste is . . .
Of as Hugo met albei sy hande onder die tafel met sy selfoon sit en speel, en Alain se geduld knak en hy konfiskeer die selfoon, en Hugo mor dis nie regverdig nie, julle verstáán nie, en Mia gryp die kans om te kerm dat sy ook ’n selfoon wil hê, en Daniel sê bly stil, Mia, jy’s te jonk, en dan skop Mia vir Daniel onder die tafel en dan begin Daniel teen haar uitvaar en dan vermaan Alain vir Daniel dat hy nie so lelik met sy klein sussie . . .
Op sulke tye klink die Amerikaanse idee van TV-skinkborde vir my nogal aanloklik.
Of anders wens ek ek kan teruggryp – net vir die duur van ’n enkele ete – na daardie outydse gesegde waarmee my geslag moes grootword. Daardie een van kinders wat gesien en nie gehoor moes word nie. Maar ek weet ook dis nie werklik wat ek wil hê nie. Die tafel is die één plek waar ons gesin saam kan gesels oor onderwerpe wat ons almal raak (al gee dit gewoonlik ’n stryery af), oor enigiets van politiek tot poeding. Dis waar ek kan hoor wat ons kinders op skool en universiteit aanvang (al weet ek hulle gee altyd ’n gesensorde weergawe aan die ouers), hoe dit met hulle maats gaan, wat hulle van die wêreldnuus of ’n nuwe tienerfliek dink. Van die verhewe tot die verspotte, dis hoe ons tafelgesprekke verloop. So tussen die stryery deur.
In ’n stadium het die voortslepende veldslae so frustrerend geword dat ek en Alain gedreig het om terug te keer na ’n ander Victoriaanse gewoonte, nie die