’n verdere poging om die Provensaalse legende van laventel en pastis te ondergrawe. Of ’n trekstorie met vele Franse kinkels, want in die begin van die boek woon ons in ’n ou kliphuis met blou hortjies en ’n plataanboom op die sypaadjie, en teen die einde woon ons in ’n ander ou huis met wit hortjies en ’n fontein voor die deur, en tussenin loop alles skeef wat moontlik kan skeefloop.
Anders gestel, liewe leser, Griet het lankal nie meer tyd om sprokies te skryf nie. Die ‘regte’ lewe het ’n veeleisende, uitputtende, immer verrassende, nimmer vervelige sage geword.
Besluit maar self op watter rak jy dáárvoor gaan soek!
Meneer A Vendre
Ná meer as ’n dekade in Frankryk het ek oplaas begin begryp hoe dinge hier werk. Klein dingetjies soos hoe om aan die regterkant van die pad te bestuur en groot dinge soos hoe om verskillende soorte kaas te eet. Maar net toe ek dog nou gaan niks in hierdie vreemde land my ooit weer laat uitmekaarval van moedeloosheid nie, toe besluit ons om ons huis te verkoop. En nou val ek van nuuts af uitmekaar. Aanmekaar.
Of in elk geval elke keer as ’n eiendomsagent of ’n potensiële koper bel om te vra of hulle gou kan kom inloer.
Want hier’s nie iets soos ’n ‘skouhuis’ nie, sien. G’n manier om alle moontlike kopers op één salige sonskyndag na ’n blinkskoon huis met vars blomme in die sitkamer en strelende musiek oor die luidsprekers te lok nie. In ’n skouhuis kan jy elke cliché in die boek misbruik om vreemdelinge voor die sjarme van jou huis te laat swig. En die beste van alles is jy hoef nie self dáár te wees nie. Jy hoef nie te kyk hoe kritiese wenkbroue opgetrek word oor die kleur van jou slaapkamermure of die teëls op jou kombuisvloer nie. Jy kan die dag gaan piekniek hou terwyl die eiendomsagent jou huis oppas.
Hier werk dit helaas nie so nie. Jy kan nie vlug elke keer as ’n potensiële koper wil kom kyk nie. Gewoonlik is jy in elk geval te moeg om te vlug, omdat jy eers die wanorde in jou huis moes regruk. Nee, nie regruk nie – daarvoor het jy etlike dae nodig – al wat jy so vinnig kan doen, is om die vuil klere op die vloer van die seuns se kamer in die naaste kas te prop, jou dogter se speelgoed met een swiep onder haar bed in te vee en die vuil skottelgoed in die kombuis in die oond weg te steek.
Want hier’s mos ook nie iets soos ’n ‘huishulp’ nie. Dit beteken jou huis is deurgaans meer deurmekaar as wat dit óóit in Suid-Afrika was. Behalwe as jy gaste uit Suid-Afrika verwag. Dan skrop jy drie dae lank om ’n illusie van orde te skep.
En terwyl jou huis te koop is, is dit soos om elke dag gaste uit Suid-Afrika te verwag.
Dis bitter swaar vir ’n lui huisvrou met ’n bedrywige program. Op hierdie oomblik is die volgende potensiële koper op pad, maar omdat ek soos altyd ’n dringende storie het wat teen ’n dreigende sperdatum geskryf moet word, het ek nie eens tyd om die skottelgoed soos gewoonlik in die oond weg te steek nie. Boonop reën dit, die sitkamer hang vol nat wasgoed, en nie ’n enkele bed in die huis is opgemaak nie.
Maar hulle sê mos huiskoop is nie ’n rasionele ding nie. Jou hart word gesteel deur ’n huis. En liefde is blind. So, wie weet, dalk is hierdie volgende besoeker blind genoeg om dadelik dolverlief te raak op my wanordelike woonplek? Só droom ek terwyl ek met ’n skoon gewete in ’n vuil huis sit en skryf . . .
Toe my ma die eerste keer op die Franse platteland kom kuier, merk sy ná ’n paar dae op dat hierdie meneer A Vendre darem ’n baie ryk man moet wees, want oral sien sy huise met sy naam op.
Ek moes dik van die lag verduidelik dat A Vendre nie ’n eiendomsmagnaat is nie, maar bloot die Franse frase vir ‘Te koop’. Jare lank het ek geamuseerd na my ma verlang elke keer as ek ’n bordjie metA Vendreteen ’n gebou sien. Nou hang daardie bordjie teen my eie tuinhek – en nou amuseer dit my glad nie meer nie.
My enigste oorblywende vonkie hoop, terwyl ek al hoe desperater wag op daardie blinde koper wat halsoorkop verlief gaan raak op my onvolmaakte ou huis, is dat hy nie Afrikaans kan lees nie. Want enigeen wat gelees het van die moleste wat ons al in hierdie huis belewe het en waaroor ek gereeld in Afrikaanse tydskrifte en koerante verslag lewer – sodat ek darem ’n paar mense kan laat beter voel omdat dit met hulle nog nie heeltemal so sleg gaan soos met ons nie – sal daardie tuinhek met dieA Vendre-bordjie blitsig agter hom toeklap en laat skarrel. Weg van hierdieHouse of Horrorswaar waterpype ontplof en krane afval en die verhittingstelsel die gees gee in die koudste winter wat selfs die oudste oom op die dorp kan onthou. Om maar net ’n paar van die ellendes te noem wat ons gesin al hier oorleef het.
Ek belowe ek suig nie sulke huishoudelike krisisse uit my duim net om my stories lekkerder te laat lees nie. Hoewel ek niemand sal kwalik neem wat soms so dink nie. Ek meen, partykeer dink selfs ék ons aanhoudende katastrofes klink darem rêrig ’n bietjie dik vir ’n daalder.
Soos die keer toe ons voordeur uitgeval het.
Néé, het ek vir myself gesê terwyl ek daar in ons voordeurlose huis staan, met die mistralwind wat teen 100 kilometer per uur deur die gang waai, niemand gaan my glo as ek dít moet skryf nie! Die volgende dag, toe ons tuiste darem al minder soos ’n windtonnel voel – maar meer soos ’n plakkershut omdat ons die ingang met swart vullissakke moes bedek – het ek besluit ek móét dit skryf. Al is dit dan net om te wys, weer eens, dat die waarheid vreemder kan wees as enigiets wat selfs ’n taamlik verbeeldingryke storieverteller soos ek kan uitdink.
Verstaan my mooi, ons voordeur is nie sommer ’n ou popspeeldeurtjie nie. Dis ’n gewigtige meneer van ’n deur, ’n stewige houtraam rondom gietystertralies, met agter die tralies ’n enorme plaat glas wat sweerlik dik genoeg vir ’n vliegtuigvenster sou wees. Maar ná dit laas jaar buitengewoon baie gereën het, het die hout so geswel dat ons al hoe meer gesukkel het om die deur toe te kry. En al vertel ek dikwels vir verbaasde Suid-Afrikaanse vriende dat ek nie snags my voordeur sluit nie, dat ek trouens nie aldag seker is waar om die sleutel te soek nie, wil ek dit darem nou ook nie wawyd oop laat gaap sodat al die rondloperkatte in die buurt ons Kosi-kat se kos kom steel nie.
Daarom het ons nou al ’n paar keer die sware deur van sy skarniere afgelig, steunend en kreunend soos gewigoptellers in ’n gimnasium, om die kante bietjie af te plat met ’n geleende skuurmasjientjie. Vergeefs, want ’n week of twee later is die deur maar weer so steeks dat jy hom met alle geweld moet klap om hom toe te kry. Natuurlik nie ’n probleem vir die tieners in die huis nie. (Vir ’n tiener is die klap van ’n deur mos net nog ’n vorm van kommunikasie, soos SMS-boodskappe of foto’s op Facebook.) Vir my en my man het dit nogal oefening gekos, maar ons het volhard tot ons nes ons hormoonbelaaide kinders die deur kon toesmyt.
Maar ’n deur wat so gedurig klap, laat dit klink of daar ’n bendeoorlog in jou sitkamer woed. Jy wil kort-kort platval om nie raak geskiet te word nie. G’n mens se senuwees kan dit hou nie. Ons het almal al ietwat uitgerafel begin voel toe die doodskoot een aand laat deur een van die tieners (wie anders?) toegedien is. Net daardie één klap te veel, toe val die deur met ’n bloedstollende slag uit sy kosyn en die gang lê besaai met lewensgevaarlike glasskerwe.
Ons het die skerwe opgevee en die deur weer min of meer reg in sy kosyn gehang, maar die wind het die hele nag lank soos ’n siek kind gekerm deur die groot gat waar die glas voorheen was. (Ja, selfs nadat ons dit met swart vullissakke probeer toestop het.) En die volgende oggend, met man en kinders lekker warm by werk en skool, sak die eerste sneeuvlokkies van die seisoen uit. Gewoonlik vir my ’n magiese oomblik, maar daar agter die swart vullissakke word dit toe bloot ’n bibberende oomblik.
Nou moes ek boonop ’n besneeude pad beproef om ’n nuwe deur te gaan koop. En omdat dit hier in die sogenaamde sonnige suide van Frankryk nooit soveel sneeu dat ons spesiale sneeubande vir ons voertuie het nie – en nooit genoeg sneeu dat die plaaslike bevolking kan leer om bedrewe in sneeu te bestuur nie – is enige sneeubui potensieel lewensgevaarlik wanneer jy dit op die pad moet waag. Amper so gevaarlik soos om selfs in mooiweer in Suid-Afrika te bestuur, so troos ek myself wanneer ek nie anders kan as om al swetsend en swetend in die sneeu te ry nie.
Maar